بررسی نقّادانه عینیت وجود و ماهیت در حکمت متعالیه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 47، شماره 2، دی 1394، صفحه 9-34   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v47i2.20821

نویسندگان

محمد بنیانی^{* 1}؛ حمیدرضا سروریان²

¹دانشگاه شیراز

²دانشگاه تبریز

چکیده

از آثار و سخنان ملاصدرا، دو معنا درباره اصالت وجود قابل استنباط است. یکی از معانی اصالت وجود، عینیت وجود و ماهیت است که مباحث بسیاری از حکمت متعالیه بر آن نهاده شده است. این معنا دارای آثار و تبعات بسیار فلسفی است. به نظر می‌رسد معنای بالا با اشکالاتی روبرو باشد که پذیرش آن را با بن بست روبرو می‌سازد. در این نوشتار با نگرشی منظومه‌ای و سیستمی به کلیت حکمت متعالیه، نظریه بالا و کاربردها، لوازم معرفتی و قابلیت دفاع فلسفی از آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در نهایت آشکار خواهد شد که قبول این معنا به عنوان نظر نهایی ملاصدرا از اصالت وجود به لحاظ فلسفی دارای ضعف‌ها و اشکالات متعددی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

اصالت وجود؛ اعتباریت ماهیت؛ عینیت وجود و ماهیت

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله ، الشفاء (الالهیات)، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، 1404 ق.

بنیانی، محمد و عبدالرسول کشفی، «بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام حکمت صدرایی»، پژوهش‌های هستی شناختی، شماره 1، 1391.

رحیمیان، سعید، «بررسی و نقد گرایش‌های غیر اصالت وجودی»، کیهان اندیشه، شماره 66، 1375.

سبزواری، هادی بن مهدی، شرح المنظومة، تهران، نشر ناب، چاپ اول، 1369.

سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1375.

شریعتمداری، محمد تقی، تقریرات شرح المنظومه للأستاذ العلامه المطهری، قم، نشر کتاب طه،1383.

صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1363.

صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم، 1360.

صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1363.

طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1422 ق.

فارابی، محمد بن محمد، المنطقیات، قم، مکتبة آیة اللّه المرعشی، چاپ اول، 1408 ق.

فیاضی، غلامرضا، «عینیت وجود»، کتاب نقد، شماره 36، 1384.

فیاضی، غلامرضا، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق حسینعلی شیدان شید، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1384.

گل پرور روزبهانی و یوسف ثانی، «تبیینی نوین از مبحث مواد ثلاث در فلسفه بر اساس نظام حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، شماره 54، 1387.

مصباح یزدی، محمد تقی، تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم، انتشارات موسسه در راه حق، 1405 ق.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، بی‌تانصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تجرید الاعتقاد، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.