شناسایی کانون‌های کنترل‌کننده‌ی اقلیم ایران و الگوهای فشار مربوط در سطح500 هکتوپاسکال جوّ ایران در دوره‌ی سرد سال

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 19، اسفند 1391   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v0i0.23259

نویسندگان

بهلول علیجانی^{* 1}؛ رضا دوستان²

¹دانشگاه خوارزمی/گروه جغرافیا

²دانشگاه فردوسی مشهد/ گروه جغرافیا

چکیده

الگوهای فشار سطوح بالای جوّ، شرایط جوّی سطح زمین را کنترل می‌کنند. شناسایی این الگوها در سطح منطقه‌ای برای بررسی رفتار پارامترهای سطحی، تغییرات و پیش‌بینی ضروری می‌باشد. به منظور شناسایی الگوهای فشار کنترل کننده‌ی اقلیم ایران در دوره‌ی سرد سال، داده‌های روزانه ارتفاعی سطح 500 هکتوپاسکال با تلاقی‌های 5/2درجه در محدوده‌ی 10-70 شمالی و 10-80 شرقی از مرکز ملی پیش بینی محیطی (NCEP) برای دوره‌ی 2010-1948استفاده شده است. مراکز فعالیت یا کانون‌های کنترل کننده‌ی اقلیم ایران با روش تحلیل مؤلفه‌های عمده(PCA) تعیین شده‌اند. هرکدام از مراکز فعالیت با الگوی فشار خاصی، اقلیم ایران را کنترل می‌کنند. نتایج نشان می‌دهد که هشت مرکز کنترل‌کننده، اقلیم ایران در دوره ی سرد سال را تحت تأثیر قرار می‌دهند. سیبری شمالی، مهم‌ترین مرکز کنترل کننده ی اقلیم ایران می‌باشد. بیش تر مراکز فعالیت در شمال و فقط مونسون پاکستان در جنوب ایران قرار دارد. عمدتاً الگوهای فشار نصف‌النهاری، با پدیده‌های مانع و سردچال همراه است. تراف‌های عمیق و ریج‌های قوی، پدیده‌ی عمده بادهای غربی در ایران می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

الگوهای فشار؛ مراکز فعالیت؛ اقلیم ایران؛ مراکز کنترل اقلیم ایران؛ ارتفاع 500 هکتوپاسکال