فهم کودکان سه تا شش ساله شهر مشهد درباره زنانگی در دو عرصۀ خصوصی و عمومی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 10، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 32، اسفند 1397، صفحه 305-343   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v15i2.74235

نویسندگان

عقیله سادات موسوی جهان آبادی¹؛ زهرا طبیبی^{* 1}؛ بهروز مهرام¹؛ مرتضی مدرس غروی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه علوم پزشکی مشهد

چکیده

هویت زنانه به معنای بایسته‌هایی است که در نقش‌های جنسیتی فرد به اجرا در‌می‌آید. ادبیات تحقیق نقش‌های زنانه را در دو عرصۀ خصوصی یعنی خانه و عرصۀ عمومی یعنی جامعه همواره موردبررسی قرار داده است. اتخاذ رویکرد کیفی و گفت‌وگو با کودکان برای بررسی مفهوم زنانگی در این دو عرصه از جمله حوزه‌های مورد نیاز برای گسترش در ادبیات پژوهش است. از آنجایی که هر فرهنگی الزامات هویتی خاص خود و اَشکال مختلف بروز این هویت جنسیتی را دارد، در این پژوهش، گسترۀ فرهنگی شهر مشهد مورد بررسی قرارگرفت. هشتاد و سه کودک سه تا شش ساله در نواحی پنج‌گانة طبقه‌بندی منزلت اجتماعی شهر مشهد در این پژوهش شرکت داشتند. در پژوهش کیفی حاضر با روش پدیدارشناسی تفسیری، از طریق بازی با اسباب‌بازی‌ها و کارت‌ها، نقاشی، داستان دیجیتال و گفت‌وگو با کودکان، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته انجام شد. نتایج پژوهش کیفی حاضر نشان داد که در نگاه کودکان، عرصۀ خصوصی قلمروی خاص زنان محسوب می‌شود. در این عرصه زنان مسئولیت رسیدگی به امور خانه را بر عهده دارند که شامل آشپزی، نظافت و مراقبت از کودکان است. در عرصۀ اجتماعی، زنان حضور خیلی کم‌رنگ‌تری نسبت به مردان دارند و بیشتر در شغل‌هایی چون معلمی، پزشکی یا پرستاری شاغل‌اند. در نگاه ِکودکان زنان با مفهوم مراقبت و توانمندی در خانه و ترس و ناتوانی مالی، شناختی، جسمی و عملکردی در بیرون از محیط خانه شناخته می‌شوند. دوگانه‌های مشخصی در هویت جنسیتی زنانه به چشم می‌خورد که می تواند موضوع تفکرو پژوهش راجع به مفهوم زنانگی و به‌طور کلی، جنسیت باشد.

کلیدواژه‌ها

زنانگی؛ کودک؛ پژوهش کیفی؛ عرصه خصوصی و عمومی

مراجع

1. آبوت، پ.، و والاس، ک. (1395). جامعه‌شناسی زنان. ترجمة منیژه نجم‌عراقی. تهران: نی.

2. اکبری، م. (1397). اعتبارسنجی و سنجش کیفیت در پژوهش‌های کمّی، کیفی و آمیخته. روش‌شناسی علوم انسانی، 24(94)، 23-45.

3. ایمان، م.، و نوشادی، م. (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 3(2)، 15-44.

4. بووار، س. (1380). جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. تهران: توس.

5. جلالی، ر. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش های کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 1(4)، 310–320.

6. حیدری، م. (1392). تحولات بازنمایی زنان در برنامة خاةه فیروزه‌ای صدا و سیما. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س).

7. خمسه، ا. (1386). بررسی نقش عوامل فرهنگی‌اجتماعی بر طرحواره‌های نقش جنسیتی در دو گروه قومی از دانشجویان در ایران. مطالعات روان‌شناختی، 3(2)، 129-146.

8. ذکایی، م.، و قاراخانی، م. (1385). دختران جوان و تجربة زنانگی. پژوهش زنان، 5(1)، 59-82.

9. رنجبر، ه.، حق‌دوست، ع.، صلصالی، م.، خوشدل، ع.، سلیمانی، م.، و بهرامی، ن. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش های کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله علمی پژوهش دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 10(3)، 238-250.

10. سامانی، س.، و خیر، م. (1380). بررسی فرایند تحول مراحل مختلف هویت جنسی در کودکان 2 تا 7 سال. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، 31(2)، 157-173.

11. سلطانی جیحون‌آبادی، م. (1388). بررسی روایت های زنانگی در میان دختران دانشجوی دانشگاه گیلان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.

12. عابدی، ح. (1389). کاربرد روش تحقیق پدیده‌شناسی در علوم بالینی. فصلنامه راهبرد، 19(54)، 207-224.

13. علی‌پور، و.، و افضل‌خانی، م. (1389). فرهنگ آموزش عاملی اجتماعی‌فرهنگی و نقش آن بر توسعة آموزش مجازی ایران. فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی، 4(4)، 145-164.

