تحلیلی بر پایداری روستاهای بخش خاوومیرآباد شهرستان مریوان در برابر بحران‌های طبیعی و انسانی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16، بهمن 1394، صفحه 21-38   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i4.38198

نویسندگان

سید هادی طیب نیا¹؛ سوران منوچهری^{* 2}

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²آموزش و پرورش استان کردستان

چکیده

شناسایی عوامل بحران‌آفرین و نقاط بحرانی، سپس برنامه ریزی های لازم به‌منظور کنترل و حذف بحران‌ها گام مهمی در پایداری نقاط روستایی است. از این‌رو در پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل بحران‌آفرین (طبیعی و انسانی) و تعیین ناپایدارترین نقاط روستایی بخش خاوومیرآباد هستیم تا به شناختی جامع از وضع موجود پایداری روستاهای بخش به دور از ذهنی نگری جهت برنامه ریزی، کنترل بحران‌ها و حرکت به سمت پایداری دست یابیم. نوع تحقیق کاربردی و به لحاظ روش توصیفی - تحلیلی است. به‌منظور اولویت بندی ناپایدارترین روستاها از الگوی تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و از آزمون‌های رگرسیون خطی، تحلیل واریانس یک‌طرفه و کروسکال والیس و نرم‌افزارهایExpert choice،Excel وSPSS جهت آزمون فرضیات بهره گرفته شده است. نتایج محاسبات نشان می دهند که از 32 روستای منطقه مورد مطالعه 34 درصد در سطح پایداری بالقوه (بالا)،44 درصد نیمه پایدار و 22 درصد ناپایدار یا بحرانی می باشند و مهم‌ترین دلایل ناپایداری روستاهای بخش، وجود بحران‌های اقتصادی و اجتماعی است. همچنین بین میزان پایداری روستاها و تعداد جمعیت آن‌ها رابطه ای معنی دار وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که ضریب بتای 560. نشان از همبستگی مطلوب و قابلیت پیش‌بینی میزان پایداری به‌واسطه عامل جمعیت دارد. با توجه به اینکه بیشتر روستاها در طبقه شکننده و آسیب‌پذیر نیمه پایدار جای گرفته اند، می بایست برنامه ریزی های آتی با دیدی جامع، سیستمی و محتاطانه متناسب با نوع بحران و قابلیت‌های این دسته از روستاها جهت حذف بحران‌ها و حرکت این روستاها در مسیر پایداری صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

پایداری؛ بحران؛ AHP (تحلیل سلسله مراتبی)؛ بخش خاوومیرآباد

مراجع

احمدی، خدابخش؛ 1383. اصول و روش‌های مداخله روانی در بحران حوادث. مجله طب نظامی. شماره 6. صص51-45.

آسایش، حسین؛ 1385. اصول و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

باقری، نجات؛ 1389. نقش ویژگی‌های طبیعی در ناپایداری روستاها با تأکید بر توپوگرافی: شهرستان زنجان (85-1375). استاد راهنما محمدی یگانه. بهروز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان. گروه جغرافیا.

بدری، سید علی و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ 1382. ارزیابی پایداری: مفهوم و روش. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. سال هجدهم. شماره 69.

بریمانی، فرامرز و لقمجانی، صادق؛ 1389. تعیین شدت ناپایداری زیست‌محیطی سکونتگاه‌های روستایی سیستان با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاره. مجله جغرافیا و توسعه. شماره 19. صص 144-127.

تقوایی، مسعود و غفاری، سید رامین؛ 1385. اولویت‌بندی بحران در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان بازفت). مجله علوم انسانی دانشگاه اصفهان. جلد بیستم. شماره1. صص74-47.

حسینی، مازیار؛ 1387. مدیریت بحران. چاپ اول. تهران: موسسه نشر شهر.

خسرو بیگی، رضا؛ شایان، حمید و قیداری، حمدالله؛ 1390. سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چند متغیره تاپسیس. پژوهش‌های روستایی. سال دوم. شماره1. صص185-151.

