ارتقاء مدل اسلمسا با ترفندی تکنیکی در سهم گذاری عوامل فرسایشی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 4، شماره 3 - شماره پیاپی 15، آبان 1394، صفحه 113-126   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i3.39791

نویسندگان

محمد حسین رامشت^* ؛ مژگان انتظاری؛ سوسن دلسوز

دانشگاه اصفهان

چکیده

اسلمسا یکی از مدل‌های تخمین فرسایشی است که توسط استوکینگ در سال 1978 ارائه شد. این مدل به خاطر بکارگیری روش‌های رابطه سنجی غیر خطی از توانمندی‌های دقیقی در برآورد میزان فرسایش از یکسو و بکارگیری اعداد کسر پذیر واقعی در محاسبه برخوردار و از دیدگاه آموزشی دارای مزیت‌های فراوانی است. سؤال اساسی درباره این مدل آن است که آیا می‌توان با اعمال ترفندی تکنیکی قابلیت جدیدی به این مدل افزود تا سهم هریک از عوامل مؤثر در مدل را در هر نقطه به ما نشان دهد. این مسئله سبب شد تا در قالب یک طرح پژوهشی و با انتخاب حوضه آبریز گلپایگان و اجرای مدل مذکور، نسبت به محاسبه میزان عوامل فرسایش مدل اسلمسا در 214 سلول چهار کیلومتری اقدام و سپس با استفاده از روش بی بعد سازی برداری مقادیر اصلی در مدل، یعنی عناصر X,K,C بی مقیاس و آنگاه با واکاوی لگاریتمی سهم هریک از عوامل در هر سلول محاسبه گردد. این روش به‌خوبی نشان داد که می‌توان سهم هریک از عوامل را تعیین و عاملی که دارای تأثیرگذاری بیشتری است در هر واحد کاری (پیکسل) مشخص نمود و نقشه فرسایش منطقه بر مبنای عامل برتر را ترسیم کرد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که 1-با اعمال تکنیک بی بعد سازی آماری در مدل اسلمسا سهم عوامل سه گانه فرسایش را می‌توان مشخص کرد؛ 2- با اعمال این روش می‌توان به نقشه اولویت مناطق برای اجرای طرح‌های کنترل فرسایش دست یافت، به‌طوری‌که این اولویت بر اساس سهم عامل برتر در برآورد و تخمین فرسایش استوار شده باشد؛ 3-با سهم گذاری عوامل فرسایشی در مدل می‌توان تکنیک‌های مبارزه با فرسایش را در مناطق مختلف تعیین نمود و از یک روش یکسان برای مبارزه و کنترل آن پرهیز نمود.

کلیدواژه‌ها

فرسایش؛ گلپایگان؛ مدل اسلمسا؛ بی بعد سازی برداری

مراجع

احمدی، حسن (1377): پتانسیل رسوب دهی با استفاده از روش MPSIAC,، انتشارات دانشگاه تهران.

آرام،احمد(1336(: ماللهند،ص61-87 تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.

آقاخانی سوارانی، فرد، استاد راهنما،رامشت ،محمد حسین، (1376): پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، بررسی روابط بارش و رواناب در حوضه آبریز گلپایگان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.

انصاری، ابراهیم (1343): اصول حفاظت خاک، سازمان جنگلبانی ایران،انتشارات دانشگاه تهران.

بای‌بوردی، محمد (1350): اصول مهندسی زهکشی و بهسازی خاک، انتشارات دانشگاه تهران.

برقی، محمدی (1370): ارزیابی پتانسیل‌های فرسایشی حوضۀ رودخانه زاینده‌رود، دانشگاه اصفهان.

جداری عیوضی، جمشید (1374): ژئومورفولوژی ایران، دانشگاه پیام‌نور.

جوانشیر، کریم (1354): گیاهان چوبی پوشش گیاهی ایران در معرض نابودی و نحوۀ حمایت آنها، نخستین سمینار مسائل پوشش گیاهی ایران.

درویش‌زاده، علی (1370): زمین‌شناسی ایران، انتشارات دانش امروز تهران.

صارمی، حسین (1375): پایان‌نامه کارشناسی ارشد، بررسی پتانسیل فرسایش رسوب در حوضه مرکزی سد درودزن با استفاده از مدل‌های تجربی و ریاضی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.

