زیست‌چینه‌نگاری و زیست‌رخساره نهشته‌های دونین سازند بهرام در برش شمال تار (دره ورکمر ـ جنوب غربی نطنز) بر اساس فونای کنودونتی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 10، شماره 2، اسفند 1396، صفحه 235-252   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v11i1.57964

نویسنده

علی بهرامی^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

برش مورد مطالعه در مجاورت روستای تار (منطقه طرق) در 45 کیلومتری جنوب‌غربی شهر نطنز و 110 کیلومتری شمال‌غرب اصفهان قرار دارد. از دیدگاه ساختاری برش مورد مطالعه بخشی از پهنه سنندج ــ سیرجان بوده که در نزدیکی محل تماس کمربند آتش‌فشانی ارومیه ـ دختر و  ایران‌ مرکزی  قراردارد. در این تحقیق نهشته‌های سازند بهرام از دیدگاه زیست ‌چینه ‌نگاری فونای کنودونتی مورد بررسی قرار گرفته‌ است. سازند بهرام در برش شمال تار با ضخامت 7/207 متر از سه واحد سنگ‌شناسی مختلف تشکیل شده است. بخش پایینی عمدتاً یک واحد آواری متشکل از ماسه‌ سنگ، شیل و دولومیت می‌باشد و دو بخش بالایی عمدتاً کربناته هستند، اما در محتوای فسیلی با هم تفاوت دارند. بر اساس کنودونت‌های به دست آمده جمعاً 26 گونه کنودونتی متعلق به 4 جنس شناسایی گردید که شامل موارد زیر است:
Ancyrodella sp., Bipennatus bipennatus, Icriodus aff. difficilis, Icriodus alternatus alternatus, Icriodus brevis, Icriodus eslaensis, Icriodus excavatus, Icriodus expansus, Icriodus obliquimarginatus, Icriodus sp. nov., Icriodus subterminus, Polygnathus aequalis, Polygnathus alatus, Polygnathus angustidiscus, Polygnathus cf. parawebbi, Polygnathus ensensis, Polygnathus linguiformis linguiformis γ1a, Polygnathus linguiformis linguiformis γ1b, Polygnathus linguiformis linguiformis γ2, Polygnathus linguiformis linguiformis γ4, Polygnathus linguiformis linguiformis, Polygnathus politus, Polygnathus pseodufoliatus, Polygnathus varcus, Polygnathus webbi, Polygnathus xylus.
با بررسی زیست چینه‌نگاری کنودونت‌های شناسایی شده مجموعاً سه بایو‌زون کنودونتی برای نهشته‌های سازند بهرام شامل expansus Zone، subterminus Zone و Upper falsiovalis (Frasnian)? شناسایی گردید. با توجه به مطالعه کنودونت‌های به دست آمده و بایو‌زون‌‌های شناسایی شده سن سازند بهرام در برش شمال تار از ژیوتین پسین تا فرازنین پیشین؟ پیشنهاد می‌گردد. با توجه به فراوانی گونه‌های کنودونتی Icriodus و Polygnathus در برش مورد مطالعه، رخساره زیستی غالب رخساره ایکریوتید ـ پلی‌گناتید و محیط زیست دیرینه آن بخش کم عمق پلاتفرم کربناته پیشنهاد می‌گردد، البته برای بخش‌های پایینی بایو‌زون expansus و بخش Upper falsiovalis? رخساره زیستی تا حدودی به سمت پلی‌گناتید ـ ایکریوتید تغییر می‌یابد که حاکی از افزایش عمق نسبی در این دو بایو‌زون می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

برش شمال تار (دره ورکمر)؛ سازند بهرام؛ بیواستراتیگرافی؛ کنودونت ها

مراجع

راضی علیپور، ب.، بهرامی، ع.، یزدی، م.، 1396. زیست چینه نگاری نهشته‌های دونین میانی ـ بالایی سازند بهرام در برش کوه رضاآباد (جنوب غربی دامغان). پژوهش‌های چینه نگاری و رسوب شناسی، 66 (1): 49-68.

زاهدی، م.، 1966. نقشه زمین‌شناسی طرق، شماره 6356، مقیاس 1:100000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران.

اعلایی، م.، یزدی، م.، داستانپور، م.، و بهرامی، ع.، 1390. پیامدهای هرسی‌نین در برش ورکمر و مقایسه با البرز و ایران‌مرکزی. مجموعه مقالات سی‌امین گردهمایی علوم زمین‌شناسی، سازمان زمین‌شناسی کشور.

