مراکز فعالیت و الگوهای سینوپتیکی بارش برف سنگین در شمال غرب ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16، بهمن 1394، صفحه 87-104   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i4.36801

نویسندگان

امینه شکیبا¹؛ سلیمان صادقی²؛ رضا دوستان^{* 3}

¹فردوسی مشهد

²داشگاه فردوسی مشهد

³دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تعیین شاخص اقلیمی و الگوهای جوّی برف سنگین شمال غرب در راستای روش شاخص سازی با رویکرد محیط به گردش در اقلیم‌شناسی همدید است. برای این هدف، داده‌های روزانه دما و بارش زمستان 12 ایستگاه دیده‌بانی همدید دوره 1989- 2010 از هواشناسی ایران و ارتفاع ژئوپتانسیل متر تراز 500 ه.پ. در محدوده جغرافیایی 10 تا 65 درجه شمالی و 15 تا 80 درجه شرقی از مراکز پیش‌بینی محیطی و مطالعات اقلیمی آمریکا استفاده شد. 74 روز بارش برف سنگین و فراگیر در منطقه تعیین، شاخص ‌ها و الگوهای همدید با روش تحلیل مؤلفه اصلی مشخص گردید. مناطق با همبستگی فضایی در طی زمان، مرکز فعالیت ، در سطوح میانی جو به ترتیب: تاوه قطبی، اروپای غربی- سیبری مرکزی، بالکان، آسیای مرکزی و آناتولی می‌باشند. این مراکز با الگوی فرود عمیق آسیای غربی، مانع اروپا، فراز آسیای مرکزی و سردچال قفقاز مرتبط است، که با همگرایی و صعود هوا با کاهش شدید دما، ریزش برف سنگین منطقه را موجب می‌شوند. پرفشار سیبری منطبق بر کانون آسیای مرکزی در سطوح میانی جو، عامل مهم در تداوم و تقویت الگوهای جوی فوق است.

کلیدواژه‌ها

برف سنگین؛ مراکز فعالیت؛ الگوی فشار؛ شمال غرب ایران

مراجع

امینی نیا، کریم؛ لشگری، حسن؛ علیجانی، بهلول؛ (1389). بررسی و تحلیل نوسانات بارش برف سنگین در شمال غرب ایران. فضای جغرافیایی. شماره 29. صص 163-145.

بهبودی، عظیم؛(1389). تحلیل آماری و سینوپتیکی بارش برف سنگین در اردبیل. رساله دکتری دانشگاه اردبیل.

بیرودیان، نادر؛(1383). برف و بهمن (مدیریت مناطق برف‌گیر). چاپ اول، انتشارات دانشگاه امام رضا. ص 320.

پروانه، بهروز؛ شیرانوند، هنگامه؛ درگاهیان، فاطمه؛ 1389. بررسی الگوهای سینوپتیکی روزانه بارش برف سنگین در غرب ایران. همایش جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی محیطی. 5 و 6 خرداد ماه.

حجازی زاده زهرا؛(1376). بررسی سینوپتیکی نرمال پرفشار جنب حاره. مجله رشد جغرافیا، شماره 45. صص 25-20.

رضیئی، طیب؛ عزیزی، قاسم؛ محمدی، حسین؛ خوش اخلاق، فرامرز؛(1386). الگوهای روزانه گردش جوی زمستانه تراز 500 هکتوپاسکال بر روی ایران و خاورمیانه. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 93. صص 21-9.

علیجانی، بهلول؛(1385). اقلیم‌شناسی سینوپتیک. انتشارات سمت، چاپ دوم، ص 255.

علیزاده،الف؛(1378). اصول هیدرولوژی پیشرفته. چاپ یازدهم، مشهد، انتشارات آستان قدس، دانشگاه امام رضا. ص622.

فهیمی نژاد، الهام؛ حجازی زاده، زهرا؛ علیجانی، بهلول؛ ضیائیان، پرویز؛(1391). تحلیل سینوپتیکی و فضایی توفان برف استان گیلان (فوریه2005). جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. ش 19. صص302-281.

لشکری، حسن؛(1387). تحلیل سینوپتیکی موج سرمای فراگیر 1382 در ایران. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 66. صص 18-1.

Bartolini, E., Claps, P., & Odorico, P. D. (2010). Connecting European snow cover variability with large scale atmospheric patterns. Advance in geosciences, 26, 93-97.

Bednorz, E. (2008). Synoptic reasons for heavy snowfall in the Polish-German low land, Theoretical and Applied Climatology, 92, 133-140.

Bednorz, E. (2011). Synoptic conditions of the occurrence of snow cover in central European lowlands. International journal of climatology, 31, 1108-1118.

Beniston, M. (1997). Variation of snow depth and duration in the Swiss Alps over the last 50 years: links to changes in large scale climatic facings. Climate Change, 36, 281-300.

Birkland, K. & Mock, C. (1996). Atmospheric circulation patterns associated with heavy snowfall events Bridger Bowl, Montana, USA. Mountain research and development, 19, 281-286.

Clark, M. P., Serreze, M. C., & Robinson, D. A. (1999). Atmospheric controls on Eurasian snow extent. International Journal of Climatology, 19, 27-40.

Darrow, M. A. (1995). Flow pattern conductive for heavy snow in the northern big horn mountains of north central Wyoming. National Weather Digests, 19, 2-9.

Esteban, P., Jones, P. D., & Martin-Vide, J. Mases, M. (2005). Atmospheric circulation patterns related to heavy snowfall days in Andorra, Pyrenees. International Journal of Climatology, 25, 319-329.

Hartley, S. & Keables, M. J. (1998). Synoptic associations of winter climate and snowfall variability in New England, USA, 1950-1992. International Journal of Climatology, 18, 281-298.

Houssos, E. E., Lolis, C. J., & Bartzokas, A. (2007). The atmospheric conditions over Europe and the Mediterranean favoring snow events in Athens, Greece. Advance Geosciences, 12, 127-135.

Konrad, C. E. (1996). Relationships between the intensity of cold-air outbreaks and the evolution of synoptic and planetary-scale features over North America. Monthly Weather Review, 124, 1067-1083.

Lashkari, H. (1999). Synoptic analysis of cold wave sweeping 1382 in Iran. Physical Geography Research, 66, 1-18.

Richman, M. B. (1986). Rotation of principle component. Journal of Climatology, 6, 235-293.

Rodionov, S. & Assel, R. (2000). Atmospheric teleconnection patterns and severity of winters in the Laurentian Great Lakes basin. Atmospheric-Ocean 38, 601-635.

Slonosky, V. C., Jones, P. D., & Davies, T. D. (2001). Atmospheric circulation and surface temperature in Europe from the 18th century to 1995. International Journal of Climatology, 21, 63-75.

Ueda, H., Kibe, A., Saitoh, M., Inoue, T. (2014). Snowfall variation in Japan and its linkage with tropical forcing. International journal of climatology, 35(6), 991-998.

Yarnal, B. (1993). Synoptic climatology in environmental analysis. London, a primer: Belhaven press.