زنان حاشیه‌نشین و جامعه‌پذیری خشونت در خانواده

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 5، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 33، شهریور 1398، صفحه 135-159   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v16i1.62593

نویسندگان

جواد افشار کهن^* ؛ اسماعیل بلالی؛ ساجده واعظ زاده

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

براساس اطلاعات موجود، خانواده یکی از ناامن‌ترین واحدهای اجتماعی به‌ویژه برای زنان و کودکان است. در مناطق حاشیه‌ای شهرها، رنج زنان و کودکان به‌دلیل تحمل خشونت، بیشتر است. در وضعیتی که گسترش مناطق حاشیه‌ای در شهرهای بزرگ به چالش مهمی در مسیر توسعة پایدار شهری تبدیل شده است و توجه به اقشار آسیب‌پذیر در این نواحی بیش‌ازپیش ضرورت یافته است، آگاهی از نقش زنان حاشیه‌نشین نیز به‌عنوان قربانیان و به‌عنوان دست‌اندرکاران اصلی جامعه‌پذیری افراد خشن در جامعه، از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعه با روش پیمایشی، در دو منطقة حاشیه‌ای شهر کرمانشاه به نام‌های جعفرآباد و دولت‌آباد انجام شده است. هدف از انجام مطالعة حاضر، بررسی نقش زنان درزمینة خشونت در خانواده است. جوانان 15 تا 29 سالة ساکن در این دو ناحیه جامعة آماری پژوهش را تشکیل داده‌اند که ازمیان آنان 384 نفر به روش تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب ‌شدند. براساس یافته‌های پژوهش، خشونت دربین جوانان حاشیه‌نشین به‌طور گسترده رواج دارد. پسران بیش از دختران کارهای خشونت آمیز انجام می ­دهند. بین میزان خشونت و تجربة خشونت در کودکی رابطه‌ای مثبت و قوی وجود دارد. بیشتر رفتارهای خشونت آمیز جوانان با اعضای خانواده به‌ویژه خواهران است. نتایج پژوهش مؤید آن است که خانواده در شرایط محرومیت و فشار ناشی از حاشیه‌نشینی، رابطه‌ای دوسویه با خشونت برقرار می‌کند: ازیک‌سو، مناسبات نابرابر قدرت در خانواده زمینه‌ساز پرورش افراد خشن است و ازسوی‌دیگر، غالب رفتارهای خشونت‌آمیز با اعضای خانواده است.

کلیدواژه‌ها

زنان؛ خانواده؛ بازتولید خشونت؛ خشونت فیزیکی؛ خشونت غیر فیزیکی؛ حاشیه‌نشینی

مراجع

1. اعزازی، ش. (1383). خشونت خانوادگی و خشونت اجتماعی. در م متحد (ویراستار)، مجموعه مقالات آسیب‌های اجتماعی ایران (صص. 79-91)، تهران : آگه.

2. پارسامهر، م.، سعیدی، س. م.، و دیوبند مدنی، ف. (1389). رابطة پیوند اجتماعی ایجادشده توسط خانواده با خشونت میان‌فردی نوجوانان پسر در شهر یزد. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 6(21)، 71-86.

3. خمسه، ا.، و حسینیان، س. (1389). بررسی نقش تجربة خشونت در دوران کودکی و الگوهای رفتاری خشونت و صمیمیت در دانشجویان متأهل. دوماهنامة علمی و پژوهشی دانشگاه شاهد، 17(43)، 39-48.

4. دیوبند مدنی، ف.، و پارسا مهر، م. (1390). بررسی رابطة بین میزان دینداری والدین با خشونت میانفردی فرزندان پسر دبیرستانی. فصلنامة روان‌شناسی و دین، 4(1)، 71-87.

5. رحمتی، م. م. (1381). بررسی عوامل جامعه‌شناختی خشونت و پرخاشگری در ورزش فوتبال (پایان‌نامة منتشرنشده دکتری رشتة جامعه‌شناسی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.

6. سخنوری، ف.، مصلحی، م.، توازهی، ح.، و فدایی نوبری، ر. (1389). بررسی اپیدمیولوژیک خشونت و ارتباط آن با سن و جنس و محل درگیری در استان اصفهان. دانش و تندرستی، 5 (ویژه‌نامه ششمین کنگره اپیدمیولوژی ایران)، 93.

7. صدیق سروستانی، ر. (1387). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: سمت.

8. صمدی راد، ا. (1387). آسیب شناسی رفتارخشونت آمیز جمعی جوانان. فصلنامة نظم و امنیت انتظامی، 1(1)، 51-76.

9. عرب‌نژاد، ف.، و یزدان‌پناه، ل. (1390). عوامل مرتبط با خشونت و سابقة آن دربین جوانان 35-18 سال زندان کرمان. فصلنامة علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(43)، 71-95.

