نقش غالیان در انتشار روایات با مضامین «فوق بشری بودن ائمه»

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 2، دوره 46، شماره 2، دی 1393، صفحه 9-35   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v46i2.13706

نویسندگان

محمدعلی چلونگر؛ سیدمهران طباطبایی پوده^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

در طول تاریخ همیشه چه در داخل جریان شیعه و چه فراسوی آن در مورد محدوده‌ صفات ائمه اطهار (ع) نزاع واختلاف بوده است که شاید پرهیاهو‌ترین نمونه آن در سال‌های اخیر کتاب «مکتب در فرایند تکامل» باشد، در این پژوهش با بررسی و نقد مسائل مطرح شده در فصل دوم کتاب «غلو، تقصیر، راه میانه»، بررسی روایات با مضمون «فوق بشری ائمه»، تاثیر غالیان در نشر این روایات، عقاید خواص اصحاب ائمه در مورد این صفات امام، بررسی اعتبار کتب مورد نقد مدرسی طباطبایی و همچنین بررسی روایات با مضمون «ائمه خزانه‌داران علم خداوند هستند» و رسم نموداری راویان در جهت شناسایی عوامل احتمالی جعل روایت، توا‌تر این روایات را بررسی خواهیم نمود. و استدلال اشتباه نویسنده را نمایان خواهیم ساخت.

کلیدواژه‌ها

غلو، علم معصوم؛ راویان، مکتب در فرایند تکامل؛ تفویض؛ خزائن علم الهی

مراجع

قرآن کریم

ابن بابویه، محمدبن على،‏ الأمالی، تهران‏، کتابچى، چاپ ششم‏، ۱۳۷۶ق.

ابن بابویه، محمدبن على، التوحید، قم‏، جامعه مدرسین، چاپ اول‏، ‏۱۳۹۸ق.

ابن بابویه، محمدبن على، عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، مهدی لاجوردى‏، تهران، نشرجهان چاپ اول، ‏‏۱۳۷۸ق‏.

ابن بابویه، محمدبن على‏، من لایحضره الفقیه‏، علی اکبر غفارى، چاپ دوم‏، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، ۱۴۱۳ ق‏.

ابن غضائری، احمدبن حسین، رجال ابن الغضائری، قم، موسسه اسماعیلیان، ۱۳۶۴ق.

تقی‌الدین حلی، حسن بن علی، کتاب الرجال، انتشارات دانشگاه تهران‏، ۱۳۸۳ق.

جوادی آملی، عبدالله، شمیم ولایت، چاپ سوم، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۵.

جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم، ۱۳۸۹.

جوادی آملی، عبدالله، وحی و نبوت در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم)، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۵.

حسن‌زاده دلگشا، سعید، تقیه‌ معصومین در بیان احکام دین، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۸.

خزازرازى، على بن محمد، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، عبداللطیف حسینى کوهکمرى، ‏قم، بیدار، ۱۴۰۱ ق‏.

خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق.

سبحانی، جعفر، حدیث‌شناسی، محسن احمدوند، زیتون، چاپ اول، ۱۳۸۷.

سبحانی، جعفر، علم غیب (آگاهی سوم)، موسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.

شریف‌ الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، به کوشش صبحی صالح، ۱۳۷۹.

صفار، محمد بن حسن،‏ بصائر الدرجات‏، چاپ دوم‏، قم‏، مکتبةآیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ق.

صفری فروشانی، نعمت الله، نقش تقیه در استنباط، موسسه بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۱.

طوسی، محمدبن حسن، الفهرست‏، قم، انتشارات ستاره، ۱۴۲۰ق.

طوسی، محمدبن حسن،‏ رجال الشیخ الطوسی، نجف، انتشارات حیدریه، ۱۳۸۱ق.

علامه حلى، حسن بن یوسف،‏ رجال العلامه الحلی، قم، دارالذخائر، ۱۴۱۱ق.

عمادالدین طبری آملی، محمد بن علی، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى (ط- القدیمة)، چاپ دوم‏، نجف‏، المکتبةالحیدریة، ۱۳۸۳ ق.

کشى، محمدبن عمر، رجال الکشی-اختیار معرفه الرجال، مهدی رجایى، چاپ اول، قم، مؤسسةآل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۹ق.

کلینى، محمدبن یعقوب، الکافی (ط- الإسلامیة)، على اکبر غفارى و محمد آخوندى، چاپ چهارم‏، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ ق‏.

کوفى اهوازى، حسین بن سعید، الزهد، غلامرضا عرفانیان یزدى‏، چاپ دوم‏، قم، المطبعة العلمیة، ۱۴۰۲ق.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقى، بحارالأنوار (ط- بیروت)، چاپ دوم، بیروت، دارإحیاءالتراث العربی‏، ۱۴۰۳ ق.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقى، مهدى موعود (ترجمه جلد ۵۱ بحارالأنوار)، علی دوانی، چاپ بیست و هشتم‏، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۸.

محمدجعفری، حسین، تشیع در مسیر تاریخ، دکتر سیدمحمدتقی آیت اللهی، چاپ هشتم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴.

مدرسی طباطبایی، حسین، مکتب در فرایند تکامل، هاشم ایزدپناه، چاپ هشتم، تهران، چاپ غزال، ۱۳۸۹.

مدرسی طباطبایی، حسین، میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، سیدعلی قرائی، رسول جعفریان، چاپ اول، قم، نشر مورخ، ۱۳۸۶.

