مواجهه با خشونت در محیط خانه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان (مطالعۀ موردی: دانش‌آموزان متوسطۀ دورۀ اول شهرستان چناران)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 33، شهریور 1398، صفحه 57-87   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v16i1.61240

نویسندگان

مهدی کرمانی^{* 1}؛ جواد حاتمی سیدآباد²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان

چکیده

پژوهشگران علوم رفتاری و اجتماعی تعریف روشن و واحدی از مفهوم خشونت ارائه نداده‌اند. به‌طورکلی، تعریف خشونت تحت‌تأثیر فرهنگ، تجربه و اعتقادات جوامع، متفاوت است. رفتارهای خشونت‌آمیز بر انواعی از رفتارهای اجتماعی ناظر هستند که با قصد آشکار، ضمنی یا پنهان برای واردکردن صدمه به فرد دیگری انجام می‌شوند. پژوهش‌های دانشمندان مختلف مؤید عوارض جسمی، روانی و اجتماعی فراوان برای خشونت‌دیدگی ازجمله در ارتباط با عملکرد تحصیلی است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ مواجهه با خشونت در محیط خانه با عملکرد تحصیلی دربین دانش‌آموزان دورة اول متوسطه شهرستان چناران بود. در این تحقیق، از روش پیمایش استفاده شده ‌است. علاوه‌ براین، برای تدوین چارچوب نظری تحقیق و مروری بر پژوهش‌های پیشین، از روش کتابخانه‌ای (اسنادی) بهره گرفته شده‌است. جامعۀ آماری تحقیق از دانش‌آموز پسر و دختر مدارس متوسطۀ اول شهرستان چناران تشکیل شده است که در سال 95-1394 مشغول‌به‌تحصیل بودند. از این تعداد، 281 نفر پسر و 211 نفر دختر بودند. نتایج نشان داد که بین میزان مواجهه با خشونت خانگی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان رابطۀ معنادار و معکوس وجود دارد. براساس تحلیل ‏های رگرسیونی، دربین ابعاد مختلف خشونت، بعد اجتماعی آن و دربین عاملان خشونت خانگی، خشونت پدر دارای تأثیر منفی شدیدتری بر عملکرد تحصیلی بودند. علاوه‌براین، براساس بررسی‏های چندمتغیره مشخص شد که متغیرهای جنسیت، تحصیلات والدین و درآمد خانوار نیز بخشی از تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تحصیلی) را تبیین می‏ کنند.

کلیدواژه‌ها

مواجهه با خشونت؛ عملکرد تحصیلی؛ خشونت خانگی

مراجع

1. احمدی، ح. (1387). جامعه‌شناسی انحرافات. تهران: انتشارات سمت.

2. اعزازی، ش. (1380). خشونت خانوادگی: زنان کتک‌خورده. تهران: نشر سالی.

3. افشانی، س. ع. ر. (1387). آموزش کاربردی SPSS در علوم اجتماعی و رفتاری. یزد: دانشگاه یزد.

4. آقابیگلویی، ع.، و آقاخانی، ک. ( 1379). بررسی پدیدة همسرآزاری در شهر تهران در سال 1379 (جلد سوم: پرخاشگری و جنایت). تهران: نشرآگه.

5. بستان، ح. (1382 ). نابرابری و ستم جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیسم. قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.

6. بندورا، آ. (1374). نظریة یادگیری (ف. ماهر، مترجم). شیراز: راهگشا.

7. بوردیو، پ. (1387). دربارة تلویزیون و سلطة ژورنالیسم (ن. فکوهی، مترجم). تهران: نشر آشیان.

8. بیکر، ت. (1386). نحوة انجام تحقیقات اجتماعی (ه. نائبی، مترجم). تهران: نی.

9. پارسا، م. (1372). روان‌شناسی یادگیری بر بنیاد نظریه‌ها (چاپ دوم). تهران: بعثت.

10. پورنقاش تهرانی، س. س. (1384). بررسی خشونت خانوادگی در خانواده‌های تهرانی. دوماهنامة علمی- پژوهشی رفتار دانشور، 12(13)، 23-36.

11. خوشابی، ک.، حبیبی عسگرآبادی، م.، فرزادفرد، س. ز.، و محمدخانی، پ. (1386). میزان شیوع کودکآزاری در دانش‌آموزان دورة راهنمایی شهر تهران. فصلنامة رفاه اجتماعی، 7، 115-135.

12. راس، آ. (1373). روان‌شناسی شخصیت (س. جمالفر، مترجم). تهران: مرکز.