دباغیان، رضا؛ 1384. بحران و مدیریت بحران. بررسی آثار مثبت و منفی بحران در سازمان‌ها.bikport.pmo.ir.

رضوانی، محمدرضا؛ 1386. کاربرد مطالعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی و توسعه سکونتگاه‌های روستایی کشور. مجموعه خلاصه مقالات همایش پژوهش‌ها و قابلیت‌های علم جغرافیا در عرصه سازندگی. تهران.

رضوانی، محمدرضا؛ 1390. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: انتشارات قومس.

رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ 1389. نقد جایگاه توسعه روستایی در لایحه پیشنهادی برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران. مجله جامعه و اقتصاد سال هفتم. شماره 24. صص: 41-23.

زاهدی، شمس السادات و نجفی، غلامعلی؛ 1385. بسط مفهومی توسعه پایدار. فصلنامه مدرس علوم انسانی. دوره 10، شماره4. صص 76-44.

گرکز، یونس و محمد؛ 1383. اصول مدیریت بحران در حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی. یازدهمین کنفرانس عمران دانشجویان سراسر کشور. دانشگاه هرمزگان.

مالچفسکی، یاچک؛ 1390. ترجمه: اکبر پرهیزکار و حسین غفاری، سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاری. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.

محمدخانی، مظفر و سلیمانیان، مریم؛ 1390. نقش برنامه‌ریزی روستایی و مدیریت بحران در کاهش مخاطرات طبیعی. مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. دانشگاه زاهدان.

مطیعی لنگرودی، حسن؛ 1386. برنامه‌ریزی روستایی ایران. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.

نوذری، حسینعلی؛ 1383. بحران‌ها و تهدیدهای اجتماعی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال چهارم. شماره 16 صص71-41.

Adamo, S. (2003). social sustainability and social resilience rural communities in dry land: the case of Jachal (ARGENTINA), Prepared for delivery at the 2003 Meeting of the Latin American Studies Association, Dallas, Texas, March 27-29,

Bossel, H. (2001). Indicators for Sustainable Development: Theory, Method, Applications. A Report to the Balaton Group, international institute for sustainable development (IISD)

Harris, J., (2000). Basic Principles of Sustainable Development, global development and environment institute working, paper 00-04

Heinberg,R., (2010). What Is Sustainability?. Post Carbon Institute. Retrieved from https://www.mcgill.ca/sustainability/files/sustainability/what-is-sustainability.pdf

Joshi, M and Shailaja, R., (2007). Sustainable Development: An Introduction, Internship Series, (CEE) (SDC) (SAYEN), Volume-I.

Kuhlman,T.(2010).WhatisSustainability?,doi:10.3390/su2113436,Retrievedfromhttp://www.un.org/wcm/webdav/site/climatechange/shared/gsp/docs/GSP16_Background%20on%20Sustainable%20Devt.pdf.

Mann, S., & Triantaphyllou, E, (1995). Using the anilities hierarchy presses for decision making in engineering application, Intern’s Journal of Industrial Engineering: Applications and Practice, Vol. 2, No. 1, pp. 35-44

Popp, A., (2006). The effect of natural disaster on long run growth, major themes in economic.Retrievedfromhttp://www.business.uni.edu/web/pages/departments/PDFs/popp.pdf.

Singh, R.B., (2006). Natural hazard and disaster management, central border of secondary education. Retrievedfromhttp: //www. cbse.nic.in/natural% 20hazards% 20& % 20disaster%20management.pdf.

UNEP. (2003). State of the environment and policy retrospective: 1972–2002. , Retrieved from https://www.unep.org/geo/geo3/English/pdfs/chapter2-1_socioeconomic. pdf.

WFP. (2008). Managing weather risk for agricultural development and disaster risk reduction. Retrieved from https://www.ifad.org/documents/10180/4ad03e9d-8767-41f3-b006-191ca2406e08.

Yigitcanlar, T., (2010). Developing a Sustainability Assessment Model: The Sustainable Infrastructure, Land-Use, Environment and Transport Model, Sustainability 2010, 2, 321-340; doi: 10.3390/su2010