پالینوفاسیس و میکروفاسیس سازند کلات در برش دره چهل کمان ( شمال شرق خراسان رضوی)

رخساره‌های رسوبی

مقاله 7، دوره 10، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 121-142   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v10i1.54020

نویسندگان

محسن علامه^* ؛ محمد جوانبخت؛ فائزه ژیانی نوغانی مشهد

دانشگاه آزاد مشهد

چکیده

سازند کلات به سن کرتاسه پسین یکی از نهشته‌های کربناته حوضه رسوبی کپه داغ است. به منظور بررسی این سازند برشی در دره چهل کمان انتخاب گردید. سازند کلات در این برش 310 متر ضخامت دارد و از تناوب شیل و سنگ آهک تشکیل شده است. به منظور مطالعه پالینوفاسیس و میکروفاسیس، از سنگ‌آهک‌ها 36 نمونه و از نهشته‌های شیلی 22 نمونه برداشت شده است. بررسی و مطالعه پتروگرافی نمونه‌های سنگ آهکی این سازند به شناسایی سه گروه رخساره‌ای رسوبی A، B و C وابسته به محیط‌های شول‌های پراکنده، لاگون نیمه محصور و پهنه جزر و مدی منجر شده که شامل 12 رخساره سنگی است. این رخساره‌ها در دو گروه کربناته و هیبرید قرار گرفته‌اند. بررسی رخساره‌های شیلی به تفکیک دو رخساره A و B منجر گردید. رخساره شیلی نوع A معادل پالینوفاسیس نوع I و رخساره شیلی نوع B معادل پالینوفاسیس نوع II می‌باشد. بررسی و تعیین درصد سه گروه اصلی عناصر پالینولوژیکی و همچنین بررسی عوامل حفاظت از مواد ارگانیکی نشان می‌دهد که شرایط اکسیژن متغیر و عمق کم بر محیط رسوب‌گذاری سازند کلات حاکم بوده است به طوری که رخساره شیلی نوع A در محیط لاگونی نیمه محصور به سمت ساحل و رخساره شیلی نوع B در محیط عمیق‌تر لاگون نیمه محصور به سمت شول و در ارتباط با دریای باز گذارده شده است. بررسی‌های صورت گرفته حاکی از نهشته شدن رخساره‌های سازند کلات در یک رمپ کربناته از نوع هموکلین است.

کلیدواژه‌ها

سازند کلات؛ میکروفاسیس؛ پالینوفاسیس؛ محیط رسوبی؛ رمپ هموکلین

مراجع

منابع

افشار حرب، ع.، 1373. زمین‌شناسی کپه داغ، انتشارات سازمان زمین شناسی کشور، 276 ص.

ژیانی، ف.، علامه، م.، جوانبخت، م.، 1394. پالینوفاسیس سازند کلات در برش دره چهل کمان (خراسان رضوی). نهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.

سعیدی رضوی، ب.، خسروتهرانی، خ.، آقانباتی، ع.، موسوی حرمی، ر. ، آریایی، ع.ا.، 1389. نظری اجمالی بر قسمت فوقانی سازند کلات در حوضه رسوبی کپه داغ. فصلنامه زمین شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، 286 ـ 278.

عبدالمالکی، ج.، رحیم پور بناب، ح.، توکلی،و.، اسدی اسکندر، ا.، 1392. محیط رسوبی، دیاژنز و چینه‌نگاری سکانسی بخش دالان زیرین در میدان گازی گلشن، خلیج فارس، پژوهش‌های چینه‌نگاری و رسوب‌شناسی، شماره 52 (3): 27.

علامه، م.، قاسمی نژاد، ا.، سعیدی، ع.، 1386. پالینولوژی و محیط دیرینه سازند کلات در شرق حوضه رسوبی کپه‌داغ. فصلنامه زمین‌شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، 187-200.

علامه، م.، موسوی فرد، ه.، 1393. دیرینه بوم‌شناسی بخشهای شیلی سازند کلات بر مبنای استراکودها در حوضه رسوبی کپه‌داغ برش چهچهه (خراسان رضوی). مجله دیرینه‌شناسی، 2 (1): 63-76.

علامه، م.، جوانبخت، م.، ژیانی، ف.، 1394. پالینولوژی و پالئواکولوژی سازند کلات در برش دره چهل کمان (خراسان رضوی). دومین کنگره بین‌ المللی زمین‌شناسی کاربردی، مشهد.

محبوبی، ا.، لاسمی، ی.، موسوی حرمی، ر.، 1374. بررسی رخساره‌های آهکی و تفسیر محیط رسوبگذاری سازند کلات (کرتاسه فوقانی) در شرق حوضه کپه داغ در شمال شرق ایران. مجله علوم دانشگاه تهران،24-37.

