تعیین همبستگی فضایی بین موقعیت گسلها و کانسارها با استفاده از روشهای زمین‌ آماری با مطالعه موردی در استان یزد

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، بهمن 1392، صفحه 255-265   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v5i2.31891

نویسندگان

مصطفی دهقانی احمدآباد¹؛ سید حسین مجتهدزاده^{* 2}؛ علیرضا یاراحمدی بافقی²

¹یزد

²دانشگاه یزد

چکیده

تعیین محدوده های مستعد به‌منظور مطالعات اکتشافی کانسارها، یکی از مهمترین مراحل پی جویی در مقیاس ناحیه ای است. روشهای مختلفی برای مشخص‌کردن این نواحی وجود دارد که از پی جوییهای ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی تا روشهای سنجش از دور و روشهای پیچیده آماری تغییر می کند. با توجه به فرضیه وجود ارتباط فضایی در الگوی پراکندگی کانسارها با ایالت های فلززایی، کمربندهای فلززایی، عوامل ساختاری و تکتونیکی از جمله خطواره ها، گسلها، و غیره، می توان روابط و تفسیرهایی را در این باره ارائه داد و از این نشانه ها در اکتشافات مقدماتی برای محدود‌کردن نواحی مستعد مطالعه به‌عنوان روشهای جدید استفاده کرد. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش زمین‌آماری است. این روش با در نظر‌گرفتن موقعیت فضایی گسلها و کانسارهای فلزی اکتشاف‌شده (مورد‌مطالعاتی کانسارهای فلزی استان یزد) به‌عنوان داده های اولیه و کمّی‌کردن ارتباطات فضایی (اتوکورولاسیون) موجود، انجام شده است. بررسیها بر روی تعداد 807 گسل اصلی و فرعی و تعداد 76 کانسار فلزی که عمدتاً از منشأ هیدروترمال بودند، انجام‌گرفت. برای انجام این تحقیق، پس از جمع آوری اطلاعات در محیط نرم‌افزاری ArcViewGIS به‌منظور انجام بررسیهای زمین‌آماری، متغیر ناحیه ای (فاصله گسلها و کانسارها) توسط زیر برنامه ای در نرم افزار Mathematica منظم سازی گردید. عملیات واریوگرافی روی داده ها برای یافتن ساختار فضایی و مطالعات زمین‌آماری انجام شده در نرم‌افزار Surpac نشان‌داد که فرضیه وجود ارتباط فضایی برای متغیر ناحیه ای تعریف‌شده صادق است. عمده بررسیها در این تحقیق مربوط به عملیات واریوگرافی به‌منظور تعیین جهت عمومی و شعاع تأثیر گسلها و کانسارهااست. نمودار واریوگرام های رسم‌شده، احتمال وجود کانسارها را به‌صورت تابع امتداد گسلها و فاصله از آنها بیان می کند. بدین‌صورت که واریوگرام های جهتی و نقشه واریوگرام رسم‌شده، بهترین امتداد را برای بررسیهای بیشتر اکتشافی به‌صورت امتداد موازی با آنها در آزیموت 130 و با فاصله تأثیر 64 کیلومتر معرفی می کند. با مشخص‌شدن ساختار فضایی در جهات گوناگون، محدوده کانی زایی گسلها و همچنین تعداد کانسارهای مرتبط با مهمترین گسلها مشخص شده است.

کلیدواژه‌ها

کانسار؛ گسل؛ زمین‌ آمار؛ واریوگرام؛ استان یزد

مراجع

[1] حسنی پاک ع.ا.، "زمین آمار"، انتشارات دانشگاه تهران، (1377).

[2] حسنی پاک ع.ا.، شرف الدین م.، "تحلیل داده های اکتشافی"، انتشارات دانشگاه تهران، (1380).

[3] رادفر ش.، "ریخت زمین‌ساخت گسل کوهبنان"، مجله علوم زمین، شماره 58 (1384) ص 166-183.

[4] شفیعی بافتی ا.، "بازسازی حرکت سامانه گسلی کوهبنان در باختر بهاباد از پلیوسن پایانی تا عهد حاضر (ایران مرکزی)"، ویژه‌نامه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، (1386) ص 118-127.

[5] سازمان صنایع و معادن استان یزد، آرشیو گزارشها.

[6] مشرفی فر م.ر.، "تفکیک فازهای تنش دیرین بر پایه داده‌های گسلی ناهمگن در بخش مرکزی گسل دهشیر"، مجله علوم‌زمین، شماره 69 (1387) ص 64-73.

[7] مهرشاهی د.، "مورفوتکتونیک و مناطق عمده گسلی استان یزد"، فصلنامه تحقیقاتی جغرافیایی، شماره 72 (1384) ص 7-24.

[8]مهرنهاد ح.، "تحلیل ساختاری و سایزموتکتونیکی گسل دهشیر"، فصلنامه تحقیقاتی جغرافیایی شماره 72 (1384) ص 118-127.

[9] مرادی فر ا.، مجتهدزاده س.ح.، "مطالعه مقدماتی ارتباط کانسارها و اندیسهای سرب و روی ایران مرکزی و ارائه مدل فلززایی برای تشکیل این کانسارها"، پروژه کارشناسی دانشگاه یزد، (1383).

[10] نبئی، ت.، "منطقه‌بندی کانی شناختی رویداد دگرسانی در طول گسل ساری دره منطقه جنوب بوئین زهرا"، فصلنامه علمی و پژوهشی زمین و منابع، سال اول، شماره اول (1388) ص 65-73.

[11] Cressie N., "Fiting variogram models by weighted least squares", Math Geology 17 (1993) 563 – 586.

[12] Gemcome "User Manual of SURPAC Software International", (1999).

[13] Gringarten E., Deutsch V., "Teacher’s aide variogram interpretation and modeling", Oxford, England, Oxford University Press (2001) 180 p.

[14] Isaaks E., Srivastava R., "An introduction to applied geostatistics", New York, Oxford University Press Inc (1989).

[15] Rouhani S., "Geostatistics for environmental and geotechnical applications", ASTM Committee (1996).

[16] User Reference, Mathematica (2002).

[17] Vearncombe J., Vearncombe S., "The special distribution of mineralization: Application of fry analysis", Economic Geology 94 (1999) 567-575.

[18] Verly G., "Geostatistics for natural resources characterization", North Atlantic Treaty Organization (1984).

[19] Wallace A. R., "Structural and mineralogical characteristics and distribution of carbonate-dominated fault breccias associated with uranium deposits, Front Range, Colorado", journal of Economic Geology v. 77, 8 (1982) 1945-1950.

[20]http://www.ngdir.ir/SiteLinks/Abandoned_Mines/index.asp

[21] Yaghubpur A., Hassannejad A.A., "The spatial distribution of some chromite deposits in Iran, Using Fry Analysis", Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran 17(2) (2006) 147-152.