تحلیل رابطه الگوهای همدید با میزان آلاینده ذرات معلق و منواکسید کربن در شهر شیراز

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 14، خرداد 1394، صفحه 95-115   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i2.24849

نویسندگان

غلامعلی مظفری^{* 1}؛ مهدی نارنگی فرد¹؛ سیده مرضیه حقیقت²

¹دانشگاه یزد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

آلودگی هوا به عنوان یکی از مهم‌ترین مخاطرات محیطی در فضای شهری، ارتباط نزدیکی با شرایط آب‌وهوایی دارد. امروزه آلودگی در سطح کلان‌شهرها به صورت یک مسئله مهم درآمده که ضرورت مطالعه و ارائه راه‌حل‌های کاربردی برای بهبود شرایط زیستی در این زمینه را دارد. بنابراین شناخت رابطه بین عناصر آب‌وهوایی و آلاینده‌های هوا کمک فراوانی به چگونگی حل مسائل زیست محیطی و برنامه‌ریزی‌های آینده دارد. در این پژوهش نخست غلظت آلاینده منواکسید کربن و ذرات معلق در شهر شیراز در بازه زمانی 2011-2005 در 6 گروه طبقه بندی و تعداد روزهای آلوده استخراج گردید؛ سپس با استفاده از داده‌های فشاری سطح زمین، 500 و 850 هکتوپاسکال، امگا و دما الگوهای همدید در روزهای آلوده مورد تحلیل قرار گرفت. روند سالانه و ماهانه میزان آلاینده‌ها در طی دوره آماری نیز مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ها بیانگر روند کاهشی غلظت منواکسید کربن در طی بازه زمانی مورد مطالعه می‌باشد؛ جهت تعیین میزان روزهای آلوده از شاخص استانداردهای آلایندگی P.S.I استفاده و بر اساس این شاخص 410 و 152 روز آلوده به ترتیب برای آلاینده ذرات معلق و منواکسیدکربن شناسایی و سپس با بررسی آماری بر اساس تدوام دوره آلودگی چهار الگوی تابستانه برای آلاینده ذرات معلق و یک الگوی زمستانه جهت آلاینده منو اکسید کربن شناسایی گردید.

کلیدواژه‌ها

آلودگی هوا؛ تحلیل همدید؛ منواکسید کربن؛ ذرات معلق؛ شهر شیراز

مراجع

اسکانی کزازی، غلامحسین؛ لاله سیاه پیرانی، میترا؛ 1390. تحلیل سینوپتیکی آلودگی هوای شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا، شماره 4، صص 135 -161.

براتی، غلام‌رضا و همکاران؛ 1390. نقش همگرایی سامانه‌های فشار بر رخداد توفان‌های غباری استان خوزستان، جغرافیا و توسعه، شماره 22، صص 39-56.

پرکینز، هنری؛ 1367. آلودگی هوا، مترجم منصور غیاث الدین، انتشارات دانشگاه تهران.

حسین‌زاده، سیدرضا و همکاران؛ 1392. بررسی الگوهای همدید مؤثر بر آلودگی هوا در کلانشهر مشهد، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 11، شماره 21، صص 81-101

حسینی، احسان‌اله و همکاران؛ 1389. تحلیل و بررسی آماری داده‌های شاخص آلودگی هوای تهران از سال 1381 الی 1387، پنجمین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.

خوش‌اخلاق، رحمان؛ حسن‌شاهی، مرتضی؛ 1381. تخمین خسارت وارده به ساکنین شیراز به دلیل آلودگی هوا سال 1381، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 61، صص53-75.

ذوالفقاری، حسن و همکاران؛ 1393. تحلیلی برجنبه های سینوپتیکی- دینامیکی آلودگی هوا درکرمانشاه. جغرافیا و مخاطرات محیطی، سال سوم، شماره 9، صص 75-96.

ذوالفقاری، حسن و همکاران؛ 1390. بررسی همدید توفان‌های گرد و غبار در مناطق غربی ایران طی سال‌های 1384 تا 1388 (مطالعه موردی: موج فراگیر تیر ماه 1388)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22، شماره پیاپی 43، شماره 3، صص 17-34.

رنجبر سعادت‌آبادی، عباس؛ عزیزی، قاسم؛ 1391. مطالعه‌ی الگوهای هواشناسی، شناسایی چشمه‌های تولید گرد و غبار و مسیر حرکت ذرّات معلّق برای طوفان جولای 2009، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال 44، شماره 3 (پیاپی 81)، صص 73-92.