محمودی، س.، حسنی عروس محله، آ.، وحیدی نیا، م.، 1391. معرفی بریوزوآهای سازند کلات در برش تنگ چهچهه، شمال شرق مشهد. اولین همایش زمین‌شناسی فلات ایران، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته.

ندافان، ت.، وحیدی نیا، م.، عاشوری، ع.، 1374. بررسی میکروفاسیس و محیط رسوبگذاری سازند کلات در برش تنگ دو برادر شمال شرق مشهد. شانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه شیراز.

وحیدی نیا، م.، صادقی، ع.، شمیرانی، ا.، آریایی، ع.، آدابی، م.، 1386. میکروبایواستراتیگرافی و محیط رسوبی سازند کلات در برش تنگ چهچهه (شمال شرق مشهد) و مقایسه آن با برش الگو. مجموعه مقالات یازدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، 1815-1823.

Adachi, N., Ezaki, Y., & Liu, J., 2004. The origins of peloids immediately after the end-permian extinction, Guizhou Province, South China. Sedymentary Geology, 164: 161-178.

Aurell, M., Badenas, B., Ipas, J., & Ramajo, J., 2009. Sedimentary evaloution of an Upper Jurassic carbonate ramp (Iberian Basin, NE Spain). In: Van Buchem, F., Gerdes, F.K, & Esteben, M., (eds,), Refrence models of Mesozoic and Cenozoic carbonate systems in Europe and the Middel East – strtigraphy and diagenesis. Geology socaity London Special Publish, 153: 138-161.

Bachman, M., & Hirsch, F., 2006. Lower cretaceous carbonate platform of estern Levant (Galilee and the Golan Heights), Stratigraphy and second-order sea level change. Cretaceous Research, 27: 487-512.

Bombardier, L., & Gorin, G.E., 2000. Stratigraphic and distribution of sedimentary organic matter in Upper Jurassic Carbonates of SE France. Sedimentary Geology, 132: 177-203.

Boulter, M.C., & Riddick, A., 1986. Classification and analysis of palynodebris from the palaeocene sediments of the Forties Field. Sedimentology, 33: 871- 886.

Bujak, J.P., 1984. Cenezoic dinoflagellate cysts and acritarch from the Bering Sea and northern North Pacific, DSDP Leg 19. Micropaleontology, 30: 180- 212.

Burchette, T.P., & Wright, V.P., 1992. Carbonate ramp depositional Systems. Sedimentary Geology, 79: 3-57.

Carozzi, AV., 1989. Carbonate Rock Depositional Modle. A Microfacies Approach, Prentice-Hall, 604 p.

Chiaghanam, O.I., Nwozor, K.K., Chiadikobi, K.C., Omoboriowo, A.O., Soronnadi-Ononiwu, C.G., Onuba, L.N., & Ofoma, A.E., 2013. Lithofacies, Palynology and Paleoenvironmental Study of Early Campanian to Mid-Maastrichtian Deposits of Udi and Environs in the Anambra Basin, South Eastern Nigeria. International Journal of Science and Technology, 2: 453- 470.

Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E., (ed.), Classification of Carbonate Rocks. American Association of Petroleum Geologists, 1: 108–121.

Downie, C., Hussain, M.A., & Williams, G.L., 1971. Dinoflagellate cyst and Acritarch association in the Paleogene of Southeast England. Geoscience, 3: 29- 35.

El-Azabi, M.H. & El-Araby, A., 2005, Depositional facies, environments and sequence stratigraphic interpretation of the Middle Triassic–Lower Cretaceous (pre-Late Albian) succession in Arif El-Naga anticline, northeast Sinai, Egypt, Journal of African Earth Sciences, 41: 119-143.

Einsele, G., 2000. Sedimentary Basin Evolution, Facies, and Sediment Budget (2 ndedition). Springer-Verlag, 292 p.

Folk, R.L., 1959. Practical petrographic classification of limestones. Bulletin of American Association of Petroleum Geologists, 43 (1): 1-38.

Flugel, E., 2004. Microfacies of Carbonate rocks, Springer-Verlage, 1st edition, 976 p.

Flugel, E., 2010. Microfacies Analysis Of Carbonate Rocks, Analyses. Interpretation and Application, Springer-verlag, Berlin, 976 p.

Grabau, A.W., 1904. On the classification of sedimentary rock, American Geology, 33: 228-247.

Hafmann, A., Dirks, P.H.G.M., & Jelsma, H.A., 2004. Shallowing upward carbonate cycles in the Blingwe Greenston belt, Zimbabwe: A record of Archeansea level oscillation. Journal Sedimentary Research, 74: 64-81.

Heimhofer, U., Hochuli, P.A., Herrle, J.O.N., & Weissert, H., 2005. Contrasting origins of Early Cretaceous black shales in the Vocontian basin: Evidence from Palynological and calcareous nannofossil records. Palaeogeography, palaeoclimatology, Palaeoecology, 235 p.

Irwin, M.L., 1965. General theory of epeiric clear water sedimentation. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 49: 445.

