تأثیر خصوصیات بارش بر تغییرات مکانی و زمانی حرکت توده لغزشی منطقه توان در استان قزوین

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16، بهمن 1394، صفحه 75-86   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i4.43884

نویسندگان

جمشید جویباری¹؛ عطااله کاویان^{* 2}؛ جمال مصفایی³

¹اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تهران

²دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

³دانشگاه یزد

چکیده

زمین لغزش را می توان حرکت توده ای مواد دامنه های شیب دار تحت تأثیر نیروی ثقل توده و عوامل محرکی مانند زمین لرزه، سیل و باران های سیل آسا تعریف نمود. این پدیده یکی از مخاطرات طبیعی است که همه ساله خسارات جانی و مالی فراوانی را در مناطق کوهستانی، پرباران و لرزه خیز به همراه دارد. تشخیص زمان و مقدار تغییر شکل توده های لغزشی برای درک دلایل وقوع زمین لغزش و هشدار خطرات احتمالی ضروری است. در این تحقیق، مقدار جابجایی زمین لغزش منطقه توان واقع در شمال شرق استان قزوین با عامل ویژگی های بارش مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا شبکه ای از نقاط ثابت در داخل و خارج توده لغزشی به تعداد 20 نقطه، برای پایش میزان جابجایی بر روی کاربری های مختلف توده لغزشی ایجاد و میزان جابجایی هر نقطه در 5 بازه زمانی با استفاده از سیستم موقعیت‌یاب جهانی (GPS) دوفرکانسه اندازه گیری گردید. نتایج پایش در مدت 511 روز نشان داد مقدار کل جابجایی افقی نقاط دارای حرکت در 5 بازه زمانی مورد پایش 1876 میلی‌متر بوده که دارای نرخ حرکت ماهانه 110 میلی‌متر می باشد. همچنین مقدار کل جابجایی عمودی نقاط دارای حرکت در زمان مشابه 898 میلی‌متر بوده که دارای نرخ حرکت ماهانه 53 میلی‌متر است. سپس ویژگی های بارش منطقه نظیر مقدار بارش، نوع بارش، مدت بارش، حداکثر شدت بارش در بازه های زمانی 10، 20، 30 و 60 دقیقه و شدت متوسط بارش برای هر یک از 5 بازه زمانی محاسبه و استخراج گردید. رسم بردارهای جابجایی نقاط بر روی نقشه توپوگرافی منطقه مشخص نمود که جهت حرکت توده در جهت گرادیان ارتفاعی منطقه می باشد. نتایج نشان داد از میان ویژگی های مختلف بارش، تنها بین شدت بارش با میزان حرکت توده لغزشی رابطه خوبی برقرار است و مقدار جابجایی، بیشترین همبستگی را به ترتیب با شدت بارش متوسط (854/0= R) و حداکثر بارش 30 دقیقه ای (675/0= R) دارد و بین سایر خصوصیات بارش (مقدار، مدت و نوع بارش) و حرکت توده لغزشی رابطه معنی-داری حاصل نگردید.

کلیدواژه‌ها

پایش؛ خصوصیات بارش؛ زمین لغزش؛ جابجایی؛ جی پی اس دو فرکانسه

مراجع

شعاعی، ضیاءالدین، امام‌جمعه، سیدرضا، شریعت‌جعفری، محسن، و جلالی، نادر؛ 1384. تجزیه‌وتحلیل مکانیسم حرکت و پیشنهاد اقتصادی‌ترین روش‌های کنترل لغزش با استفاده از نتایج پایش به کمک GPS در روستای آخا- البرز مرکزی، چهارمین همایش زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست ایران. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

طالبی، علی، نفرزادگان، علیرضا، و ملکی‌نژاد، حسین؛ 1388. مروری بر مدل‌سازی تجربی و فیزیکی زمین‌لغزش‌های ناشی از بارندگی. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 70. 45-64.

محمدمیرزایی، اصغر، اسماعیلی، رضا، و معمارزاده، امیر؛ 1386. مطالعه 6 مرحله‌ای پایش زمین لغزش سد لتیان. دومین کنفرانس مدیریت بحران. تهران: مرکز علمی مدیریت بحران و مهندسی نقشه‌برداری. دانشکده مهندسی. دانشگاه تهران.

نفرزادگان، علیرضا، طالبی، علی، و ملکی‌نژاد، حسین؛ 1388. بررسی سیر تکاملی مدل‌سازی هیدرولوژیکی در مطالعات زمین لغزش. پنجمین کنفرانس ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران (مدیریت پایدار بلایای طبیعی). دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

Gabet, E. J., Burbank Douglas, W., & Putkonen Jaakko, K. (2004). Rainfall thresholds for land sliding in the Himalayas of Nepal. Geomorphology, 63, 131-143.

Kirschbaum, D., Adler, R., Adler, D., Peters-Lidard, C., & Huffman, G. (2012). Global distribution of extreme precipitation and high-impact landslides in 2010 relative to previous years. Journal of Hydrometeorology 13(5), 1536-1551.

Kuo, Y.S., Tsai, Y. J., Chen, Y. S., Shieh, C. L., Miyamoto, K., & Itoh, T. (2013). Movement of deep-seated rainfall-induced landslide at Hsiaolin Village during Typhoon Morakot. Landslides, 10, 2; 191-202.

Ocakoglu, F., Gokeeoglu, C., & Ercanoglu, M. (2002). Dynamics of a Complex mass movement triggered by heavy rainfall: A case study from NW Turkey. Geomorphology, 42(3-4), 329-341.

Ping-Li, X., & An-Li, Y. (2012). Design of GIS-based monitoring and early-warning system of landslide hazard in DiaoZhongba. Energy Procedia 16, 1174-1179.

Wei-cai, L., Shi-guang, Ch., Hai-sheng, Y., & Da-peng, L. (2008). Application of GPS technology to build a mine-subsidence observation station. Journal of China University of Mining and Technology, 18(3), 377-380.

Zou, X., Deng, Z., Ge, M., Dick, G., Jiang, W., & Liu, J. (2010). GPS data processing of networks with mixed single- and dual-frequency receivers for deformation observation. Advances in Space Research, 46(2), 130-135.

Zou, X., Qiang, X.U., Zhou, J., & Deng, M. (2012). Remote landslide observation system with differential GPS Original Research Article, Procedia Earth and Planetary Science, 5, 70-75.