ادهمیان، ا.، 1377. بیواستراتیگرافی رسوبات دونین میانی ناحیه سه شمال اصفهان بر اساس کنودونت‌ها. پایان‌ نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 97 ص.

Adamczak, F., 1961. Eridostraca-a new suborder of ostracods and its phylogenetic significance. Acta Palaeontologia Polonica, 6: 29-104.

Adhamian, A., 2003. Middle Devonian (Givetian) conodont biostratigraphy in the Soh area, north of Esfahan, Iran. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 245: 183-193.

Bahrami, A., Königshof, P., Boncheva, I., Tabatabaei, M., Yazdi, M., & Safari, Z., 2015. Middle Devonian (Givetian) conodonts from the northern margin of Gondwana (Soh and Natanz regions, north-west Isfahan, Central Iran) biostratigraphy and palaeoenvironmental implications. Palaeobiodiversity Palaeoenvironments, 95: 555-577.

Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18: 210-265.

Bischof, G., & Ziegler, W., 1957. Die Conodontenchronologie des Mitteldevons und des tiefsten Oberdevons. Abhandlungen des Hessischen Landesamtes für Bodenforschung, 22: 1-136.

Blieck, A., & Goujet, D., 1978. A propos de nouveau materiel de Thelodontes (Vertebres, Agnathes) d' Iran et de Thailande: apercu sur la repartition geographique et stratigraphiques des Agnathes des "regions gondwaniennes" au Paleozolque moyen. Annales de la Societe geologique du Nord. Lille, 97: 363-372.

Branson, E.B., & Mehl, M.G., 1934. Conodonts from the Grassy Creek Shale of Missouri. The University of Missouri Studies, 8: 171-259.

Branson, E.B., & Mehl, M.G., 1938. The conodont genus Icriodus and its stratigraphic distribution. Journal of Paleontology, 12: 156-166.

Bultynck, P., & Gouwy, S., 2008. Reference sections for the Middle Givetian substage. Subcommission on Devonian Stratigraphy Newsletter, 23: 21-26.

Bultynck, P., 1987. Pelagic and neritic conodont successions from the Givetian of pre-Sahara Morocco and the Ardennes. Bulletin de l’Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique, Sciences de la Terre, 57: 149-181.

Bultynck, P., 2003. Devonian Icriodontidae: biostratigraphy, classification and remarks on Paleoecology and dispersal. Revista Espanola de Micropaleontologia, 35: 295-314.

Bultynck, P., 2006. Couvinian. Geologica Belgica, 9 (1-2): 147-150.

Chatterton, B.D.E., 1974. Middle Devonian conodonts from the Harrogate Formation, Southeastern British Columbia. Canadian Journal of Earth Sciences, 11: 1461-1484.

Clarke, J.M., 1882. New phyllopod crustaceans from the Devonian of western New York. American Journal of Sciences, 3rd series 23: 476 - 477.

Eichwald, E., 1860. Lethaea Rossica on Pale´ontologie de la Russie. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung, Stutgart, 1654 p.

Epstein, A.G., Epstein, J.B., & Harris, L.D., 1977. Conodont color alteration - an index to organic metamorphism. United States Geological Survey, Prof. Paper, 995: 27.

Ghobadipour, M., Popove, L.E., Hosseini, M., Adhamian, A., & Yazdi, M., 2013. Late Devonian (Frasnian) trilobites and brachiopods from Soh area, Central Iran. Memoire Association Australian Paleontology, 44: 149-158.

Hinde, G.J., 1879. On conodonts from the Chazy and Cincinnati group of the Cambro-Silurian and from the Hamilton and Genesee shale Divisions of the Devonian, in Canada and the United States. Geology Society of London, Quarterly Journal, 35: 351-369.

Huddle, J.W., 1934. Conodonts from the New Albany Shale of Indiana. Bulletin of American Paleontology, 21: 186-323.

Joachimski, M.M., & Buggisch, W., 2002. Conodont apatite delta 18O signatures indicate climatic cooling as of a trigger of the late Devonian mass extinction. Geology, 30: 711-714.

Johnson, J.G., Klapper G., & Sandberg, C.A., 1985. Devonian eustatic fluctuations in Euramerica. Geological Society of American Bulletin, 96: 567-587.

Jones, P.J., & Olempska, E., 2013. The ostracode suborder Eridostracina (Adamczak, 1961). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie-Abhandlungen, 267: 341-352.

Klapper, G., & Johnson, J.G., 1990. Revisions of Middle Devonian conodont zones. In: Lower and Middle Devonian brachiopod-dominated communities of Nevada and their position. In: Johnson, J.G., (ed.), A biofacies-province-realm model. Journal of Paleontology, 64 (6): 934-941.

