بررسی مبانی اصالت صلح در کتاب و سنت با رویکرد انتقادی نسبت به تفسیرهای متون مقدس در دوره میانه

علوم قرآن و حدیث

مقاله 1، دوره 50، شماره 1، مهر 1397، صفحه 9-28   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v50i1.38188

نویسندگان

سید محسن آل سیدغفور¹؛ مهدی چلوی^{* 2}

¹دانشگاه شهید چمران اهواز

²دانشگاه آزاد اسلامی اهواز

چکیده

بسیاری از اندیشمندان و اسلام شناسان غربی، هنگام بررسی دین اسلام و شخصیت تاریخی پیامبر (ص)، به این نتیجه رسیده‌اند که دین اسلام و پیامبر (ص) رسالت خود را از راه جنگ و ابزار خشونت پیش برده و اهداف خود را از طریق شمشیر پیگیری کرده است. اما باید گفت این نوع برداشت از سیره روابط خارجی پیامبر (ص) بیشتر بازتابی از اجتهادات و تفاسیر دانشمندان دوره میانه اسلامی است تا رفتار و گفتار سیاسی پیامبر (ص). مفسران در این تفاسیر به صورت ناخودآگاه اقتضائات زمانی-مکانی عصر خود را به متون مقدس عرضه داشته‌اند که در برخی موارد کژتابی در فهم مراد واقعی متون پدید آمده است. تفسیرها و اجتهادات افزون بر تاثیرپذیری از تنگناهای تاریخی پیش روی فهم مفسران، تابعی از خواسته‌های سیاسی خلفا و فرمانروایان دوره میانه اسلامی نیز بوده‌اند، چرا که در مقطع زمانی کوتاهی پس از وفات پیامبر (ص) گرایش به کشورگشایی و فتح سرزمین‌های دیگر نیازمند دستاویزهای نظری و درون متنی از کتاب و سنت بود. برای برآورده شدن این نیاز سیاسی، نظریه‌پردازان وابسته به دستگاه خلافت، حسب مورد به جعل رویات و اخباری در زمینه جهاد ابتدایی مبادرت کرده‌اند، همچنین در این راستا با نگاه گزینشی به قرآن، آیات صلح و مدارا که در تباین با روحیه کشورگشایی بود را با اهرم نسخ از میان برداشتند.

کلیدواژه‌ها

جهاد ابتدایی؛ جهاد دفاعی؛ صلح؛ هرمونتیک؛ سنت نبوی؛ نسخ

مراجع

قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: انتشارات پیری، 1387.

ابن هشام، عبدالملک بن هشام، سیرت رسول الله (ص)، ترجمه رفیع الدین اسحاق ابن محمد همدانی، تهران: نشر مرکز، 1383.

أبوزید، نصر حامد، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو، 1389.

آرمسترانگ، کرن، خداشناسی از ابراهیم تا کنون (دین یهود، مسیحیت و اسلام)، ترجمه: محسن سپهر، تهران: نشر مرکز، 1390.

باقری، حمید، و مجید معارف، «کارکردهای نقد متنی احادیث نزد محدثان متقدم امامی»، مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و پنجم، شماره یکم، بهار و تابستان، 1391.

بشیریه، حسین، عقل در سیاست، تهران: نگاه معاصر، چاپ چهارم، 1386.

جاویدان، محمدعلی، ابن هشام و سیره او، پایگاه اینترنتی محمد علی جاویدان، تاریخ انتشار: 13/4/1387

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، 1383.

چرنوف، فرد، نظریه و زِبرنظریه در روابط بین الملل، ترجمه علیرضا طیُب، تهران: نشر نی، 1388

خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید جعفر حسینی، قم: دار الثقلین، 1383.

دیالمه، نیکو، «بررسی چند دیدگاه درباره نسخ»، بینات، سال هفتم، شماره 27، پاییز 1379.

رسولی محلاتی، سیدهاشم، زندگانی پیامبر (ص)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1391.

سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم: بوستان کتاب، 1388.

سیف زاده، سیدحسین، مدرنیته و نظریه‌های جدید علم سیاست، تهران: نشر میزان، چاپ سوم، 1388.

شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و مرکز نشر دانشگاهی، 1390.

صالحی نجف آبادی، نعمت الله، «شأن نزول‌های مجعول زمینه ساز تفسیرهای ناروا از قرآن»، کیهان اندیشه، 1371، شماره 42.

صالحی نجف آبادی، نعمت الله ، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی، 1386.

صبحی منصور، أحمد، الإسناد فی الحدیث، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، 2006.

صبحی منصور، أحمد، القرآن الکریم و کفی مصدر للتشریع، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، ژانویه 2005.

صبحی منصور، أحمد، لا ناسخ و لا منسوخ فی القرآن، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، فوریه 2005.

طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1385.

فیرحی، داود، تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: انتشارات دانشگاه مفید، 1391.

فیرحی، داود ، دین و دولت در عصر مدرن، جلد 1، تهران: رخ داد نو، 1389.

فیرحی، داود ، دین و دولت در عصر مدرن، جلد 2، تهران: رخ داد نو، 1390.

فیرحی، داود ، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی، 1391.

قبله‌ای خویی، خلیل، قواعد فقه (بخش جزا)، تهران: سمت، 1385.

کوهن، تامس، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: انتشارات سمت، 1391.

لمبتون، آن. کی. اس، دولت و حکومت در اسلام، ترجمه و تحقیق: سید عباس صالحی، محمد مهدی فقیهی، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1380.

مجتهد شبستری، محمد، هرمنوتیک، کتاب و سنت، تهران: طرح نو، 1389.

محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1386.

محمدی، علی، شرح اصول استنباط، جلد 1، قم: دار الفکر، بی‌تا.

مشیرزاده، حمیرا، «سازه‌انگاری به عنوان فرانظریه روابط بین الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، پاییز 1383.

معارف، مجید، «بررسی سیر تاریخی کتابت حدیث در شیعه»، مجله علوم حدیث، سال دهم، شماره سوم و چهارم، زمستان 1384.

معارف، مجید، «حدیث، جایگاه و کارکرد آن در تفسیر المیزان»، مجله پژوهش دینی، شماره یازدهم، آبان 1384.

موتسکی، هارلد، «حدیث پژوهی در غرب»، ترجمه مرتضی کریمی نیا، مجله علوم حدیث، سال دهم، شماره سوم و چهارم، پاییز و زمستان 1384.

وبر، ماکس، دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران: هرمس، چاپ چهارم، 1389.