14. فتوحی کندلجی، ا. (1393). بازنمایی زنان در آگهی های بازرگانی تلویزیون. مقاله ارایه‌شده در کنفرانس بین‌المللی و آنلاین اقتصاد سبز، شرکت پژوهشی طرود شمال، بابلسر.

15. کرسول، ج. (1391). پویش کیفی و طرح پژوهش. ترجمة حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی. تهران: صفار- اشراقی.

16. کلالی، ح. (1388). نظریة بنیادی به مثابه روش نظریه‌پردازی. پژوهش‌نامةه فرهنگی، ۱۰(3-6)، 119-140.

17. ملاابراهیمی، ع.، تارودی ممقانی، ی.، و هنردوست، ع. (1392). جایگاه ایران در میان کشورهای منطقة خاورمیانه و آسیای مرکزی در افق سال 2015 بر اساس شاخص های توانمدسازی زنان. زن در فرهنگ و هنر، 5(3)، 345-372.

18. یوسفی، ع. (1388). تأملی برمرزبندی اجتماعی فضای شهری مشهد: طبقه‌بندی منزلتی نواحی شهر. مجلة علوم اجتماعی، ۶(۲)، 69-91.

19. Auspurg, K., Iacovou, M., & Nicoletti, C. (2017). Housework share between partners: Experimental evidence on gender-specific preferences. Social Science Research, 66, 118-139.

20. Bem, S.L. (1981). Gender schema theory: A cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88(4), 354-364.

21. Bian, L., Leslie, S. J., & Cimpian, A. (2017). Gender stereotypes about intellectual ability emerge early and influence children’s interests. Science, 355(6323), 389-391.

22. Bieri Buschor, C., Kappler, C., Keck Frei, A., & Berweger, S. (2014). I want to be a scientist/a teacher: Students’ perceptions of career decision-making in gender-typed, non-traditional areas of work. Gender and Education, 26(7), 743-758.

23. Bottorff, J. L., Oliffe, J. L., & Kelly, M. (2012). The Gender(s) in the room. Qualitative Health Research, 22(4), 435–440.

24. Carlone, H. B., Johnson, A., & Scott, C. M. (2015). Agency amidst formidable structures: How girls perform gender in science class. Journal of Research in Science Teaching, 52(4), 474-488.

25. Cejka, M. A., & Eagly, A. H. (1999). Gender-stereotypic images of occupations correspond to the sex segregation of employment. Personality and Social Psychology Bulletin, 25(4), 413-423.

26. Chapman, R. (2016). A case study of gendered play in preschools: how early childhood educators’ perceptions of gender influence children’s play. Early Child Development and Care, 186(8), 1271-1284.

27. Chen, F., Bao, L., Lin, Z., Zimmer, Z., Gultiano, S., & Borja, J. B. (2017). Double burden for women in mid-and later life: evidence from time-use profiles in Cebu, the Philippines. Ageing and Society, 38(11), 2325-2355.

28. Cherney, I. D., & Dempsey, J. (2010). Young children’s classification, stereotyping and play behavior for gender neutral and ambiguous toys. Educational Psychology, 30(6), 651-669.

29. Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed method approaches. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications.

30. Dinella, L. M., Fulcher, M., & Weisgram, E. S. (2014). Sex-typed personality traits and gender identity as predictors of young adults’ career interests. Archives of Sexual Behavior, 43(3), 493-504.

31. Dittmar, H., Halliwell, E., & Ive, S. (2006). Does Barbie make girls want to be thin? The effect of experimental exposure to images of dolls on the body image of 5-to 8-year-old girls. Developmental Psychology, 42(2), 283-301.

32. Donnelly, K., & Twenge, J. M. (2017). Masculine and feminine traits on the Bem Sex-Role Inventory, 1993–2012: A cross-temporal meta-analysis. Sex Roles, 76(9-10), 556-565.

33. Einarsdottir, J. (2007). Research with children: Methodological and ethical challenges. European Early Childhood Education Research Journal, 15(2), 198-211.

34. Fletcher, K. (2007). Image: changing how women nurses think about themselves: Literature review. Journal of Advanced Nursing, 58(3), 207-215.

35. Fulcher, M. (2011). Individual differences in children’s occupational aspirations as a function of parental traditionality. Sex Roles, 64(1-2), 117-131.

36. Glesne, C. (2015). Becoming qualitative researchers: An introduction (5th ed.). New York: Longman.

37. Halim, M. L. D., Ruble, D. N., TamisLeMonda, C. S., Shrout, P. E., & Amodio, D. M. (2017). Gender attitudes in early childhood: Behavioral consequences and cognitive antecedents. Child Development, 88(3), 882-899.

