کانی شناسی و زمین شیمی عناصر نادر خاکی افق فسفاتی دلیر (جنوب غرب چالوس، استان مازندران)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 7، آذر 1391، صفحه 319-333   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v4i2.16499

نویسندگان

مرتضی چشمه سری¹؛ علی عابدینی^{* 1}؛ اکرم علیزاده¹؛ سید محمد موسوی²

¹ارومیه

²امور منابع آب، شهرستان نور، استان مازندران، ایران

چکیده

افق فسفاتی دلیر در فاصله 57 کیلومتری جنوب غرب چالوس، استان مازندران واقع می باشد. این افق به صورت چینه سان در شیل بالایی سازند سلطانیه (نئوپروتروزوئیک بالایی- کامبرین زیرین) گسترش یافته است. بر اساس یافته های کانی شناسی، کانیهای اصلی افق فسفاتی کلسیت، فلوئور آپاتیت، دولومیت، کوارتز، پیریت، مسکویت و ایلیت هستند. شواهد میکروسکپی نظیر وجود فابریک شبیه به فابریک گروموس دلالت بر نقش ارزنده فرآیندهای دیاژنتیک و فشارهای دینامیکی در تکامل این افق دارد. الگوی توزیع REEs به هنجار شده به PAAS تفریق ضعیفLREEEs از HREEs و بی هنجاری منفی Ce در طی فسفات زایی را روشن می سازند. تلفیق نتایج به دست آمده از مطالعات کانی شناسی و زمین شیمیایی پیشنهاد می کنند که رفتار و توزیع REEs تحت تأثیر عواملی نظیر دیاژنز، جذب ترجیحی، حضور و تخریب مواد آلی، پتانسیل اکسیداسیون- احیا و عملکرد آبهای منفذی قرار گرفته است. ملاحظات زمین شیمیایی بیشتر نشان می دهند که کانیهای فلوئور آپاتیت، زینوتایم، مسکویت، اکسیدهای منگنز و ایلیت میزبانان احتمالی REEs می باشند.

کلیدواژه‌ها

افق فسفاتی؛ سازند سلطانیه؛ عناصر نادرخاکی؛ زمین شیمی؛ دلیر

مراجع

[1] نبوی م. ح.، "دیباچه ای بر زمین شناسی ایران"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، (1355) ص1- 109.

[1] افتخارنژاد ج.، صمیمی نمین م.، نبیان ا.، خسرو ط.، "گزارش اکتشاف فسفات در اینفراکامبرین شمال و شمال غرب ایران"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، (1357) ص 1-142.

[3] صالحی سیاوشانی ح.، حسینی دوست ج.، آبشاهی ه.، "بررسی مقدماتی افقهای فسفات دار سازند سلطانیه در منطقه جنوب چالوس"، وزارت معادن و فلزات، (1362) ص 1- 36.

[4] نمدمالیان ع.، ملکزاده ل. ا.، صادقی خ.، " گزارش مطالعات نیمه تفضیلی و شرح نقشه دلیر"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور- طرح اکتشاف فسفات، (1362) ص 1-35.

[5] صمدی ب.، " گزارش مرز پرکامبرین- کامبرین در منطقه دلیر، البرز مرکزی"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، (1362) ص 1-43.

[6] Kimura H., Matsumoto R., Kakuwa Y., Hamdi B., Zibaseresht H.,"The Vendian Cambrian δ13C record, north Iran: evidence for overturning of the ocean before the Cambrian Explosion", Earth and Planetary Science Letters 147 (1997) E1–E7.

[7] ثیاب قدسی ع.، "چینه نگاری زیستی، شیمیایی، محیطهای رسوبی رسوبات نئوپروتروزوئیک پسین- کامبرین پیشین در شمال (البرز مرکزی) و شمال غرب ایران (جنوب-شرق زنجان)"، رساله دکتری زمین شناسی- چینه و فسیل دانشگاه شهید بهشتی، (1385) ص 1-203.