Mahmoud, M.S., & Moawad, A.R.M.M., 2000. Jurassic- Cretaceous (Bathonian to Cenomanian) Palynology and stratigraphy of the west Tiba- 1 berehole, Northern Western Desert Egypt. Journal of Africa Earth Science, 30: 401- 416.

Masse, J.P., Fenerci, M., & Pernarcic, E., 2003. Palaeobathymetric reconstruction of peritidal carbonates, Late Barremian, Urgonian, sequences of Provence (SE France). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 200: 65-81.

Moheghi, M., Hadavi, F., Rahimi, B., 2013. Investigation of the Boundary between Abderaz and Kalat Formation Based on Calcareous Nannofossils in West Kopet- dagh (NE IRAN). Scientific research (Open Jurnal of Geology), 178- 186.

Palma, R., Lopez-Gomez, J., Piethe, R., 2007. Oxfordian ramp system (La Manga Formation) in the Bardas Blancas area (Mendoza Province) Neuquen Basin, Argentina. Facies and depositional sequences Sedimentary Geology, 195: 113-134.

Quattrocchio, M.E., Martinez, M.A., Carpinelli, P.A., & Volkheimer, W., 2006. Early Cretaceous palynostratigraphy, palynofacies and palaeoenvironments of well section in northeastern Tierra del Fuego, Argentina. Cretaceous Research, 27: 584-602.

Read, J.F., 1985. Carbonate platform facies models. American Association Petrolume Geology Bulletin, 69: 1-12.

Roncaglia L., 2002. Lower Maastrichtian dinoflagellates from the Viano Clay Formation at Viano, northern Apennines, Italy. Cretaceous Research, 23: 65–67.

Samanckassou, E, Tresch, J., & Strasser, A., 2005. Origin of Peloides in Early Cretaceous deposits, Dorest, South England. Facies, 51: 264-273.

Schioler, p., 2002. Palynofacies and sea-level changes in the Middle Coniacian- Late Campanian (Late Cretaceous) of the East Coast Basin, New Zeland. Palaeogeography, palaeoclimatology, palaeoecology, 188: 101-125.

Sluijs, A., Pross, J., & Brinkhuis, H., 2005. From greenhouse to icehouse organic- walled dinoflagellate cysts as paleoenvironmental indicators in the paleogene. Earth Science Reviews, 68: 281- 315.

Smelror M., & Leereveld, H., 1989. Dinoflagellates and acritarch assemblage from late Bathonian to early Oxfordian of Montagne Crussol, Rhone Nalley Southern France. Palynology, 13: 121- 141.

Soronnandi-Ononiwu, G.C., Omoboriowo, A.O., Yikarebogha Y., & Chiaghanam O.I., 2014. Palynology & Paleoenviromental Study Of Akukwa-1 Well, Niger Delta and Anambra Basins, Nigeria. International Journal of Scientific & Technology Research, 3: 297-304.

Traverse, A., 2007. Paleopalynology. 2nd Edition, Springer, 813 p.

Tucker, M.E., 1991. Sedimentary Petrology. Blackwell Scientific Publication, 260 p.

Tucker, M.E., & Wright, P., 1990. Carbonate Sedimentology. Blackwell Scientific Pubublications, Oxford, 482 p.

Tucker, M.E., 2001. Sedimentary Petrology: An Introduction to the Origin of Sedimentary Rocks, 2nd edition. Blackwell Scientific Publication, London, 262 p.

Tyson, R.V., 1993. Palynofacies analysis. Applied Micropaleontology, 153-191.

Van Der Zwan, C.J., 1990. Palynostratigraphy and palynofacies reconstruction of the Upper Jurassic to Lowermost Cretaceous of the Dra field, offshore Mid Norway. Review of Palaeobotany and Palynology, 62: 157-186.

Waveren, I., & Visscher, H., 1994. Analysis of the composition and selective preservation of organic matter in surfical deep-sea sediment from a high productivity area (Bandasa, Indonesia). Palaepgeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 112: 85-111.

Wilpshaar. M., & Leereveld, H., 1994. Palaeoenvironmental change in the Early Cretaceous Vocontian Basin (SE France) reflected by dinoflagellate cysts. Review of palaeobotany and Palynology, 84 (1-2): 121-128.

Wilson, J.L., 1975. Carbonate Facies in Geological History. Springer-Verlag, Berlin, 471 p.

Wisler, L., Funk, H., & Weissert, H., 2003. Response to Early Cretaceous carbonate platform to change in atmospheric carbonate dioxide level. Paleaogeography, Paleaoclimatology, Paleaoecology, 200: 187-205.

Zonneveld, K., Versteegh, G., & Lange, G., 1997. Preservation of organic-Walled dinoflagellate cyst in defferent oxygen regies: a 1000 year natural experiment. Marine Micropaleontology, 29: 393-405.