توجیه تقابل های استعاریِ حوزۀ مفهومی «مرگ» در قالب نظریۀ تصویرگونگی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 11، دوره 11، شماره 1، شهریور 1398، صفحه 285-311   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2019.28859

نویسنده

آزاده شریفی مقدم^*

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

مفهومی­شدگی حوزۀ معنایی مرگ به دلیل پیچیدگی و ناشناختگی از طریق ساختارهای استعاری به­طرق مختلف و گاه حتی متقابل صورت­می­گیرد. هدف اصلی این مقاله بررسی نگاشت­های مفهومی مرگ با حوزه­های مبدأ متقابل و توجیه آن درقالب نظریۀ تصویرگونگی است. پیکرۀ مورد بررسی با درنظر گرفتن آثار ادبی زبان فارسی از عواملی چون بازۀ زمانی، جنسیّت، وزن و گونه­های ادبی انتخاب و بررسی شد. برطبق نتایج این بررسی، حوزه­های متقابل زیر مشاهده شد: جهت، مسیر،  فاصله،  طیفِ نور،  فضا،  جان­بخشی، خوراک،  درجۀ حرارت و نیز طیف سلامت و دوام. این ویژگی با توجه به تجربۀ انسان از مرگ در جهان مادی از یکسو و باورها و اعتقادات مذهبی توجیه شده و نشان­می­دهد که بین تقابل­های استعاری در درون زبان (سطح دالّ) و ویژگی­های برون­زبانی (سطح مدلول) نوعی هماهنگی از نوع تصویرگونه وجود­دارد.

کلیدواژه‌ها

"استعارۀ مفهومی"؛ "تصویرگونگی"؛ "قلمرو ی مبدأ"؛ "قلمرو ی مقصد"؛ "حوزۀ معنایی مرگ"

مراجع

1. امین‌پور، قیصر (1363). در کوچۀ آفتاب. تهران: برگ.

2. ـــــــــــــ (1368). تنفّس صبح. تهران: سروش.

3. ـــــــــــــ (1372). آیینه‌های ناگهان. تهران: افق.

4. ـــــــــــــ (1388). به قول پرستو. تهران: افق.

5. انجم‌روز، بهرام (1383). «حیات مرگ در شریان‌های ادبیات»، مجلۀ ادبیات داستان،. شماره 80، 54-75.

6. تولّلی، فریدون (1369). بازگشت. شیراز: نوید.

7. ــــــــــــــ (1370). شگرف. تهران: جاویدان.

8. حسام‌پور، سعید؛ نبوی، سعید و حسینی، اعظم (1394). «مرگ و مرگ‌اندیشی در اشعار اخوان ثالث، شاملو و فروغ فرخزاد». پژوهش‌نامه ادب غنایی،10:124، 77-96.

9. روشنفکر، کبری و ذوالفقاری، کبری (1390). «بررسی تطبیقی ژرف‌اندیشی در شعر محمود درویش و قیصر امین‌پور». فصلنامه نقد و ادبیات تطبیقی (پژوهش‌های زبان و ادبیات عربی) 1، 2، 99-130.

10. زورورز، مهدیس؛ افراشی، آزیتا و عاصی، مصطفی (1392). «استعاره‌های مفهومی شادی در زبان فارسی: یک تحلیل پیکره‌مدار». زبان و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، 5، 9، 49-72.

11. سپهری، سهراب (1374). هشت کتاب. تهران: طهوری.

12. شاملو، احمد (1372). مرثیّه‌های خاک. تهران: زمانه.

13. ــــــــــــ (1382). ابراهیم در آتش. تهران: نگاه.

14. فرّخ‌زاد، فروغ (1383). مجموعۀ اشعار. تهران: شادان.

15. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. تصحیح شدۀ سعید حمیدیان. تهران: قطره.

16. فلاح، مرتضی ( 1387). «سه تگاه به مرگ در ادبیات فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی،1، 11، 223-254.

17. کاکایی، قاسم و جباره‌ناصرو، محبوبه (1393). «بررسی تطبیقی مرگ‌اندیشی از دیدگاه خیام و عطار»، فصلنامۀ اندیشه دینی دانشگاه شیراز، 3، 52، 113- 136.

18. محسنی، محمدرضا و فهیم‌کلام، فهیمه (1391). «تامل در مرگ و نظام هستی در شعر گورستان پل والری و رباعیات خیام». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 3، 11، 157- 173.

19. مرادی‌کوچی، سکینه و فروزانی، فرزانه (1387). «سایه روشن مرگ در شعر؛ بررسی روانشناختی مفهوم مرگ در شعر مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری»، همایش روانشناسی و کاربرد آن در جامعه، مرودشت.

20. مقیاسی، حسن و مهدی مقدسی‌نیا (1390). «مقایسه‌ای میان مکانیزم‌های استعاری زبان عربی در تبیین مفهوم مرگ و شهادت»، همایش ملی فرهنگ ایثار و شهادت، قم، دانشکده اصول دین.

21. مولانا جلال‌الدّین بلخی (1386). کلّیّات شمس تبریزی. تصحیح شدۀ بدیع‌الزّمان فروزانفر، جلد اوّل، تهران: طلایه.

22. میرزایی، فرامرز، شریفیان، مهدی و پروانه، علی(1389). «مرگ‌اندیشی خیامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالمنصور و نادر نادرپور». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی،1، 5، 159-177.

23. نوروزی‌داوودخانی، نورالله (1391). «معانی، تصاویر و تعابیر مرگ در اشعار سهراب سپهری و فریدون توللی». پژوهش‌نامه ادب غنایی،10، 18، 185-198.

24. وجدانی، فریده (1390). «سیمای مرگ در شعر فردوسی و ناصرخسرو». پژوهشنامه ادبیات غنایی،9، 16، 175-196.

25. Agha Golzadeh, F. & Pourebrahim, Sh. (2013). “Death Metaphor in Religious Texts: A Cognitive Semantic Approach”. International Journal of Humanities. 20(4). PP: 61-78.

26. Anderson, E. R. (1998). A Grammar of Iconism. 2nd. Edition. London: Associated Press.

27. Deignan, A. (2005). Metaphor and Corpus Linguistics: Converging Evidence in Language and Communication Research. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin Publication Company.

28. Grady, C. (2007). “Metaphor”. In: the Oxford Handbook of Cognitive Linguistics, eds. D. Geerartes and H. Cuykens. Oxford: Oxford University Press.

29. Haiman, J. (1985). Iconicity in Syntax. Amsterdam: John Benjamin Publication Company.

30. Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A Practical Introduction. 2nd. Edition. Oxford: Oxford University Press.

31. Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live by. Chicago: The University of Chicago press.

32. ---------------. (2003). Metaphors We Live by. Chicago: The University of Chicago press. http://dx.doi.org/10.7208/chicago/9780226470993.001.0001