صالحی، محمد حسن، اسفندیار پور بروجنی، عیسی، باقریبداغ آبادی، محسن(1386)حفاظت آب و خاک، انتشارات دانشگاه پیام نور.

عابدی، قدرت‌الله (1377): بررسی بلایای طبیعی و نقش آن در توسعه پایدار، مجله سپهر، شماره 28.

علیزاده، امین (1379): فرسایش و حفاظت خاک، انتشارات آستان قدس رضوی.

علیزاده، امین (1374): اصول هیدرولوژی کاربردی، ناشر دانشگاه امام رضا (ع).

فضیلتی، ع و حسینی عراقی، 5 (1364): مراتع کشور و روش‌های مدیریتی و اصلاح و احیاء آن، کمیته مشترک دفتر فنی مرتع و سازمان ترویج کشاورزی.

کاویانی، محمدرضا (1367): آب و هوای ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان.

کردوانی، پرویز (1381): حفاظت خاک، انتشارات دانشگاه تهران.

کرمی، عیسی، استاد راهنما ،رامشت ،محمد حسین، (1372): بررسی و حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش خاک، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد.

کیان ارثی،ناهید ،استاد راهنما ،رامشت ،محمد حسین ،(1379):اثرات شدت- مدت بارش حوضه آبریز سد پانزده خرداد،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

محمدی، منصور (1365): بررسی جنگل‌های زاگرس، محله جنگل و مرتع شمارۀ اول و دوم.

محمودی، فرج‌الله (1373): جغرافیای ایران، شرکت چاپ و نشر ایران.

مخدوم، مجید(1392) شالوده آمایش سرزمین ،چاپ چهاردهم،انتشارات دانشگاه تهران

میرزائی، مجید (1380): ارزیابی فرسایش خاک در سیستم آبخیز دشت نجف‌آباد با تاکید بر مدل SLEMSA، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.

Beven, K. (1985). Distributed models. Hydrological Forecasting, John Wiley and Sons, New York, New York 1985. p 405-435, 9 fig, 2 tab, 57 ref.

Clark, W.A.V. et Hosking, P.L. (1986) Statistical Methods for Geographers. New York, John Wiley and Sons.

Cook, R. U., and J. C. Doornkamp, Geomorphology in Environmental Management: An Introduction, 413 pp., Clarendon Press, Oxford, 1974.

Elwell, H.A. & Stocking, M.A. (1984) Estimating soil life-span.Trop. Agric. (in press).Farm Management Handbook (1982) Department of Agricultural, Technical and Extension Services, Harare, Zimbabwe.

Furlan, A., Poussin, J. C., Mailhol, J. C., Le Bissonnais, Y., & Gumiere, S. J. (2012). Designing management options to reduce surface runoff and sediment yield with farmers: An experiment in south-western France. Journal of environmental management, 96(1), 74-85.

Gondwe, B. R., Merediz-Alonso, G., & Bauer-Gottwein, P. (2011). The influence of conceptual model uncertainty on management decisions for a groundwater-dependent ecosystem in karst. Journal of Hydrology, 400(1), 24-40.

Igue, A. M. (2002). The Qualitative Assessment of water erosion risk in moist savanna of Benin. In 12th ISCO conference Beijing.

Matisoff, G., & Whiting, P. J. (2012). Measuring soil erosion rates using natural (7Be, 210Pb) and anthropogenic (137Cs, 239,240 Pu) radionuclides. In Handbook of environmental isotope geochemistry (pp. 487-519). Springer Berlin Heidelberg.

Mudarra, M., & Andreo, B. (2011). Relative importance of the saturated and the unsaturated zones in the hydrogeological functioning of karst aquifers: The case of Alta Cadena (Southern Spain). Journal of Hydrology, 397(3), 263-280.

Pimentel, D., Harvey, C., Resosudarmo, P., & Sinclair, K. (1995). Environmental and economic costs of soil erosion and conservation benefits. Science, 267(5201), 1117.

پی نوشت

1-SLEMSA-Soil loos Estimation model for Southern Africa اسلمسا

2- Dimensionless

بی بعد سازی