38. Hofstede, G. H. (1998). Masculinity and femininity: The taboo dimension of national cultures (Vol. 3). London, United Kingdom: Sage.

39. Hofstede, G., & Bond, M. H. (1984). Hofstede’s culture dimensions: An independent validation using Rokeach’s value survey. Journal of Cross-cultural Psychology, 15(4), 417-433.

40. Hook, J. L. (2010). Gender inequality in the welfare state: Sex segregation in housework, 1965–2003. American Journal of Sociology, 115(5), 1480-1523.

41. Horne, R. M., Johnson, M. D., Galambos, N. L., & Krahn, H. J. (2018). Time, money, or gender? Predictors of the division of household labour across life stages. Sex Roles, 78(11-12), 731-743.

42. Jung, A. K., & O’Brien, K. M. (2017). The profound influence of unpaid work on women’s lives: An overview and future directions. Journal of Career Development, 46(2), 184–200. 10.1177/0894845317734648.

43. Kaufman, G., & White, D. (2015). What Makes a “Good Job”? Gender Role Attitudes and Job Preferences in Sweden. Gender Issues, 32(4), 279-294.

44. Lachance-Grzela, M., & Bouchard, G. (2010). Why do women do the lion’s share of housework? A decade of research. Sex roles, 63(11-12), 767-780.

45. LaPointe, K. (2013). Heroic career changers? Gendered identity work in career transitions. Gender, Work and Organization, 20(2), 133-146.

46. Lips, H. M. (2017). Sandra Bem: Naming the impact of gendered categories and identities. Sex Roles, 76(9-10), 627-632.

47. McLaughlin, K., Muldoon, O. T., & Moutray, M. (2010). Gender, gender roles and completion of nursing education: A longitudinal study. Nurse Education Today, 30(4), 303-307.

48. Murnen, S. K., Greenfield, C., Younger, A., & Boyd, H. (2016). Boys act and girls appear: A content analysis of gender stereotypes associated with characters in children’s popular culture. Sex Roles, 74(1-2), 78-91.

49. Nollert, M., & Gasser, M. (2017). Gender time-use gap and task segregation in unpaid work: evidence from Switzerland. International Journal of Sociology and Social Policy, 37(3/4), 148-165.

50. Perales, F., Baxter, J., & Tai, T. O. (2015). Gender, justice and work: A distributive approach to perceptions of housework fairness. Social Science Research, 51, 51-63.

51. Peshkin, A. (1988). In search of subjectivity – One’s own. Educational Researcher, 17(7), 17-22.

52. Ponte, E. (2012). ‘Wow, this is where I'm supposed to be!’, Rethinking gender construction in teacher recruitment. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 40(1), 43-53.

53. Punch, S. (2002). Research with children: the same or different from research with adults?. Childhood, 9(3), 321-341.

54. Ryle, R. (2012). Questioning gender: A sociological exploration, London, United Kingdom: Pine Forge Press an imprint of Sage publications, Inc.

55. Scott, J. W. (2011). The fantasy of feminist history. Durham, NC: Duke University Press.

56. Simon, R. M., Wagner, A., & Killion, B. (2017). Gender and choosing a STEM major in college: Femininity, masculinity, chilly climate, and occupational values. Journal of Research in Science Teaching, 54(3), 299-323.

57. Skelton, C. (2012). Men teachers and the “feminised” primary school: A review of the literature. Educational Review, 64(1), 1-19.

58. Spinner, L., Cameron, L., & Calogero, R. (2017). Peer toy play as a gateway to children’s gender flexibility: The effect of (counter) stereotypic portrayals of peers in children’s magazines. Sex Roles, (70), 314-328.

59. Stets, J., & Burke, P. (2000). Femininity/masculinity. In Encyclopedia of Sociology (pp. 997-1005), Revised Edition. New York: Macmillan.

60. Stubbe, M. (1994). What’s the score? Qualitative analysis in gender research. International Journal of Language and Applied Linguistics, 4(1), 3-18.

61. Tashakkori, A. & Teddlie, C. (2010). Handbook of mixed methods in social and behavioral research. London, United Kingdom: Sage Publication.

62. Twenge, J. (1997). Changes in masculine and feminine traits over time: A meta-analysis. Sex Roles, 36(5-6), 305 - 325.

63. Weisgram, E. S., Bigler, R. S., & Liben, L. S. (2010). Gender, values, and occupational interests among children, adolescents, and adults. Child Development, 81(3), 778-796.

64. West, A.(2015). A brief review of cognitive theories in gender development. Behavioural Sciences Undergraduate Journal, 2(1), 59-66.

65. Wood, W. & Eagly, A. H. (2015). Two traditions of research on gender identity. Sex Roles, 73(11-12), 461-473.

66. Zosuls, K., Miller, C., Ruble, D., Martin, C., & Fabes, R. (2011). Gender development research in Sex Roles: Historical trends and future directions. Sex Roles, 64(11-12), 826–842.