13. رسول‌زاده اقدم، ص. (1381). عوامل مؤثر بر خشونت علیه کودکان در خانواده‌های تهرانی (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشده در رشتة جامعه شناسی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.

14. رفیعپور، ف. (1378). آنومی یا آشفتگی اجتماعی. تهران: سروش.

15. ریتزر، ج. (1377). نظریه‌‏های جامعه‌شناسی در دوران معاصر (م. ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.

16. ساروخانی، ب. (1377). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (جلد دوم (بینش‌ها و فنون)). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

17. سخاوت، ج. (1389). جامعه‌شناسی انحرافات. تهران: انتشارات پیام نور.

18. سلیمی، ع.، و داوری، م. (1386). جامعه‌شناسی کج‌روی: مجموعة مطالعات کج‌روی و کنترل اجتماعی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

19. شرکاوی، م. (1379). درآمدی بر جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش (م. ج. پوینده، مترجم). تهران: نقش جهان.

20. شمس اسفندآبادی، ح.، و امامی‌پور، ص. (1382). بررسی میزان رواج همسرآزاری و عوامل مؤثر بر آن. فصلنامة پژوهش زنان، 5، 59-82.

21. صحبائی، ف.، دواچی، ا.، و نجفی، ز. (1385). عوامل خانوادگی، روانی و اجتماعی مؤثر بر کودکآزاری در دبستان‌های دولتی دخترانة تهران. مجلة علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 16(10)، 43-48.

22. فرجاد، م. ح. (1374). رودررو با مشکلات و اختلالات روانی– درمانی خانواده. تهران: انتشارات بدر.

23. کرلینجر، ف. ا. (1376). مبانی پژوهش در علوم رفتاری (ح. پاشا شریفی، و ج. نجفی زند، مترجمان). تهران: آوای نور.

24. گیدنز، آ. (1378). جامعه‌شناسی (م. صبوری، مترجم). تهران: نی.

25. مبارکی، م. (1383). بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و جرم (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشده در رشتة جامعه‎شناسی). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

26. محمدخانی، پ. (1378). کودکآزاری، شیوع و انواع، ویژگی‌های روان‌شناختی کودکان آزاردیده، کیفیت زندگی و سلامت عمومی والدین (پایان‌نامة دکتری منتشرنشده در رشتة روان‌شناسی تربیتی). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

27. منیر. م. د.، بادغیسی. س.، صالحی. ع. ک.، و کاوه. ع. ا. (1388). خشونت خانوادگی، عوامل و راهکارهای مقابله با آن. تهران: شبکة جامعة مدنی و حقوق بشر.

28. نامداری، پ. (1378). بررسی میزان شیوع سوءرفتار در دانش‌آموزان دورة راهنمایی شهر خرم‌آباد و تعیین عوامل مؤثر بر آن (پایان‌نامة کارشناسیارشد منتشرنشده در رشتة بهداشت). دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.

29. نورمحمدی، غ. ر. (1389). نفی خشونت علیه زنان از دیدگاه علم و دین. تهران: مرکز امور زنان و خانوادة نهاد ریاست جمهوری.

30. Bandura, A. (1978). Social learning theory of aggression. Journal of Communication, 28(3), 12-29.

31. Carrell, S. E., & Hoekstra, M. L. (2010). Externalities in the classroom: How children exposed to domestic violence affect everyone's kids. American Economic Journal: Applied Economics, 2(1), 211-228.

32. Goode, W. J. (1971). Force and violence in the family. Journal of Marriage and the Family, 33(4), 624-636.

33. Hirschi, T. (1986). On the Compatibility of Rational Choice and Social Control Theories of Crime (From Reasoning Criminal, P 105-118, 1986, Derek B Cornish and Ronal V Clarke, eds.-See NCJ-102282). United States.

34. Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610.

35. Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122.

36. Rugutt, J. K., & Chemosit, C. C. (2005). A study of factors that influence college academic achievement: A structural equation modeling approach. Journal of Educational Research and Policy Studies, 5(1), 66-90.

37. Thompson, T., & Massat, C. R. (2005). Experiences of violence, post-traumatic stress, academic achievement and behavior problems of urban African-American children. Child and Adolescent Social Work Journal, 22(5-6), 367-393.

38. Weiner, B. (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion. Psychological Review, 92(4), 548-573.

39. Ybarra, G. J., Wilkens, S. L., & Lieberman, A. F. (2007). The influence of domestic violence on preschooler behavior and functioning. Journal of Family Violence, 22(1), 33-42.