کانی‌ شناسی و ژئوشیمی زینولیت های درون ولکانیک‌ های ائوسن جنوب‌ غرب جندق

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 3، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، تیر 1392، صفحه 65-82   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v5i1.22908

نویسندگان

ثمینه رجبی^* ؛ قدرت ترابی

اصفهان

چکیده

سنگهای ولکانیک ائوسن جنوب‌غرب جندق (کوه گدارسیاه، خردقاره شرق ایران مرکزی) ترکیب بازالت آندزیتی و آندزیت دارند. این سنگها دارای زینولیت‌هایی با کانی‌شناسی گرانولیت می‌باشند. مجموعه کانیایی این زینولیت‌ها در شرایط اوج دگرگونی شامل پلاژیوکلاز+ فلوگوپیت+ کروندوم+ سلیمانیت+ اسپینل+ کلریت+ فنژیت با بافتهای گرانوبلاستیک، پوئیکلیوبلاستیک و جهت‌یافته است. میانگین نتایج دماسنجی فلوگوپیت موجود در این زینولیت‌ها دمای oC 782 را نشان می‌دهد. ویژگیهای این سنگها با دگرگونی رسوبات پوسته‌ای غنی از Al و فقیر از Ca و Si در شرایط پوسته تحتانی در رخساره گرانولیت سازگار است. افزایش درجه دگرگونی و ذوب این گرانولیت‌ها، مذابی را تشکیل داده که گرانیتوئید تیپ S متبلور نموده است. تداوم تفریق و تبلور این مذاب می‌تواند به تشکیل گرانیت‌های تیپ S منجر گردد. از اینرو احتمال می‌رود گرانیت‌های تیپ S موجود در منطقه مورد بررسی، حاصل ذوب گرانولیت‌هایی باشد که بخشهایی از آن به‌صورت زینولیت توسط ماگماتیسم ائوسن جنوب جندق (کوه گدار سیاه) حمل و به سطح زمین رسیده‌اند. گرانیت‌های پرآلومین تیپ S در محدوده مورد بررسی در امتداد گسلهای درونه، چوپانان و آیرکان در مناطق آیرکان و افیولیت جندق رخنمون دارند. این گرانیت‌ها منشأ عناصر رادیواکتیو اورانیم و توریم و کانه‌زایی اورانیم در جنوب‌غرب کوه آیرکان می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

ولکانیسم ائوسن؛ زینولیت؛ گرانولیت؛ گرانیت تیپ S؛ پوسته قاره‌ ای؛ خرد قاره شرق ایران مرکزی

مراجع

[1] Castro A., Fernandez C., Vigneresse J. L., "Understanding granites: Integrating new and classical techniques", Geological Society of London Special Publication 168 (1999) 278p.

[2] Villaros A., Stevens, G., Buick, I.S., "Tracking S-type granite from source to emplacement: Clues from garnet in the Cape Granite Suite", Lithos 112 (2009) 217-235.

[3] Rudnick R. L., Mcdonough W. F., Mcculloch M. T., Taylor S. R., "Lower crustal xenoliths from Queensland, Australia: Evidence for deep crustal assimilation and fractionation of continental basalts", Geochimica et Cosmochimica Acta 50 (1986) 1099-1115.

[4] Gao S., Luo T-Ch., Zhang B-R., Han Y-W., Hu Y-K., "Chemical composition of the continental crust as revealed by studies in East China", Geochimica et Cosmochimica Acta 62 ‌(11) (1998) 1959–1975.

[5] Rudnick R. L., Gao S., "Composition of the continental crust. In the Crust, 3 (ed. R. L. Rudnick)", Elsevier-Pergamon, Oxford (2003) 1-64.

[6] Weber M. B. I., Tarney J., Kempton P. D., Kent R. W., "Crustal make-up of the northern Andes: evidence based on deep crustal xenolith suites, Mercaderes, SW Colombia", Tectonophysics 345 (1-4) (2002) 49–82.

[7] Griffin W.L., O'Reilly S.Y., "The lower crust in eastern Australia: xenolith evidence. In: Dawson, J.B., Carswell, D.A., Hall, J.H. and Wedepohl, H. (Eds.), The nature of the lower continental crust", Geological Society, London, Special Publications 24 (1986) 363-374.

[8] Reyer D., Mohafez S., "A first contribution of the Nioc-Erap agreements to the knowledge of Iranian Geology", Paris (1972) 58p.

[9] Sheibi M., Esmaeily D., Nedelec A., Bouchez J. L., Kananian A., "Geochemistry and petrology of garnet-bearing S-type Shir-Kuh Granite, southwest Yazd, Central Iranian", Island Arc 19 (2010) 292–312.

[10] Sheibi M., Esmaeily D., Siqueira R., "The Shir-Kuh pluton (Central Iran): Magnetic fabric evidences for the coalescence of magma batches during emplacement", Journal of Asian Earth Sciences 46 (2012) 39–51.

[11] Camp V. E., Griffis R. J., “ Character, genesis and tectonic setting of igneous rocks in the Sistan Suture Zone, Eastern Iran”, Lithos 15 (1982) 221-39.

[12] Rezaei-Kahkhaei M., Kananian A., Esmaeily D., Asiabanha A., "Geochemistry of the Zargoli granite: Implications for development of the Sistan Suture Zone, southeastern Iran", Island Arc 19 (2010) 259–276.

[13] هوشمند‌زاده، ع. ر.، نوگل‌سادات ع. الف، "شرح نقشه زمین‌شناسی چهارگوش برگه100000/1 اردکان"، زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، (1383).