رنجبر سعادت‌آبادی، عباس و محمدیان محمدی، لیلا؛ 1389. مطالعه میانگین الگوهای همدیدی بر اساس رخداد غلظت‌های مختلف آلاینده CO در فصول تابستان و پاییز در تهران، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، شماره 72، صص 11-27.

رنگزن، کاظم و همکاران؛ 1390. تهیه نقشه LST با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نمونه موردی "شهر اهواز"، همایش ملی ژئوماتیک.

روشن، غلام‌رضا و همکاران؛ 1388. تأثیر آلودگی هوا بر نوسانات اقلیمی شهر تهران، علوم محیطی، سال هفتم، شماره اول، صص 173- 191.

سازمان حفاظت محیط زیست استان فارس.

شمسی‌پور، علی‌اکبر و طاهر صفرراد ؛ 1391. تحلیل ماهواره‌ای – همدیدی پدیده‌ی گرد و غبار (گرد و غبار تیرماه 1388)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 79، صص 111-126.

صفوی، یحیی و بهلول علیجانی؛ 1385. بررسی عوامل جغرافیایی در آلودگی هوای تهران، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 58، صص 99-112.

عطایی، هوشمند، هاشمی‌نسب، سادات؛ 1390. شناسایی و تجزیه و تحلیل الگوهای تراز میانی جو موثر در آلودگی هوای شهر اصفهان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره 4، صص 97-112.

فتاحی، ابراهیم و هما قناد؛ 1390. تحلیل الگوهای سینوپتیکی توفان‌های گرد و خاک در منطقه جنوب غرب ایران، فصلنامه جغرافیا، سال4، شماره12، صص 49-62.

فرج‌زاده اصل، منوچهر و خاطره علیزاده؛ 1389. تحلیل زمانی و مکانی توفان‌های گرد و خاک در ایران، مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 1، صص 65-84.

فلاح قالهری، غلام عباس؛ 1390. اصول و مبانی هواشناسی، چاپ اول، انتشارات پژوهشکده اقلیم شناسی، مشهد.

قاسمی ، طاهره و همکاران؛ 1386. بررسی شرایط همدیدی حاکم در چند دوره بحرانی آلودگی هوای شهر تهران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 3، صص 229-238.

قنبری، حسین علی، عزیزی، قاسم؛ 1388. شبیه سازی عددی رفتار آلودگی هوای تهران بر اساس الگوی باد، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 68، صص 15-32.

کریمی احمدآباد، مصطفی و کامیار، شکوهی رازی؛ 1390. اندرکنش گردش جو و پوشش سطح زمین در سازوکار تشکیل و گسترش توفان‌های گرد و غبار تابستانه‌ی خاورمیانه (توفان گرد و غبار تیرماه 88)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 78، صص 113-130.

لشکری، حسن و قاسم کیخسروی؛ 1387. تحلیل آماری سینوپتیکی توفان‌های گرد و غبار استان خراسان رضوی در فاصله زمانی (1993-2005)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 65، صص 17-33.

یارنال، برنت؛ 1385. اقلیم شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی، مترجم ابوالفضل مسعودیان انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان.

Adame, J. A., Hernandez-Ceballos, M. A., Bolivar, J. P., & De la Morena, B. (2012). Assessment of an air pollution event in the southwestern Iberian Peninsula. Atmospheric Environment, 55, 245–256.

Gao, H., Chen, J., Wang, B., Tan, S. C., Lee, C. M., Yao, Xi, Yan, H., & Shi, J. (2011). A study of air pollution of city clusters. Atmospheric Environment, 45, 3069–3077.

Hadad, K., Mehdizadeh, S., & Sohrabpour, M. (2003). Impact of different pollutant sources on Shiraz air pollution using SPM elemental analysis. Environment International, 29(1), 39-43.

http://www.cdc.noaa.gov((NCEP / NCAR)

Kalkstein, L.S., & Valimont, K.M. (1987). Climate effects on human health. EPA Science and Advisory Committee Monograph no, 2538, 122‐152.

Khedairia, S., & Khadir, M. T. (2012). Impact of clustered meteorological parameters on air pollutants concentrations in the region of Annaba, Algeria. Atmospheric Research, 113, 89-101.

Rainham, D. G., Smoyer-Tomic, K. E., Sheridan, S. C., & Burnett, R. T. (2005). Synoptic weather patterns and modification of the association between air pollution and human mortality. International Journal of Environmental Health Research, 15(5), 347-360.

USEPA, (1999). Air quality index: A guide to air quality and your health, Environmental Protection Agency, Washington, DC.

Yarnal, B. (2006). Synoptic climatology in environmental studies. Isfahan: University of Isfahan Publications.