ارزیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی احداث سد بار نیشابور

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 5، دوره 4، شماره 3 - شماره پیاپی 15، آبان 1394، صفحه 127-146   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i3.45355

نویسندگان

مرجان طاهری صفار¹؛ ناصر شاهنوشی¹؛ لیلی ابوالحسنی^{* 2}

¹فردوسی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هر نوع توسعه با هر درجه ای از کمیت یا کیفیت، آثار زیست محیطی ویژه ای را به دنبال دارد. دخل و تصرف انسان در محیط طبیعی لزوماً به معنی ایجاد تغییرات در شکل طبیعی و اولیه محیط است. تداوم عمل انسان در تغییر شرایط طبیعی، نهایتاً می تواند توازن های موجود محیط را برهم زده و زنجیره ای از پیامدهای ناخواسته یا پیش بینی نشده را دربرداشته باشد. طرح توسعه ای احداث سد نیز دارای اثرات مختلفی بر محیط فیزیکی، بیولوژیکی، اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی می باشد. سد بار نیشابور، ازجمله سدهای احداث شده در استان خراسان رضوی است، که با هدف تأمین آب کشاورزی، تأمین آب شرب شهرهای نیشابور و فیروزه و کنترل سیلاب بر رودخانه بار احداث گردیده است. در این پژوهش سعی بر آن است اثرات ناشی از اجرای این طرح مورد ارزیابی قرار گیرد و دو گزینه عدم اجرا و اجرای طرح را با استفاده از ماتریس لئوپولد مورد سنجش قرار دهد. با بررسی ماتریس ارزیابی اثرات پروژه مورد مطالعه بر محیط‌زیست ، گزینه عدم اجرای پروژه درمجموع 48 امتیاز منفی کسب کرد. این در حالی است که گزینه اجرای پروژه با انجام اقدامات اصلاحی در طرح احداث و بهره‌برداری از سد مخزنی بار و سازه های وابسته به آن با کسب 151 امتیاز مثبت، گزینه برتر و نهایی معرفی گردید.

کلیدواژه‌ها

اثرات زیست‌محیطی؛ ماتریس لئوپولد اصلاح شده؛ سد بار؛ نیشابور

مراجع

پورزند، احمد؛ 1378. پیشینه و وضع موجود تشکل‌های مصرف‌کنندگان آب و تجربه عملی ایجاد تشکل‌های قانونی در شبکه آبیاری قزوین. مجموعه مقالات مشارکت کشاورزان در مدیریت آبیاری، انتشارات کمیته‌ی ملی آبیاری و زهکشی. 27.

پیری، حلیمه؛1390. ارزیابی اثرات زیست‌محیطی احداث سد چاه نیمه چهارم در زابل. آمایش سرزمین، سال سوم، 5. 163-145.

حیدریان، احمد؛ 1386. انتقال مدیریت آبیاری، انتشارات کمیته‌ ملی آبیاری و زهکشی تهران.

رحمتی، علیرضا؛ نظریان، اصغر؛ 1389. آثار اقتصادی- اجتماعی و محیط‌زیستی سکونتگاه‌های مشمول جابه‌جایی ناشی از ایجاد سدها (مطالعه موردی سد گتوند علیا، رودخانه کارون). پژوهش‌های محیط‌زیست، سال 1، شماره 2.

رستگارپور، فهیمه؛ صبوحی، محمود؛ 1388. مدل بهینه‌سازی بهره‌برداری از مخزن سدکارده با استفاده از برنامه‌ریزی تصادفی بازه‌ای چندمرحله‌ای. مجله آب و فاضلاب، شماره 3.

سازمان مدیریت منابع آب ایران؛ 1392. آمار عملکرد سدهای در دست بهره‌برداری استان خراسان رضوی.

شرکت مهندسی کاوش پی؛ 1390. پروژه مطالعاتی ارزیابی اثرات احداث سد بار نیشابور (EIA).

کمیته ملی آبیاری و زهکشی؛1380. بررسی و تحلیل مشارکت آب بران در تأسیسات آبیاری، وزارت نیرو تهران.

موسوی، حسن. مهدی، شیخ گودرزی. عباس، کاویانی؛ 1391. مقایسه دو روش ماتریس اصلاح شده لئوپولد و ماتریس آیکولد در ارزیابی اثرات محیط‌زیستی سد مخزنی کور (نهنگ) در استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه مدیریت و برنامه‌ریزی محیط‌زیست سال دوم شماره

‏ Canter, L. W. (1996). Environmental impact assessment. New York: McGraw-Hill Publisher.

Ansar, A., Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2014). Should we build more large dams? The actual costs of hydropower megaproject development. Energy Policy, 69, 43-56.‏

Burke, M., Jorde, K., & Buffington, J. M. (2009). Application of a hierarchical framework for assessing environmental impacts of dam operation: Changes in streamflow, bed mobility and recruitment of riparian trees in a western North American river. Journal of Environmental Management, 90, S224-S236.‏

Galipeau, B. A., Ingman, M., & Tilt, B. (2013). Dam-induced displacement and agricultural livelihoods in China’s Mekong basin. Human Ecology, 41(3), 437-446.

Gupta, A. (1989). Ecology and development in the third world. Routledge, London, 33-49

Kloezen, W. H., & Samad, M. (1995). Synthesis of issues discussed at the International Conference on Irrigation Management Transfer, Wuhan, China,20-24 September 1994. IWMI.

Leopold, L. B. (1971). A procedure for evaluating environmental impact (Vol. 28, No. 2). US Dept. of the Interior.‏

Mostert, E. (2003). The challenge of public participation. Water Policy, 5, 159-197.

Richter, B. D., Postel, S., Revenga, C., Scudder, T., Lehner, B., Churchill, A., & Chow, M. (2010). Lost in development's shadow: The downstream human consequences of dams. Water Alternatives, 3(2), 14.‏

Robinson, S., & Gueneau, A. (2014). Economic Evaluation of the Diamer-Basha Dam. IFPRI Working Paper 14, International Food Policy Research Institute, Washington.‏