بررسی رخساره‌ها و پیوستگی رسوبی در رسوبات حوضه آب‌ریز تلخاب (غرب استان ایلام)

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 10، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 61-76   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v10i1.50125

نویسندگان

یاسمن رفیقدوست؛ سید رضا موسوی حرمی^* ؛ محمد حسین محمودی قرایی؛ اسدالله محبوبی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

حوضه آبریز تلخاب با مساحت ۱۶۷ کیلومتر مربع در غرب استان ایلام قرار دارد. این رودخانه از نظر نوع کانال به شکل منفرد با بار بستر گراولی است و اندازه ذرات به سمت پایین دست به صورت نمایی کاهش می‌یابد. به منظور بررسی تغییرات اندازه ذرات و عوامل مؤثر در ریزشوندگی در این رودخانه تعداد ۷۰ نمونه رسوب از کانال اصلی رودخانه برداشت، آنالیز و بر اساس آن پیوستگی‌های رسوبی به سمت پایین دست تشخیص داده شد. این پیوستگی‌ها نشان می‌دهد که عواملی مانند ورود شاخه‌های فرعی، افزایش شیب بستر، نمایان شدن سنگ بستر، تغییر در سنگ‌شناسی واحدهای زمین‌شناسی و فعالیت‌های ساختمانی همچون وجود گسل در مسیر رودخانه توانسته‌اند نقش مهمی در ایجاد ناپیوستگی در رسوبات این رودخانه داشته باشند. رخساره‌های رسوبی شناسایی شده در این رودخانه شامل رخساره‌های گراولی (Gmm، Gcm، Gmg) و رخساره ماسه‌ای (Sh) است. رخساره‌های موجود در دو عنصر ساختاری جریان گراویته‌ای با بار گراولی (SG) و سدهای گراولی (GB) قرار گرفته‌اند. بر اساس نتایج حاصل، رودخانه دارای شیب زیاد بوده و مدل آن از نوع بریده بریده گراولی  می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

حوضه آبریز تلخاب؛ رخساره های رسوبی؛ عنصر ساختاری؛ رودخانه بریده بریده

مراجع

موسوی حرمی، ر.، 13۹3. رسوب شناسی. چاپ پانزدهم، انتشارات آستان قدس رضوی، 474 ص.

موسوی حرمی، ر.، محبوبی، الف.، نجفی، م. و رستمی زاده، ق.، 1383. ارزیابی پیوستگی رسوبی و شناسایی عوامل کنترل کننده ریزشوندگی در طول رودخانه در پرچین ـ شرق اسفراین. چکیده مقالات بیست و سومین گردهمایی علوم زمین.

سازمان جغرافیایی کشور، 1381. نقشه زمین‌شناسی ایران سری ۱:250000 ایلام.

شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، نقشه زمین‌شناسی تنگ بیجار با مقیاس۱:۱۰0۰۰۰.

سازمان جغرافیای ارتش و نیروهای مسلح، 1378. نقشه‌های توپوگرافی۱:۵۰۰۰۰ چمن، گنجوان و زره.

Bertoldi, W., Ashmore, P., & Tubino, M., 2009. A method for estimating the mean bed load flux in braided rivers. Geomorphology, 103: 330-340.

Blair, T.C., & McPherson, J.G., 1994. Alluvial fans and their natural distinction from rivers based on morphology, hydraulic processes, sedimentary processes, and facies. Journal of Sedimentary Research, 64: 451-490.

Catuneanu, O., Khalifa, M.A., & Wanas, H.A., 2006. Sequence stratigraphy of the Lower Cenomanian Bahariya Formation, Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt. Sedimentary Geology, 190: 121-137

Coates, G.F., & Hulse, C.A., 1985. A comparation of four methods of size analysis of fine grained sediments. New Zealand Journal of Geology and Geophysics, 28: 329-380.

Coltortia, M., Pieruccini, P., & Rustioni, M., 2008. The Barga Basin (Tuscany): A record of Plio Pleistocene mountain building of the Northern Apennines, Italy. Quaternary International, 189: 56–70.

