حق المارّه در نگاهی نو

فقه و اصول

مقاله 5، دوره 46، شماره 3 - شماره پیاپی 98، آذر 1393، صفحه 159-181   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v46i18.14607

نویسنده

علی اکبر کلانتری^*

دانشگاه شیراز

چکیده

شخصی که در مسیر عبور خود، به درخت میوه‌دار دیگران بر خورد کند، می‌تواند به مقدار رفع نیاز، از میوه آن بخورد، مشروط به این که رسیدن او به آن درخت، اتفاقی باشد نه از روی قصد و میوه‌ای با خود حمل نکند و درخت یا میوه‌ای را فاسد و تباه نسازد. و در این زمینه، رضایت مالک، شرط نیست. دلیل بر این حکم، شماری از روایات است که هر چند به حسب اصطلاح، خبر واحدند و مفید ظن، ولی می‌توان با توجه به شواهد گوناگون، آن‌ها را «خبر واحد محفوف به قرائن علم آور» دانست، این حکم، به درختان در مالکیت دولت نیز قابل تعمیم است.

کلیدواژه‌ها

حق المارّه؛ رهگذر؛ درخت؛ میوه؛ خوردن

مراجع

قرآن کریم.

ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364.

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، نشر اسلامی، 1411ق.

ابن بابویه، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، نشر اسلامی، 1413ق.

ابن بابویه، محمدبن علی، کمال الدین، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1395ق.

ابن بابویه، محمدبن علی، المقنع، قم، مؤسسه الامام الهادی(ع)، بی‌تا.

ابن ماجه، محمدبن یزید، السنن، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة امیر المؤمنین (ع)، 1402ق.

احمدبن حنبل، المسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

اصفهانی، محمد حسن، حاشیة المکاسب، تهران، انتشارات علمیه، 1418ق.

اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، 1411ق.

انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب، مؤسسه الهادی، 1418ق.

امام رضا(ع) (منسوب به امام رضا(ع)) فقه الرضا(ع)‌، کنگره امام رضا(ع)، 1406ق.

برقی، احمدبن محمدبن خالد، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.

بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

ترمذی، محمدبن عیسی، السنن، بیروت، دارالفکر، 1403ق.

جوهری، اسماعیل‌بن حمّاد، الصحاح، بیروت، 1407ق.

حاکم نیشابوری، محمدبن محمد، مستدرک الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.

حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع) 1409ق.

حمیری قمی، عبدالله‌بن جعفر، قرب الاسناد، تهران، انتشارات کتابخانه نینوی، بی‌تا.

خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.

خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق.

خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، نشر وجدانی، 1371.

خویی، ابوالقاسم، الصلاة، قم، المطبعة العلمیه، بی‌تا.

خویی، ابوالقاسم، الطهارة، قم، دارالهادی، 1410ق.

روحانی، محمد صادق، فقه الصادق(ع)، قم، دارالکتب، 1413ق.

روحانی، محمد صادق، منهاج الفقاهه، چاپخانه یاران، 1418ق.

سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1415ق.

سبحانی، جعفر، الموجز فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1421ق.

شهید اول، محمدبن مکّی، البیان، چاپ سنگی، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، بی‌تا.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1414ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، شرح لمعه، تحقیق و شرح سید محمد کلانتر، قم، انتشارات داوری، 1410ق.

طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق.

طوسی، محمدبن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتوی، بیروت، دارالاندلس، بی‌تا.

طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.

طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.

طوسی، محمدبن حسن، عدة الاصول، تحقیق محمد مهدی نجف، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، بی‌تا.

طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، قم، نشر اسلامی، 1417ق.

طوسی، محمدبن حسن، رجال، قم، نشر اسلامی، 1415ق.

طوسی، محمدبن حسن، الخلاف، قم، نشر اسلامی، 1417ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1414ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1420ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نجف، المطبعة الحیدریه، 1381ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، قم، نشر اسلامی، 1411ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، 1410ق.

علی بن جعفر(ع)، مسائل علی بن جعفر(ع)، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق

فاضل آبی، زین الدین، کشف الرموز، قم، کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی، 1405ق.

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365.

گلپایگانی، محمد رضا، بلغة الطالب، قم، دارالقرآن الکریم، 1399ق.

محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، 1409ق.

نجاشی، احمدبن علی، رجال، قم، نشر اسلامی، 1416ق.

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1418ق

نعمان‌بن محمد، دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، 1385ق.

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1408ق

وحید بهبهانی، محمدباقر، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، مؤسسة العلامه الوحید البهبهانی، 1417ق.

یزدی، محمد کاظم بن عبدالعزیز، حاشیة المکاسب، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1378ق.