[8] Filippelli G. M., "Phosphate rock formation and marine phosphorus geochemistry: The deep time perspective", Chemosphere 84 (2011) 759-766.

[9] Felitsyn S., Morad S., "REE patterns in latest Neoproterozoic–early Cambrian phosphate concretions and associated organic matter",Chemical Geology 187 (2002) 257-265.

[10] Ounis A., Kocsis L., Chaabani F., Pfeifer H. R., "Rare earth elements and stable isotope geochemistry (δ13C and δ18O) of phosphorite deposits in the Gafsa Basin, Tunisia",

Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 268 (2008) 1-18.

[11] Fakhay A. A., Eid K. A., Mahdy A. A., "Distribution of REE in shales overlying the Abu Tartur phosphorite deposit, Western Desert, Egypt", Journal of Alloys and Compounds 275–277 (1998) 929-933.

[12] Rao V. P., Hegner E., Nagvi S. W. A., Kessarkar P. M., Ahmad S. M., Raju D. S., "Miocene phosphorites from the Murray Ridge, northwestern Arabian Sea", Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 260 (2008) 347-358.

[13] Gnandi K., Tobschall H. J., "Distribution patterns of rare-earth elements and uranium in tertiary sedimentary phosphorites of Hahotoe–Kpogame, Togo", Journal of African Earth Sciences 37 (2003) 1-10.

[14] Tripati S. C., "Framboidal pyrite from mussoorie phosphorite and and its geological implication", Indian Acad sciences 94 (1985) 315-321

[15] ملک قاسمی ف.، سیمونز و.، "زمین شناسی فسفات های رسوبی (ترجمه)"، انتشارات فروغ آزادی، (1382) ص 1- 233.

[16] Trappe J., "A nomenclayure system for granular phosphate rocks according to deposional texture", Sedimentary geology 145 (2000) 135-145.

[17] Gulbrandsen R. A., "Chemical composition of phosphorites of the Phosphoria Formation", Geochimica et Cosmochimica Acta 30 (1966) 769-778.

[18] Matthews A., "The decarbonation of carbonate-Fluorapatite, Francolite", American Mineralogist 62 (1977) 565-573.

[19] Tucker M. E., "Sedimentary petrology: An introduction to the origin of sedimentary rocks", Cambridge University Press 2nd ed, (1991) 1-260.

[20] Rollinson H., "Using geochemical data: evaluation, presentation, interpretation”, Longman Scientific and Technical, (1993) 1-352.

[21] Elderfield H., Greaves M. J., "The rare earth elements in seawater", Nature 296 (1982) 214-219.

[22] Shields G., Stille P., "Diagenetic constrains on the use ofcerium anomalies as palaeoseawater redox proxies: An isotopicand REE study of Cambrian phosphorites", Chemical Geology 175 (2001) 29-48.

[23] Felitsyn S., Morad S., "REE patterns in latest Neoproterozoic–early Cambrian phosphate concretions and associated organic matter", Chemical Geology 187 (2002) 257-265.

[24] Chen D., Dong W., Liang Q., Qian Chen G., PeiChen X., "Possible REE constraints on the depositional and diagenetic environment of Doushantuo Formation phosphorites containing the earliest metazoan fauna", Chemical Geology 201 (2003) 103-118.

[25] McLennan S. M., "Rare earth elements in sedimentary rocks: Influence of provenance and sedimentary processes, Geochemistry and Mineralogy of Rare Earth Elements", Min. Soc. Am. Rev. Mineral 21 (1989) 169-200.

[26] Fazio A. M., Scasso R. A., Castro L. N., Careyb S., "Geochemistry of rare earth elements in early-diagenetic Miocene phosphatic concretions of Patagonia, Argentina: Phosphogenetic implications", Deep-Sea Research 54 (2007) 1414-1432.

[27] Kidder D. L., Krishnaswamy R., Royal H., Mapes M., "Elemental mobility in phosphatic shales during concretion growth and implications for provenance analysis", Chemical Geology 193 (2003) 335-353.