بررسی و تحلیل تلۀ محرومیت در سکونت‌گاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان قصرقند)

Journal of Research and Rural Planning

Article 12, Volume 5, Issue 4 - Serial Number 16, November 1395, Pages 175-185   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.55146

Authors

اسلام رییسی^{* 1}; محتاج رییسی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه بین المللی سیستان و بلوچستان

Abstract

هدف: در نواحی روستایی کشورهای کم‌ترتوسعه‌یافته به‌ویژه روستاهای حاشیه ای، مسائل متعددی دایرۀ فقر را شکل می دهند و پیچیدگی این دایره نیازمند انجام بررسی های علمی و سازمان یافته است. هدف این پژوهش، ارزیابی میزان فقر و تحلیل زنجیرۀ فقر که رابرت چمبرز از آن به عنوان تلۀ محرومیت یاد کرده ، در سکونت‌گاه های روستایی شهرستان قصرقند است.
روش: روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و جامعۀ آماری کلّیۀ ساکنان روستایی در این شهرستان هستند. جامعۀ آماری شامل 47325 نفر و حجم نمونه 335 سرپرست خانوار در 24 سکونت‌گاه روستایی است که به روش کوکران به دست آمد. داده های تحقیق از طریق مطالعات میدانی (تکمیل پرسش‌نامه) به دست آمد و به روش های آماری در نرم‌افزار SPSS از طریق آزمون‌های t تک نمونه‌ای و هم‌بستگی پیرسون مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها: یافته ها نشان می دهد میزان فقر در محدودۀ مورد مطالعه، بالاتر از حدّ متوسط نظری است. در این میان به ترتیب، شاخص های بی قدرتی (03/4) و انزوا (78/3) بالاترین و شاخص فقر خانوار (28/3) پایین ترین درجۀ میانگین از میزان فقر را به خود اختصاص داده اند. این مسأله به طور غالب، بیان‌گر ضعف جدّی بنیان-های اقتصاد روستایی (به‌ویژه در بخش کشاورزی) و فقدان دسترسی کافی به امکانات زیر بنایی و تولیدی است.
محدودیت‌ها و راه‌بردها: محدودیت‌های این پژوهش شامل ضعف هم‌کاری بسیاری از سازمان‌ها در ارائۀ اطّلاعات آماری مربوطه به بهانۀ محرمانه‌بودن، وجود مشکلات مالی در جمع‌آوری اطّلاعات میدانی و فاصلۀ زیاد نقاط روستایی محدودۀ پژوهش بوده است.
راه‌کارهای عملی: نیاز است تا سیاست‌گذاری‌های مناسب و برنامه ریزی های سامان‌دهی و توسعۀ زیرساخت‌های باغداری (خرما و انبه) و فرآوری و بسته‌بندی محصولات در بخش مرکزی و ساربوک و هم‌چنین، سامان‌دهی صیادی، دامداری و زراعت بخش تلنگ به منظور رفع یا کاهش فقر و به تبع آن، بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی شهرستان قصرقند انجام شود.
اصالت و ارزش: این پژوهش ضمن ارزیابی میزان فقر، زنجیرۀ درونی بین شاخص های فقر یا همان تلۀ محرومیت را در رهیافتی جامع مورد پردازش و تحلیل قرار داده است که در نوع خود در منطقۀ مورد مطالعه تازگی دارد. نتایج این پژوهش می تواند در آگاه سازی سیاست‌گذاران و مسؤولان محلّی و منطقه ای از چالش های فقر و اولویت های آن در محدودۀ مورد مطالعه مؤثّر باشد و توسّط دستگاه های متولی توسعۀ روستایی از جمله استانداری، فرمانداری، جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن و غیره برای برنامه ریزی هدفمندتر مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords

میزان فقر; تلۀ محرومیت; سکونت‌گاه های روستایی; شهرستان قصرقند

References

1. Alcock, P., (2006). Understanding poverty. London: Palgrave Macmillan.

2. Alexiadou, N. (2002). Social inclusion and social exclusion in England: tensions in education policy. Journal of Education Policy, 17(1), 71-86.

3. Bonfiglioli, A. (2007). Food and the poor; United Nation Capital Fund, New York.

4. Chambers, R. (1388/2009). The Rural Development priority to the poor. (M. Azkiya, Trans.). Tehran, Iran: University of Tehran Press. [In Persian]

5. Dhawan, M. L. (1389/2010). The rural of development priorities. (M. Taleb Trans.). Tehran, Iran: University of Tehran Press. [In Persian]

6. Lin, J. Y., & Liu, P. (2008). Economic Development Strategy, Openness and Rural Poverty: A Framework and China’s Experiences. In Globalization and the Poor in Asia (pp. 135-168). Palgrave Macmillan UK.

7. Pirahi, Kh. & Shahsavari, M. R. (1390/2011). The situation in urban and rural areas of Fars province. Economic Research, 2(9), 233-264. [In Persian]

8. Saches, J. D. (2005). The end of poverty, economic possibilities for our time. The Penguin Press, New York.

9. Srinivasan, T. N. (2000). Poverty and undernutrition in South Asia. Food Policy, 25(3), 269-282.

10. Warf, B. (2006). Encyclopedia of human geography. Sage Publication, USA.

11. Woods, M. (1391/2012). The rural of geography (processes, reactions and experiences the rural of rebuild). (M.R. Rezvani & S. Farhadi, Trans.), Tehran, Iran: University of Tehran Press. [In Persian]

12. Zeller, M., Sharma, M., Henry, C., & Lapenu, C. (2006). An operational method for assessing the poverty outreach performance of development policies and projects: Results of case studies in Africa, Asia, and Latin America. World Development, 34(3), 446-464.