اثر رژیم های آبیاری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک اکوتیپ‌های کنجد (Sesamum indicum L.) در شرایط گلخانه

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 8، دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 6، دی 1389، صفحه 658-666   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v2i4.8804

نویسنده

مرتضی گلدانی^*

گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این پژوهش به منظور مطالعه اثر رژیم های مختلف آبیاری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک دو اکوتیپ کنجد (. Sesamum indicum L) در شرایط گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو عامل و سه تکرار در سال 1388 در شرایط گلخانه انجام شد. عامل اول شامل فواصل مختلف آبیاری (به فاصله 4، 8، 12 و 16 روز) و عامل دوم شامل دو اکوتیپ کلات و سه قلعه بود. نتایج نشان داد که افزایش فاصله آبیاری سبب کاهش معنی دار ارتفاع گیاه، تعداد گره، فاصله میان گره، تعداد کپسول و وزن خشک اندام هوایی شد. اکوتیپ سه قلعه در مقایسه با اکوتیپ کلات از نظر صفات فوق تحمل بهتری به تاخیر درآبیاری نشان داد. اثر متقابل رژیم‌های آبیاری و اکوتیپ نشان داد که بهترین شرایط در فاصله آبیاری چهار روز و برای اکوتیپ سه قلعه بدست آمد. سطح ریشه، متوسط قطر ریشه، مجموع طول ریشه، حجم ریشه و وزن خشک ریشه نیز تحت تأثیر معنی‌دار رژیم‌های آبیاری قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش فاصله بین آبیاری، سطح ریشه کمتر ولی عمق نفوذ ریشه بیشتر شد. اکوتیپ سه قلعه از نظر صفات ریشه مورد بررسی نیز بهتر از اکوتیپ کلات بود. نسبت وزن خشک ریشه به ساقه با افزایش دور آبیاری زیاد شد. سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق و هدایت روزنه‌ای با افزایش فاصله آبیاری کاهش یافت. در نهایت نتایج نشان داد که افزایش دور آبیاری منجر به کاهش سطح اندام فتوسنتز کننده و سطح ریشه شد، ولی طول ریشه تا فاصله 12 روز آبیاری زیاد شد و پس از آن کاهش نشان داد. در این بررسی اکوتیپ سه قلعه تنش خشکی را بهتر تحمل کرد.

کلیدواژه‌ها

اندام هوایی؛ تحمل به خشکی؛ تعرق؛ ریشه؛ فتوسنتز

مراجع

1- Blum, A. 2005. Drought resistance, water-use efficiency, and yield potential-are they compatible, dissonant, or mutually exclusive? Australian Journal of Agriculture 56: 1159-1168.

2- Emam, Y., and Zavarehi, M. 2005. Drought tolerance in higher (Genetically, Physiological and Molecular Biological Analysis). Academic Publishing Center of Tehran. (In Persian)

3- Golestani, M., and Pakniat, H. 2008. Evaluation of tolerance to drought characters in the Sesamum lines. Sciences and Technologies of Agriculture and Natural Resources 41: 141-149.

4- Goyal, V., Sudha, J., and Bishnoi, N., 1998. Effect of terminal water stress on stomatal resistance, transpiration, and canopy temperature and millet yield. Annual Agriculture Biology Research 3: 119-122.

5- Gregory, P.J. 2006. Plant Roots (Growth, Activity and Interaction with Soils), Blackwell Publishing pp: 150-173.

6- http://www.uidaho.edu/extension/drought/Sentinel26.

7- John, T., Christopher, A.M., Borrel, A.M., Manschadi, G., Hammer, G., and Chapman, S. 2004. Developing high yielding wheat for water limited environments in northern Australia. Proceedings of the 4th International Crop Science Congress Brisbane, Australia, 26 Sep – 1 Oct.

8- Kafi, M., and Damghani, A. 2000. Mechanism of environmental stress resistance in plants. Ferdowi University of Mashhad Publication. (In Persian).

9- Kafi, M., Lahootee, M., Zand, E., Shareefee, H.R., and Goldani, M. 2000. Plant Physiology. Jahadeh Daneshgahi Press. PP. 355-340. (In Persian)

10- Keshavarse, M., Ashrafi, A., and Razmjo, K.H. 2009. Effect of NaCl salt on seed germination of 7 Sesamum cultivars. The First National Conference on Science and Technology Iran’s Seed.

11- Kobata, T., Palta, J.A., and Turner, N.C. 1992. Rate of development of postanthesis water deficits and grain filling of spring wheat. Crop Sciense 32: 1238-1242.

12- Krenzer, E.G., Nipp, T. L., and Mcnew, R.W. 1991. Winter wheat main stem leaf appearance and tiller formation vs. moisture treatment. Agronomy Journal 83: 663-667.

13- Lafond, G.P., and Fowler, D.B. 1989. Soil temperature and moisture stress effects on kernel water uptake and germination of winter wheat. Agronomy Journal 81: 447-450.

14- Mundree, S.G., and Baker, B. 2002. Physiological and molecular insights in to drought tolerance. African Journal of Biotechnology 1: 28-38.

15- Sepaskhah, A.R. and Andam, M. 2001. Crop coefficient of sesame in a semi arid region of Iran. Agriculture Water Management 49: 51-63.

16- Sharp, R.E., and Lenoble, M.E. 2002. ABA, ethylene and the control of shoot and root growth under water stress. Journal of Experimental Botany 53: 33-37.

17- Siddique, M.R.B., Hamid, A., and Islam, M.S. 2000. Drought stress effects on water relations of wheat. Botanical Bulletin Academia Sinica 41: 35-39.

18- Simane, B.P., Struik, C., Nachit, M.M., and Peacock, J.M. 1993. Ontogenic analysis of yield components and yield stability of durum wheat in water-limited environments. Euphytica 71: 211-219.

19- Statistics. 2001. Agricultural statistic, funding and planting rice minister in Agricultural, Bulletin 1: 185.

20- University of Idaho Cooperative extension system. 2001. Growth stage stress tolerant. The Cereal Sentinel.

21- Van Oosterrom, E.J., and Acevedo, E. 1993. Leaf area and crop growth in relation to phenology of barley in Mediterranean environments. Plant and Soil 148: 223-237.

22- Wolf, D.W., Gifford, R.M., Hilbert, D., and Luos, Y. 1998. Integration of photosynthetic acclimation to CO2 at the whole-plant level. Global Change Biology 4: 879-893.