بررسی رویکردهای زبانی در پژوهشهای رشتة زبان و ادبیّات فارسی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 8، دوره 42، شماره 3 - شماره پیاپی 166، آذر 1388، صفحه 147-163   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i3.4206

نویسنده

محمد امین ناصح^*

چکیده

از آغاز قرن گذشته در کنار آن دسته از ادیبانی که ادبیّات را از طریق متون ادبی مورد بررسی قرار داده اند، گروهی دیگر بـرای بررسـی چگونگی آفرینـشهای ادبـی، از ابـزارهـای زبان شناسی نیز مدد گرفته اند و روشهایی را در بررسی و تحلیل ادبیّات به دست داده اند که دیگر نمی تواند نادیده انگاشته شود. در رشتة پر سابقة زبان و ادبیّات فارسی، در کنار توجّه به متون فخیم ادب فارسی و کاویدن آنها، علی القاعده می بایست به مطالعة جنبه های زبان شناختی این زبان کهن نیز پرداخته شود تا از این رهگذر، بتوان دانشجویان را با ابزارها و روشهای تحلیل زبان شناختی متون ادبی نیز که امروز در ادبیّات جهان، امری معمول می باشد، آشنا کرد. شاید درک همین واقعیّت و ضرورت فراهم سازی بستر های لازم برای آن باعث شده است که در سالهای اخیر، شاهد اصلاحاتی در سه کتاب درسی زبان و ادبیّات فارسی در دورة متوسطه باشیم؛ به نحوی که با استقلال کتاب زبان فارسی از ادبیّات فارسی، مجال پرداختن به آموزش جنبه های مختلف زبان فارسی به دانش آموزان بیشتر فراهم شده است. این مقاله بر آن است ضمن معرّفی اجمالی زمینه های ارتباط زبان شناسی و ادبیّات، به سابقة مطالعات زبان شناختی ادب فارسی پرداخته، سپس به منظور ارزیابی کمّی رویکردهای زبانی در پژوهشهای ادبی دانشگاهی، با بررسی همه پایان نامه های زبان شناختی رشته زبان و ادبیّات فارسی در 31 دانشگاه دولتی و آزاد کشور (در فاصله زمانی 1333 تا 1385) و تحلیل آماری و موضوعی آنها، میزان واقعی این تحقیقات را در مراکز آموزشی مشخص کند. با این بررسی می توان، جایگاه مطالعات زبانی را در پژوهشهای رشتة زبان و ادبیّات فارسی به طور مستند نمایان ساخت تا در برنامه ریزیهای آموزشی این رشته مورد توجّه قرار گیرد.
کلید واژه‌ها: زبان فارسی، نقش ادبی زبان، برنامه ریزی آموزشی، پایان نامه های تحصیلی.