درنگی بر روایتی مشهور در مستندات فقهی شیعه (روایت زره گمشده علی علیه السلام)

فقه و اصول

مقاله 2، دوره 46، شماره 4 - شماره پیاپی 99، بهمن 1393، صفحه 25-45   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v46i19.24350

نویسندگان

حسن رضازاده مقدم^* ؛ عباسعلی سلطانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از روایاتی که در فقه و به ویژه در مبحث قضا و شهادات مورد استناد فقهاء شیعه قرار گرفته است، روایت یا داستان زره گمشده علی علیه السلام است. پیدا شدن زره در بازار کوفه در حالی که توسط فردی در معرض فروش قرار داده شده است و مراجعه آن حضرت به قاضی و اقامه دعوا علیه آن شخص و ارائه شاهد بینه در جلسه دادگاه، داستانی است که در طول تاریخ فراوان به آن استناد شده است. بسیاری از فقهای عظام شیعه این روایت را مستند فقهی برخی احکام قرار داده‌اند. این نوشتار ضمن بررسی صحت و سقم این روایت و نقد آن از طریق سند و دلالت، به عدم صحت و جعلی بودن این داستان دست یافته و به بازتاب‌های منفی آن در استنباط‌های فقهی پرداخته است. ارائه مستندات فقهی و تاثیرات منفی داستان در فقه نیز از دیگر مطالب مهم این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

روایت زره گمشده؛ نقد روایی؛ مستند غیر معتبر فقهی؛ زره گمشده؛ امام علی علیه السلام

مراجع

قرآن کریم.

آل عصفور، حسین بن محمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، المحقق المیرزا محسن آل عصفور، قم، بی‌تا.

ابن إدریس، محمد بن أحمد، السرائر، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثانیة، 1410ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا (ع)، الشیخ حسین الأعلمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1404ق.

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، إشراف: جعفر السبحانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1406ق.

ابن عدی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، یحیى مختار غزاوی، الدکتور سهیل زکار، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الثالثة، 1409ق.

ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، علی شیری، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1415ق.

ابو نعیم، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، دار الکتب العربیة، الطبعة الثانیه، 1387ق.

امینی، ابراهیم، فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی، سال اول دوره راهنمایی تحصیلی، تهران، وزارت آموزش و پرورش، 1373.

بیهقی، أحمد بن حسین، السنن الکبرى، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.

ثقفی، إبراهیم بن محمد، الغارات، السید جلال الدین المحدث الاورموی، چاپخانه بهمن، مورخ 13 / 5 / 2535.

جرداق، جرج، الامام علی صوت العداله الانسانیة، حسن حمید السنید، مرکز الطباعة والنشر للمجمع العالمی لاهل بیت علیهم السلام، الطبعة الثانی، 1426ق.

جصاص، أحمد بن علی، الفصول فی الأصول، دکتور عجیل جاسم النمشی، الطبعة الاولی، 1405ق.

حر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسة آل البیت، الطبعة الثانیه، 1414 ق.

دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، موسسه لغت نامه دهخدا.

رضازاده مقدم، حسن، فدک، مشهد، به نشر، چاپ دوم، 1387.

شهید أول، محمد بن مکّی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثانیة، 1417ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، السید محمد کلانتر، قم، منشورات مکتبة الداوری، الطبعة الاولی، 1410 ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، الطبعة الاولی، 1413ق.

شیخ البهائی، محمد بن حسین، جامع عباسى (فارسی)، على المحلاتى الحایرى، طهران، مؤسسة انتشارات فراهانی، بی‌تا.

طباطبائی کربلایی، علی بن محمد علی، ریاض المسائل، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الأولى، 1412ق.

طبری مامطیری، علی بن مهدی، نزهة الابصار و محاسن الآثار، محمد باقر محمودی، قم، مرکز جهانی تقریب مذاهب اسلامی، الطبعة الاولی، 1388.

طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، السید حسن الموسوی الخراسان، الشیخ محمد الآخوندی، طهران، دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة،1363.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، السید محمد تقی الکشفی، المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة،1387.

علامه الحلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثامنة، 1419ق.

علامه الحلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثانیة، 1413ق.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، السید عبد اللطیف الحسینی الکوه‌کمری، قم، مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی، 1404ق.

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام (ط.ج)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاولی، 1416ق.

فقیه ایمانی، مهدی، حق با علی است، قم، چاپخانه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1369 .

قمی، عباس، مفاتیح الجنان ( فارسی)، به نشر، چاپ پنجم، 1384.

قمی، علی بن إبراهیم، تفسیر القمی، السید طیب الموسوی الجزائری، قم، مؤسسة دار الکتاب للطباعة والنشر، مکتبة الهدى، الطبعة الثالثة، 1404ق.

المامقانی، عبد الله، تنقیح المقال فی علم الرجال، محی الدین المامقانی، محمد رضا المامقانی، قم، آل البیت لاحیاء التراث، الطبعة الاولی، 1431ق.

مجلسی، محمد تقی بن مقصود علی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، السید حسین الموسوی الکرمانی والشیخ علی پناه الإشتهاردی، بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور، بی‌تا.

محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مومن، کفایة الفقه المشتهر بکفایة الأحکام، الشیخ مرتضى الواعظی الأراکی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاولی،1423ق.

مطهری، مرتضی، داستان راستان، قم، مرکز مطبوعاتی دار التبلیغ اسلامی.

نجفی (صاحب جواهر)، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، الشیخ عباس القوچانی، طهران، دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة، 1365

وکیع، محمد بن خلف، أخبار القضاة، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، الطبعة الاولی، 1366ق.

یحیى بن حسین، الأحکام فی الحلال و الحرام، أبو الحسن علی بن أحمد بن أبی حریصة، الطبعة الأولى،1410ق.

یحیى بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابی طالب، عزی عبدالله بن حمود، موسسة زید بن علی الثقافیة، بی‌تا.