Klapper, G., & Lane, H.R., 1985. Upper Devonian (Frasnian) conodonts of the Polygnathus biofacies, N.W.T., Canada. Journal of Paleontology, 59: 904-951.

Narkiewicz, K., & Bultynck, P., 2007. Conodont biostratigraphy of shallow marine Givetian deposits from the Radom-Lublin area, SE Poland. Geological Quarterly, 51: 419-442.

Narkiewicz, K., & Bultynck, P., 2010. The Upper Givetian (Middle Devonian) subterminus conodont Zone in North America, Europe and North Africa. Journal of Paleontology, 84 (4): 588-625.

Olempska, E., 2012. Morphology and affinities of Eridostracina: Paleozoic ostracods with moult retention. Hydrobiologia, 688: 139-165.

Ovnatanova, N., 1969. Novye verkhnedevonskie konodonty tsentralnykh rayonov Russkoy platformy in Timana. Fauna I stratigrafiya paleozoya Russkoy platform, 93: 139-141.

Philip, G.M., 1965. Lower Devonian conodonts from the Tyers area, Gippsland, Victoria. Proceedings of the Royal Society of Victoria, 79: 95-117.

Rejebian, V.A., Harris, A.G., & Huebner, J.S., 1987. Conodont color and textural alteration: An index to regional metamorphism, contact metamorphism, and hydrothermal alteration. Geological Society of America Bulletin, 99: 471-479.

Ruban, D.A., Al-Husseini, M.I., & Iwasaki, Y., 2007. Review of Middle-East Paleozoic plate tectonics. GeoArabia, 12: 35-56.

Sandberg, C.A., & Dreesen, R., 1984. Late Devonian icriodontid biofacies models and alternate shallow water conodont zonation. In: Clark, D.L., (ed.), Conodont biofacies and provincialism. Geological Society of America, Special Paper, 196: 143-178.

Sharland, P.R., Archer, R., Casey, D.M., Davies, R.B., Hall, S.H., Heward, A.P., Horbury, A.D., & Simmons, M.D., 2001. Arabian Plate sequence stratigraphy. GeoArabia, Special Publication, 2: 371 p.

Stauffer, C.R., 1940. Conodonts from the Devonian and associated clays of Minnesota. Journal of Paleontology, 14 (2): 417-435.

Telford, P.G., 1975. Lower and Middle Devonian conodonts from the Broken River Embayment, North Queensland, Australia. Special Paper in Palaeontology, 15: 1-96.

Telford, P.G., 1975. Lower and Middle Devonian conodonts from the Broken River Embayment, North Queensland, Australia. Special Papers in Palaeontology, 15: 1-96.

Van Adrichem Boogaert, H.A., 1967. Devonian and Lower Carboniferous conodonts of the Cantabrian Mountains (Spain) and their stratigraphic applications. Leidse Geologische Mededelingen, 39: 129-192.

Weddige, K., 1984. Externally controlled late Paleozoic events of the Iran Plate. Neues Jahrbuch für Geologie und Paleontologie, Abhandlungen, 168: 278-286.

Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., & Karimi Bavandpour, A., 2002. Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies pattern and paleogeography of Iran. Part I. Southeastern Iran. Acta Geologica Polonica, 52: 129-168.

Wittekindt, H., 1966. Zur Conodontenchronologie des Mitteldevons. Fortschritte in der Geologie von Rheinland und Westfalen, 9: 621-649.

Youngquist, W.L., 1947. A new Upper Devonian conodont fauna from Iowa. Journal of Paleontology, 21 (2): 95-112.

Zahedi, M., 1973. Ètude gèologique de la règion de Soh (W de l’Iran central). Geological Survey of Iran, Report, 27: 1-197.

Ziegler, W., & Klapper, G., 1976. Systematic paleontology. In: W., Ziegler, G., Klapper, & J. G., Johnson, (eds.), Redefinition and subdivision of the varcus-Zone (Conodonts, Middle-? Upper Devonian) in Europe and North America. Geologica et Palaeontologica, 10: 117-127.

Ziegler, W., & Klapper, G., 1982. Devonian series Boundaries. Decisions of the IUGS Subcommission, 4: 18-21.

Ziegler, W., & Sandberg, C.A., 1990. The Late Devonian Standard Conodont Zonation. Courier Forschungs-Institut Senckenberg, 121: 1-115.

Ziegler, W., Klapper, G., & Johnson, J.G., 1976. Redefinition and subdivision of the varcus-Zone (Cono donts, Middle-? Upper Devonian) in Europe and North America. Geologica et Palaeontologica, 10: 109-140.