تبیین و نقد راه حل ناسازگاری ظاهری در روش حکمت اشراق

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 47، شماره 1، خرداد 1394، صفحه 9-28   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v47i1.15896

نویسنده

سیدرضا (زهیر) حسینی لواسانی^*

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

شیخ اشراق با ناقص دانستن روش مشائین در دستیابی به حقیقت، روش کشف و شهود را برمی‌گزیند؛ اما فکر و برهان چه جایگاهی در روش وی دارد؟ از برخی عبارات او برداشت می‌شود که فکر و برهان جایی در روش او ندارند و از برخی عبارات دیگر وی نتیجه عکس گرفته می‌شود. یکی از راه حل‌های این ناسازگاری ظاهری، تفکیک قائل شدن بین روش شخصی رسیدن به حقیقت و روش انتقال مفاهیم به غیر است. طبق این دیدگاه، روش رسیدن خودِ حکیم به حقیقت، کشف و شهود است و استفاده از فکر و برهان، تنها برای تعلیم دیگران است، نه برای اطمینان شخصی؛ اما با ذکر سه دلیل محدود کردن جایگاه فکر به جایگاه انتقال مفاهیم به غیر رد می‌شود. در نتیجه حکیم اشراقی در جایگاه رسیدن شخصی به حقیقت هم می‌تواند از روش شهودی استفاده نماید و هم از روش استدلالی و در جایگاه انتقال حقایق به غیر از روش استدلالی باید استفاده نماید.

کلیدواژه‌ها

سهروردی؛ کشف و شهود؛ فکر؛ روش؛ حکمت اشراق؛ حکیم اشراقی

مراجع

ابن ترکه، علی بن محمد، تمهید القواعد، تصحیح جلال الدین آشتیانی، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، ۱۳۶۰.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، قم، البلاغه، ۱۳۸۳.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء، الجمهوریه العربیه المتحده، وزاره الثقافه و الارشاد، ۱۳۸۵ق.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، عیون الحکمه، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، بیروت، دارلقلم، ۱۹۸۰م.

پارسانیا، حمید، «روش‌شناسی و اندیشه سیاسی»، علوم سیاسی، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، زمستان۸۳، ص۷- ۱۵ .

جوادی، محسن و علیرضا معظمی گودرزی، «شهود عرفانی و ارزش معرفت‌شناختی آن»، اندیشه دینی، زمستان۱۳۸۶، پیاپی۲۵، ۹۱-۱۱۶.

دیباجی، محمدعلی، «روش‌شناسی حکمت اشراق»، حکمت و فلسفه، زمستان۸۷، سال چهارم، شماره چهارم (پیاپی ۱۶)، ۱۱۵-۱۳۲.

ذهبی، سیدعباس، روش‌شناسی شیخ اشراق، رساله دکتری به راهنمایی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی و دکتر احد فرامرز قراملکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ۱۳۸۴.

رضایی، رحمت الله، «روش‌شناسی شیخ اشراق و اعتبار معرفت‌شناختی آن»، معرفت فلسفی، پائیز۸۶، سال پنجم، شمارة اوّل، ۲۷-۶۴.

رضوانی، محسن، «درآمدی بر روش‌شناسی فلسفه سیاسی»، پژوهش، بهار و تابستان۸۸، سال اول، شماره اول، ۱۰۵-۱۲۲

سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۲.

شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمة الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، تهران، موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۲.

شیروانی، علی، «امکان فلسفة شهودی»، خرد نامة صدرا، بهار۸۸، شمارة پنجاه و پنجم، ۴- ۲۰.

ضیایی، حسین، معرفت و اشراق در اندیشه سهروردی، ترجمه سیما سادات نوربخش، تهران، فرزان روز، ۱۳۸۴.

فارابی، محمد بن محمد، التنبیه علی سبیل السعاده، تحقیق جعفر آل یاسین، تهران، حکمت، ۱۳۷۱.

فنایی اشکوری، محمد، «سهروردی و مسئله معرفت»، معرفت فلسفی، پاییز۱۳۸۴، شماره۹، ۴۶- ۶۸

قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود، شرح حکمة الاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳.

قیصری، داوود بن محمد، شرح القیصری علی فصوص الحکم للشیخ الاکبر محی بن العربی، قم، بیدار، ۱۳۶۳.

قیصری، داوود بن محمد، مقدمه شرح فصوص الحکم، شرح جلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۸۰.

مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، شرکت چاپ ونشر بین الملل، ۱۳۸۹.

نوربخش، سیما، نور درحکمت سهروردی، تهران، نشر شهید سعید محبی، ۱۳۸۴.