شناسایی و بررسی بیماریزائی قارچهای عامل پوسیدگی ریشه وطوقه گندم در استان خراسان شمالی

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 6، دوره 24، شماره 3 - شماره پیاپی 12، مهر 1389   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.v24i3.7587

نویسندگان

امیدعلی عمارلو^{* 1}؛ حمید روحانی²؛ عصمت مهدیخانی مقدم³

¹دانشگاه فنی و حرفه ای

²دانشگاه فردوسی مشهد

³فردوسی

چکیده

چکیده
در طی دو فصل زراعی سالهای 86- 1385و87- 1386 در بازدیدهائی که از مزراع گندم دراستان خراسان شمالی ( شمال شرقی ایران) مشاهده شد که تعداد قابل توجهی از بوته ها دچار پوسیدگی ریشه و طوقه می‌باشند. بمنظور مطالعه علت این بیماری از 100 مزرعه، با توجه به سطح زیر کشت، تعدادی نمونه که دارای علائم بیماری بودند در سه مرحله گیاهچه، پنجه زنی و ظهور سنبله تا سفت شدن دانه برداشت شد. ازبافتهای آلوده قارچ های Fusarium oxysporum ، F. solani، Bipolaris sorokiniana، Periconia circinata، Coniothyrium cerealis و. Phoma sp جدا، خالص سازی و شناسایی گردید. در اکثر موارد مجموعه ای از قارچهای ذکر شده از یک مزرعه و حتی از یک بوته جدا سازی شد، در حالیکه از هیچیک از نمونه ها Gaeumannomyces graminis var. tritici که بعنوان عامل اصلی پوسیدگی ریشه وطوقه گندم ( پاخوره گندم) در ایران شناخته می‌شود جداسازی نشد. آزمایش بیماریزایی قارچهای بدست آمده درقالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه بروش اضافه کردن 5 درصد وزنی از گندمهای مایه‌زنی شده با قارچهای مذکور به خاک گلدانها روی گندم رقم چمران انجام شد. نتایج حاصله نشان دادکه قارچهای B. sorokiniana P. circinata، C. cerealis و Phoma sp قادر به ایجاد پوسیدگی در قسمت های طوقه و ریشه گندم با شدت های مختلف هستند. مقایسه میانگین اوزان تر و خشک ریشه و طوقه بوته‌های تلقیح شده بوسیله قارچهای ذکر شده به روش آزمون دانکن4 نیز نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح 5 درصد بین آنها وجود دارد. بیشترین و کمترین کاهش وزن ریشه و طوقه 06/85 و58/20 درصد نسبت به تیمار شاهد تعیین گردید، که به ترتیب مربوط به بوته‌های تلقیح شده بوسیله قارچهایB. Sorokiniana وC. cereali بودند. دوقارچ Phoma sp و P. circinataبه ترتیب با59/84 و03/57 درصدکاهش نسبت به شاهد حالت حد واسطی را نشان دادند. نظر به پراکندگی نمونه برداریها، بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه گندم در اکثر مناطق استان خراسان شمالی پراکنده است. بنظر می‌رسد که مجموعه ای از قارچهای ذکر شده در ایجاد این بیماری دخالت داشته باشند، در بین آنهاB.sorokiniana نقش اصلی را به عهده دارد. این قارچ برای اولین بار از استان خراسان شمالی(وحتی خراسان بزرگ) بعنوان عامل پوسیدگی ریشه و طوقه گندم گزارش می‌شود. سه قارچ P.circinata, C. cerealis وPhoma sp نیز برای اولین بار بعنوان عامل بیماری ذکر شده از ایران گزارش می شوند.

واژه های کلیدی :خراسان شمالی، پوسیدگی ریشه وطوقه، گندم ,Bipolaris sorokiniana, Phoma sp , Coniothyrium cerealis,Periconia circinata