تنوع ژنوتیپی صفات ریشه و اندام هوایی گیاهچه‌های

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 15، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 9، 1386، صفحه 143-154   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v5i1.905

نویسندگان

علی گنجعلی^{* 1}؛ حسن پرسا²؛ سعید حجّت³

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²پژوهشگر گروه پژوهشی بقولات/ پژوهشکدة علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

³پژوهشکدة علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اعتقاد بر این است که خصوصیات ریشه و اندام هوایی، نقش مؤثری در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های نخود دارند. اطلاعات اندکی در رابطه با نحوة واکنش ریشه و اندام هوایی ژنوتیپ‌ها در محیط کشت هیدروپونیک، گلخانه و همچنین ارتباط اندازه ریشه در میزان تحمل به خشکی ژنوتیپ‌ها وجود دارد. این آزمایش با هدف بررسی تنوع موجود در رشد ژنوتیپ‌ها در شرایط کشت هیدروپونیک و همچنین بررسی تأثیر اندازه ریشه در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌ها در مرحله گیاهچه‌ای و در شرایط گلخانه انجام گرفت. تفاوت‌های معنی‌داری بین گیاهچه‌های30 ژنوتیپ‌ نخود که در شرایط هیدروپونیک کشت شده بودند از نظر صفات مربوط به ریشه شامل وزن خشک ریشه، مجموع طول ریشه‌ها، طول ریشه اصلی و سطح ریشه‌ها، همچنین صفات اندام هوایی شامل سطح برگ، وزن خشک برگ و زیست توده اندام هوایی وجود داشت (01/0p). 10 ژنوتیپ‌ از میان 30 ژنوتیپ‌ که از نظر اندازه ریشه متفاوت بودند، برای آزمایش گلخانه‌ای در محیط شن، انتخاب شدند و گیاهچه‌ها به‌مدت چهار هفته در دو شرایط تنش خشکی (30 درصد ظرفیت زراعی) و شاهد (ظرفیت زراعی) رشد نمودند. همبستگی معنی‌دار خطی و یا غیر خطی بین صفات مربوط به ریشه در محیط هیدروپونیک و گلخانه‌ای وجود نداشت و به‌نظر می‌رسد در مرحله گیاهچه‌ای، عوامل محیطی (بستر کاشت) بر عوامل ژنتیکی غالب است و احتمالاً بیان پتانسیل ژنتیکی ژنوتیپ‌ها از نظر صفات ریشه در محیط هیدروپونیک و گلخانه متفاوت هستند. در این آزمایش، انتخاب ژنوتیپ‌های با سیستم ریشه‌ای گسترده در محیط هیدروپونیک ضرورتاً به ایجاد گیاهچه‌های با خصوصیات ریشه گسترده در محیط گلخانه منجر نشد. در آزمایش گلخانه‌ای، اثر متقابل ژنوتیپ‌ و تنش بر هیچ‌یک از صفات ریشه در گیاهچه‌های30روزة نخود معنی‌دار نبود (01/0p). در این آزمایش به‌نظر می‌رسد دوره کوتاه رشد گیاهچه‌ها، دلیل اصلی عدم واکنش یا واکنش‌پذیری کم ژنوتیپ‌ها به شرایط تنش خشکی بود و بنابراین در انتخاب گیاهان برای سیستم ریشه‌ای گسترده، بایستی به مرحله مورد نظر رشد گیاه و بستر کاشت توجه داشت.