10. علمی، م.، تیغ‌زن، خ.، و باقری، ر. (1388). تعیین میزان شیوع خشونت و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مطالعة موردی دربین دانشآموزان دبیرستان‌های دخترانه و پسرانة شهر عجب‌شیر(. مقاله ارائه‌شده در دومین همایش جامعه شهر ایمن تهران. دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران.

11. کاربخش، م.، زرگر، م.، زارعی، م. ر.، و خاجی، ع. (1383). الگوی خشونت به دنبال منازعه در موارد منجر به بستری قربانیان در شش مرکز حوادث شهر تهران. مجلة علمی پزشکی قانونی، 10(34)، 96-100.

12. کریمی، ج. (1393). بررسی جامعه‌‌شناختی ویژگی‌های تاریخی- فرهنگی کرمانشاه و رابطة آن با مسائل جمعیتی، فقر و حاشیه‌نشینی. گزارش طرح پژوهشی، سازمان جهاد دانشگاهی استان کرمانشاه.

13. محسنی تبریزی، ع.، و کریمی، ح. (1386). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر جرائم خشونت‌آمیز جوانان ذکور 18 تا 25 سالة همدانی. فصلنامة مطالعات مدیریت انتظامی، 2(2)، 248-263.

14. مرادی، گ.، و زندی، ل. (1386). خشونت‌های خانوادگی و تأثیرات آن بر امنیت در جامعة موردمطالعة شهر سنندج. مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 4(2)، 127-147.

15. هاشمی، س. ن. (1380). بررسی میزان شیوع خصومت و پرخاشگری در ایل عشایری. مجلة دانشکدة علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد، 7(1)، 77-82.

16. Akers, R. L. (1998). Social learning and social structure: A general theory of crime and deviance. Boston, MA: Northeastern University Press.

17. Burnette, C. E., Ferreira, R. J., & Buttell, F. (2015). Male parenting attitudes and batterer intervention assessing child maltreatment risk. Journal of Research on Social Work Practice, 27(4), 468-477.

18. Cannon, C., Lauve-Moon, K. & Buttell, F. (2015). Re-theorizing intimate partner violence through post-structural feminism, queer theory, and the sociology of gender. Partner Abuse, 6, 65–75.

19. Clinard, M. B. & Meier, R. F. (2011). Sociology of deviant behavior, Fourteenth edition, Belmont, CA: Wadsworth.

20. Cook. P. J., Laub. J. H. (2001). After the epidemic: Recent trends in youth violence in the United States, Journal of Crime and Justice, 29(1): 1-37.

21. Dobash, R. E. & Dobash, R. (2001). Violence against women: A review of recent Anglo–American research. Journal of Conflict and Violence Research, 3(2), 5–22.

22. Dutton, D. G., & White, K. R. (2013). Male victims of domestic violence. New Male Studies International Journal, 2(1), 5-17.

23. Farrington, D. P. (1998). Predictors, causes, and correlates of male youth violence, Crime and Justice, 24(2), 421-440.

24. Ferguson, C. J., Miguel, C. S., & Hartley, R. D. (2009). A multivariate analysis of youth violence and aggression: The influence of family, peers, depression, and media violence. Journal of Pediatrics, 155(6), 904–908.

25. Franklin, E. Z. (1998). The youth violence epidemic: Myth or reality. Retrieved from www.scholarship.law.berkeley.edu/facpubs/812

26. Gells, R. J. & Straus, M. A. (1979). Detemporary of violence in the family. In W. R. Burre, R. Hill, F. J. Nye & L. l. Reiss (ed.), Contemporary theories about the family (pp. 15-29). New York, NY: Free Press.

27. Imtiaz, R. Y. & Yaseen, G. A. (2010). Sociological study of the factors affecting the aggressive behavior among youth. Pakistan Journal of Social Sciences (PJSS), 30(1), 99-99.

28. Katherine, J. K. Vangie, A. F., Susan, T. E. & Chirayath, S. (2008). The development of aggression during adolescence: Sex differences in trajectories of physical and social aggression among youth in rural areas. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(8), 1227-1236.

29. Lombard, N. (2015). Young people's understandings of men's violence against women. Farnham, England: Ashgate.

30. Merton, R. K. (1968). Social Theory and Social Structure. New York, NY: Free Press.

31. Rappaport, N. & Tomas, C. (2004). Recent research findings on aggressive and violent behavior in youth. Journal of Adolescent Health, 35(4), 260-277.

32. Sutherland, E. H., Cressey, D. R. & Luckenbill, F. D. (1992). Principles of criminology, (11th ed.). Chicago, CA: General Hall.