نظریۀ پیوستگی یا گسستگی نزول سوره های قرآن کریم

علوم قرآن و حدیث

مقاله 4، دوره 49، شماره 2، اردیبهشت 1396، صفحه 121-140   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v49i2.25760

نویسندگان

مینا شریعتی^* ؛ محمد شعبان پور

علامه طباطبایی

چکیده

کیفیت نزول آیات سوره‌ها را می‌توان از جهات گوناگون، از جمله این که آیا میان نزول آیات هر سوره، آیاتی از سوره‌های دیگر فاصله انداخته است یا نه، بررسی کرد. گروهی اعتقاد دارند که آیات سوره‌ها به‌صورت آشفته و بدون نظم خاصی نازل شده و بعدها به راهنمایی پیامبر (ص) یا به اجتهاد صحابه نظم یافته است. لیکن گروهی دیگر با برداشت از قرآن و برخی از روایات، تصریح دارند اصل در نزول، «نزول پیوستۀ سوره» بوده است. بدین صورت که نزول هر سوره، نظمی طبیعی داشته است؛ با بسمله آغاز می‌شد و نزول آیات (چه به صورت تدریجی نازل شده باشند و چه به صورت دفعی) پشت سر هم ادامه می‎یافت تا اینکه با نزول بسملۀ جدید، پایانِ سورۀ قبل و شروع سورۀ جدید مشخص می‌شد. همۀ مردم عصر نزول، بر اساس نزول پیوستۀ هر سوره‌ درمی‌یافتند که محدودۀ سوره‌ها از آغاز تا انجام آن چه بوده است.
مقالۀ حاضر با روش تحلیل محتوا در مقام بررسی دلایلی است که هر یک از گروه‌ها برای اثبات مدعای خویش از آن بهره گرفته‌اند و در نهایت نظریۀ گروه دوم تأیید و تقویت شده است.

کلیدواژه‌ها

سوره؛ کیفیت نزول؛ گسستگی نزول؛ پیوستگی نزول

مراجع

ابن حنبل، احمد، المسند، دار صادر، بیروت، بی‌تا.

بلاشر، رژی، در آستانۀ قرآن، ترجمه: محمد رامیار، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1359ش.

حویزی، عبد على بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولى محلاتی، انتشارات اسماعیلیان، قم، 1415ق.

حیدری، علی نقی، اصول الإستنباط فی اصول الفقه و تاریخه بأسلوب جدید، ترجمه: عباس زراعت و حمید مسجدسرایی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم، بی‌تا.

خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، دارالزهراء، بیروت، 1408ق.

دروزه، محمد عزه، سیره الرسول: صور مقتبسه من القرآن الکریم و تحلیلات و دراسات قرآنیه، مطبعه عیسی البابی الحلبی، قاهره، 1384ق.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دارالعلم، بیروت، 1412ق.

رجبی، محسن، آیین قرائت و کتابت قرآن در سیرۀ نبوی، انتشارات بوستان کتاب، قم، 1389ش.

زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1408ق.

سجستانی، ابن الأشعث، سنن أبی داود، تحقیق وتعلیق: سعید محمد اللحام، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بی‌جا،1410ق.

سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، انتشارات زاهدی، قم، 1411ق.

سیوطی، جلال الدین ، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى، قم، 1404ق.

صدوق، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، عیون‏أخبارالرضا(ع)، انتشارات جهان، تهران، 1378ش.

طباطبایى، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1376ش.

طباطبایى، سید محمد حسین ، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1417ق.

طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، مقدمه: محمد جواد بلاغی، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.

طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، الجامع فی تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت، 1412ق.

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آغابزرگ تهرانى، تحقیق: احمد قصیرعاملی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

عاملی، سید جعفر مرتضی، حقائق هامّه حول القرآن الکریم، دار الصفوه، بیروت، 1413ق.

عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، چاپخانه علمیه، تهران،1380ش.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.

مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعه لدرر اخبار الأئمه الأطهار، مؤسسه الوفاء، بیروت، 1404ق.

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.

معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1412ق.

نکونام، جعفر، درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، نشر هستی نما، تهران، 1388ش.

واحدی نیشابوری، علی بن احمد، اسباب نزول الآیات، مؤسسه الحلبی و شرکاه للنشر والتوزیع، قاهره، 1388ق.

هیثمی، مجمع الزوائد، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1408ق.