[14] Valizadeh M.V., Omrani J., Moritz R.P., "Petrogenesis of the gold bearing Zarrin granite", Iranian International Journal of Science 3(2) (2002) 171-185.

[15] بهارزاده ح.، "مطالعه پترولوژی گرانیت آیرکان (شمال شرق استان اصفهان)"، پایان نامه کارشناسی ارشد پترولوژی، گروه زمین شناسی دانشگاه اصفهان، (1387) 138ص.

[16] بهار‌زاده ح.، ترابی ق.، احمدیان ج.، و ابراهیمیان ز.، "ژئوشیمی توده نفوذی آیرکان, دایک‌های آپلیتی و آنکلاوهای موجود در آن (شمال شرق استان اصفهان)"، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم پایه)، شماره 3 (1387) ص 13-32.

[17] ابراهیمیان ز.، "مطالعه پترولوژی گرانیتوئیدهای شرق جندق (شمال شرق استان اصفهان)"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پترولوژی، گروه زمین‌شناسی دانشگاه اصفهان، (1387) 164ص.

[18] Bagheri S., "The exotic Paleo-Tethys terrane in Central Iran", PhD thesis, University of Lausanne, Switzerland (2007) 232p.

[19] Bagheri S., Stampfli G. M., "The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in central Iran: New geological data, relationships and tectonic implications", Tectonophysics 451 (2008) 123–155.

[20] Torabi G. “Early Oligocene alkaline lamprophyric dykes from the Jandaq area (Isfahan Province, Central Iran): Evidence of Central-East Iranian microcontinent confining oceanic crust subduction”, Island Arc 19 (2010) 277-291.

[21]- Ramezani J., Tucker R. D., “The Saghand region, central Iran: U-Pb geochronology, petrogenesis and implications for Gondwana tectonics”, American Journal of Science 303 (2003) 622–65.

[22] Droop G.T.R., "A general equation for estimating Fe3+ concentrations in ferromagnesian silicates and oxides from microprobe analyses, using stoichiometric criteria", Mineralogical Magazine 51 (1987) 431 – 435.

[23] Spear F. S., "Metamorphic phase equilibria and pressure-temperature-time paths", Mineralogical Society of America (1995) 799p.

[24] Kretz R., "Symbols for rock – forming minerals", American Mineralogist 68 (1983) 277 - 279.

[25] محمود‌آبادی ل.، "پتروگرافی وپترولوژی ولکانیک‌های ائوسن جنوب غرب جندق (شمال شرق اصفهان)"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پترولوژی، گروه زمین‌شناسی دانشگاه اصفهان (1388) 247 ص.

[26] Bucher K., Grapes R., "Petrogenesis of metamorphic rocks", Springer_Verlag, Berlin (2011) 441p.

[27] Tronnes R. G., Edgar A. D., Arima M, "A high pressure-high temperature study of TiO2 solubility in Mg-rich phlogopite: implications to phlogopite chemistry", Geochimica et Cosmochimica Acta 49 (1985) 2323-2329.

[28] Henry D. J., Guidotti C. V., "Ti in biotite from metapelitic rocks: Temperature effects, crystallochemical controls and petrologic applications", American Mineralogist 87 (2002) 375-382.

[29] Henry D. J., Guidotti C. V., Thomson J. A., "The Ti-saturation surface for low- to- medium pressure metapelitic biotite: Implications for geothermometry and Ti- substitution mechanisms", American Mineralogist 90 (2005) 316-328.

[30] Brigatti M. F., Frigieri P., Ghezzo C., Poppi L., "Crystal chemistry of Al-rich biotites coexisting with muscovites in peraluminous granites", American Mineralogist 85 (2000) 436–448.

[31] Dehghani G.A, Markis J., "The gravity field and crustal structure of Iran, In Geodynamic project (Geotraverse) in Iran", Geological Survey of Iran, Report 51 (1983) 51-68.

[32] Romanko E., Kokorin Yu., Krivyakin B., Susov M., Morozov L., Sharkovski M., "Outline of metallogeny of Anarak area (Central Iran)", Technoexport Report 19 (1984) 136p.

[33] Torabi G., "Fault related geohazards in Iran", Journal of Ultra Scientist of Physical Sciences 21 (2) (2009) 259-268.

[34] ترابی ق.، "ایران مرکزی و لزوم توجه به پدیده‌های زمین‌شناسی در توسعه شهرها و روستاهای قدیمی و احداث شهرهای جدید"، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم پایه)، شماره 34 (5) (1387) ص 1-18.

[35] Torabi G., Hemmati, O., “Alkaline Basalt from the Central Iran, a Mark of Previously Subducted Paleo_Tethys Oceanic Crust”, Petrology 19 (2011) 690-704.

[36] Deer W. A., Howie R. A, Zussman J., "An introduction to the rock forming minerals. 2 Rev Ed", Pearson Education Limited (United Kingdom) (1992) 712p.

[37] Hey M. H., "A new review of the chlorites", Mineralogical Magazine 30 (1954) 277-292.

[38] Moghazi A. M., Hassanen M. A., Mohamed F. M., Ali S., "Late Neoproterozoic strongly peraluminous leucogranite, South Eastern Desert, Egypt- petrogenesis and geodynamic significance", Mineralogy and Petrology 81 (2004) 19- 41.

[39] Chappell B. W., White A. J. R., "Two contrasting granite types", Pacific Geology 8 (1974) 173- 174.

[40] Altherr R., Holl A., Hegner E., Langer C., Kreuzer H., "High- Potassium, calc- alkaline I- type plutonism in the European Variscides: northern Vosges (France) and northern Schwarzwald (Germany)", Lithos 50 (2000) 51- 73.