Coulthard, T.J., & Van De Wiel, M.J., 2013. Modelling in fluvial geomorphology. In: Shroder, J., (ed.), Treatise in Geomorphology. Academic Press, San Diego. 9: 694-710.

Deynoux, M., Ciner, A., Monod, O., Karabukoglu, M., Manatschal, G., & Tuzcu, S., 2005. Facies architecture and depositional evolution of alluvial fan to fan-delta complexes in the tectonically active Miocene Koprüçay Basin, Isparta Angle, Turkey. Sedimentary Geology, 173: 315-343.

Folk, R.L., 1980.Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Publishing, Austin, TX, 182 p.

Frings, R.M., 2008. Downstream fining in large sand-bed rivers. Earth Science Reviews, 87:39-60.

Gao, C., Boreham, S., Preece, R.C., Gibbard, P.L., & Briant, R.M., 2007. Fluvial response to rapid climate change during the Devensian (Weichselian) Lateglacial in the River Great Ouse, southern England, UK. Sedimentary Geology, 202: 193–210.

Gupta, N., Atkinson, M.P., & Carling, P.A., 2013. Decadal length changes in the fluvial platform of the river Ganga: bringing a mega river to life with Landsat archives. Remote Sensing Letters, 4 (1): 1–9.

Kosun, E., Poisson, A., Ciner, A., Wernli, R., & Monod, O., 2009. Syn-tectonic sedimentary evolution of the Miocene atallar Basin, southwestern Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 34: 466-479.

Lewis, D.W., & McConchie, D., 1994. Analytical Sedimentology. Chapman & Hall, London, 197 p.

Marren, P.M., McCarthy, T.S., Tooth, S., Brandt, D., Stacey, G.G., Leong, A., & Spottiswoode, B., 2006. A comparison of mud and sand dominated meanders in a downstream coarsening reach of the mixed bedrock-alluvial Klip River, eastern Free State, South Africa. Sedimentary Geology, 190: 213– 26.

Madej, M.A., Sutherland, D.G., Lisle, T.E., & Pryor, B., 2009. Channel responses to varying sediment input: A flume experiment modeled after Redwood Creek, California. Geomorphology, 103: 507-519.

Miall, A.D., 2006. The Geology of Fluvial Deposits: Sedimentary Facies, Basin Analysis, and Petroleum Geology. Springer-Verlag, Berlin. 582 p.

Nelson, P.A., & Seminara, G., 2012. A theoretical framework for the morphodynamics of bedrock channels. Geophysical Research Letters, 39 (L06408): 1-5.

Rice, S.P., 1998. Which tributaries disrupt downstream fining along gravel-bed rivers?. Geomorphology, 22: 39–56.

Rice, S., & Church, M., 1998. Grain size along two gravel-bed rivers: statistical variation, spatial pattern and sedimentary links. Earth Surface Processes and Landforms, 23: 345–363.

Rice, S.P., 1999. The nature and controls of downstream fining within sedimentary links. Journal of Sedimentary Research, 69 (1): 32–39.

Rudra, K., 2014. Changing river courses in the western part of the Ganga–Brahmaputra delta. Geomorphology, 227: 87–100.

Simon, A., & Rinaldi, M., 2013. Incised channels: disturbance, evolution and the role of excess transportcapacity and boundary materials in controlling channel response. In: Shroder, J., (ed.), Treatise on Fluvial Geomorphology. Elsevier, Amsterdam, 574–594 p.

Sklar, L.S., Dietrich, W.E., Foufula, E., Lashermes, B., & Bellugi, D., 2006. Do gravel bed river size distributions record channel network structure. Water Resources Research: 42: W06D18.

Tucker, M.E., 2001. Sedimentary Petrology.3rd edition, Blackwell, Oxford, 260 p.

Uba, C.E., Heubeck, C., & Hulka, C., 2005. Facies analysis and basin architecture of the Neogene Sub-andean synorogenic wedge, southern Bolivia. Sedimentary Geology, 180: 91–123.