مصطفوی، سیدجواد‏، أصول الکافی، ترجمه مصطفوى‏، چاپ اول، تهران، کتابفروشى علمیه اسلامیه، ۱۳۶۹.

مظفر، محمد حسین و محمد حسین طباطبایی، پژوهشی در باب علم امام، علی شیروانی، دارالفکر، ۱۳۸۵.

مفید، محمدبن محمد، الاختصاص، على اکبر غفارى، و محمود محرمى زرندى، قم‏، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

مفید، محمدبن محمد، کتاب المزار- مناسک المزار، محمدباقر ابطحى، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی خواستگاه‌ها و سیر تطور، به کوشش و ویرایش مرتضی کریمی نیا، چاپ اول، سازمان چاپ ونشر دارالحدیث، ۱۳۹۰.

نادم، محمدحسن، علم امام (مجموعه مقالات)، دانشگاه ادیان ومذاهب، ۱۳۸۸.

نجاشی، احمدبن علی، رجال النجاشی‏، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.

جمعی از دانش آموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران، (نقدهای کتاب مکتب در فرایند تکامل: طارمی، حسن، بررسی تحلیلی مکتب در فرایند تکامل، کتاب ماه دین، مرداد ۱۳۸۸؛ فرجپور، علیرضا، اندیشه تفویض و آرای مفوضه، ۱۳۸۵؛ صدر‌زاده محمد، جایگاه امامت در اسلام، ۱۳۸۵؛ سبحانی، محمدتقی، جلسه نقد کتاب مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۷؛ یوسفیان، حسن، نقدى بر یک کتاب، ۱۳۸۶؛ چهل تنی، مهدی، نقض بی‌طرفی در کتاب مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۸؛ رضایی، مجید تاملى در حدیث و درک تاریخى عقاید، ۱۳۷۵؛ کهفی، حسین، نقدی بر کتاب «مکتب در فرایند تکامل»، ۱۳۸۸؛ کدیور، محسن، قرائت فراموش شده، ۱۳۸۵؛ جوادی آملی، عبدالله، معجزه بودن مقام امامت، ۱۳۸۷؛ حمیدیه، بهزاد، دعوى تحریف مفهوم امامت، ۱۳۸۴؛ انصاری، حسن، نقد یک نظریه غیرتاریخی، ۱۳۸۷؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام (ع)، ۱۳۸۷. (ابطحی، عبدالحمید، فرایند آگاهی شیعیان از علم غیب امام، ۱۳۹۰؛ حمیدیه، بهزاد، دعوی تحریف مفهوم امامت، ۱۳۸۴؛ صفری فروشانی، نعمت الله، دانشنامه امام علی، ۱۳۸۲؛ جبرئیلی، محمدصفر، تاملی در مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۶؛ هدایت افزا، محمود، تاملی در کتاب مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۸؛ رضوی، مرتضی، مکتب در فرایند تهاجم، ۱۳۸۷. (پایگاه تراث) www. toraath. Com

پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیةالله العظمی مکارم شیرازی، (قسمت کتاب‌شناسی، کتب شیعه) www. makaremshirazi. Org

مدرسی طباطبائی، حسین (۱ اسفند ۱۳۸۷)، نقد حال تشیع: امیدها و نومیدی‌هاwww. zamaaneh. com

(سند، محمد، بررسی سند زیارت جامعه کبیره، ۱۳۸۶؛ ربانی، علی، بازاندیشی امامت در پرتو عقل و نقل، ۱۳۸۵؛ طارمی، حسن، پاسخ به جوابیه مدرسی طباطبایی، کتاب ماه دین، ۱۳۸۸؛ مدرسی طباطبایی، حسین، جوابیه به طارمی، ۱۳۸۸؛ ربانی سبزواری، ابوالحسن، ذریح بن محمد محاربی محدث صادق، ۱۳۸۹؛ جبرئیلی، محمد صفر، اندیشه امامت در گذر تاریخ، ۱۳۸۵؛ سبحانی، جعفر، تحقیق یپیرامون رجال ابن غضائری، ۱۳۶۵. (پایگاه مجلات تخصصی) www. noormags. Com

مصاحبه با مدرسی طباطبائی، (۱۰دی۱۳۸۶) (سایت تابناک) www. tabnak. Ir

[محیطی اردکانی، احمد (۱۳۸۷/۷/۱۸)، عطارقمی، محمدبن یحیی] [ربانی، سید جعفر (۱۳۷۶ش) احمدبن محمد بن عیسی قمی راوی سه معصوم (ع)] (پایگاه اطلاع رسانی حوزه) www. hawzah. Net

جلالی، مهدی-شمشیری، رحیمه، روش نجاشی در نقد رجال، ۱۳۸۴)، (پرتال علوم انسانی واسلامی) www. humanitiesportal. Com

دیاری بیدگلی، محمدتقی، جریان‌شناسی غلو و غالیان در رجال نجاشی، ۱۳۸۴. (پرتال جامع علوم انسانی) www. ensani. Ir

نرم افزار درایه النور نسخه ۲/۱، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تیرماه ۱۳۸۸.

نرم افزار جامع الاحادیث ۵/۳، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آبان ۱۳۹۰.

نرم افزار کتابخانه کلام اسلامی، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، بهمن ۱۳۸۹.

فولادگر، ثمینه، بررسی نظریه امامت در مکتب کلامی شیعه و فرضیه علمای ابرار، پایان نامه کار‌شناسی ارشد فلسفه غرب، دکتر مرتضی حاج حسینی، دکتر علی کرباسی‌زاده، دانشگاه اصفهان، آبان ۱۳۸۹.