گزینش برای تحمل به تنش خشکی انتهای فصل در ژنوتیپ‌های لوبیا چشم‌بلبلی (Vigna unguiculata L.)

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 4، دوره 3، شماره 2، شهریور 1391   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1391i2.24697

نویسندگان

مسلم فتحی^* ؛ محمدرضا بی‌همتا؛ ناصر مجنون‌حسینی؛ علی‌اکبر شاه‌نجات بوشهری؛ هادی محمدعلی‌پوریامچی

چکیده

به‌منظور بررسی و تعیین مؤثرترین صفات و شاخص‌های تحمل به خشکی و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به شرایط کم‌آبی در لوبیا چشم‌بلبلی، آزمایشی در قالب طرح آگمنت در دو شرایط جداگانه در مزرعة دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در سال زراعی1388 اجرا گردید. تنش خشکی به‌صورت قطع آبیاری از زمان گلدهی به‌بعد در مقابل شرایط معمول هر هشت روز یک‌بار، بر روی 238ژنوتیپ اِعمال گردید. ارزیابی ژنوتیپ‌ها از نظرتحمل به خشکی، توسط هفت شاخص مختلف شامل میانگین حسابی(MP)، میانگین هارمونیک(HARM)، تحمل(TOL)، حساسیت به تنش(SSI)، تحمل به تنش(STI)، میانگین هندسی(GMP) و نرخ کاهش عملکرد (Yr) صورت گرفت. برای تعیین روابط بین عملکرد دانه و شاخص‌ها، از ضرایب همبستگی پیرسون استفاده گردید و شاخص‌های MP، GMP، HARM و STI که دارای همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط بودند، انتخاب شدند که می‌توانند جهت شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی و پُرمحصول برای هر دو شرایط محیطی به‌کار روند. با استفاده از روش ترسیمی بای‌پلات بر روی 238ژنوتیپ لوبیا چشم‌بلبلی و مشاهدة وضع قرارگرفتن ژنوتیپ‌ها در با‌ی‌پلات مذکور، ژنوتیپ‌های 4، 149، 180، 6، 147، 151، 160، 55، 9 و 189، به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل با عملکرد بالا شناسایی شدند. تجزیة کلاستر بر اساس شاخص‌‌های مورد بررسی و عملکرد تحت شرایط معمول و تنش خشکی، ژنوتیپ‌های مورد بررسی را در چهار کلاستر گروه‌بندی کرد که اکثر ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی با عملکرد بالا در کلاستر سوم قرار گرفتند و اکثر ژنوتیپ‌های حساس به تنش خشکی در کلاستر دوم قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

بای‌پلات؛ تجزیة کلاستر؛ تنش خشکی؛ شاخص‌های تحمل؛ لوبیا چشم‌بلبلی؛ همبستگی