بررسی مفهوم تعلیل

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 47، شماره 1 - شماره پیاپی 100، اردیبهشت 1394، صفحه 9-31   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i20.18201

نویسنده

بی‌بی رحیمه ابراهیمی^*

استادیار گروه فقه دانشگاه شهید مطهری، (واحد خواهران مشهد)

چکیده

منظور از مفهوم تعلیل آن است که چنانچه در دلیلی به علت حکم اشاره شده باشد، بتوان از فقدان آن علت، انتفاء حکم را نتیجه گرفت؛ آن‌گونه که از انتفاء حصر، شرط، غایت و ... انتفاء حکم لازم می‏آید. در این مقاله بررسی این مفهوم با توجه به دیدگاه موافقان و مخالفان مورد توجه قرار گرفته و دیدگاه سومی بر اساس تفصیل میان کلی یا جزئی بودن موضوع، در منطوق و مفهوم، ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

علت؛ تعلیل؛ مفهوم تعلیل؛ منصوص العلۀ؛ تنقیح مناط

مراجع

اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة، انتشارات سید الشهداء (ع)، 1374.

 

انصارى، مرتضى بن محمد امین، کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415ق.

 

آملى، محمد تقى، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، تهران، مؤلف، 1380ق.

 

بجنوردی، حسن، منتهى الأصول، بی‏جا، کتابفروشى بصیرتى، بی‏تا.

 

بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، الفوائد الحائریة، بی‏جا، مجمع الفکر الإسلامی، 1415ق.

 

بیارجمندى، یوسف، مدارک العروة، عراق، مطبعة النعمان، بی‏تا.

 

تبریزى، غلام‌حسین، الاصول المهذبة، بی‏جا، چاپ طوس، بی‏تا.‏

 

حائرى یزدى، مرتضى، صلاة الجمعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1418ق.

 

حسینى روحانى، سید صادق، فقه الصادق علیه السلام، بی‏جا، بی‏تا.

 

حسینى شیرازى، محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، منشورات اعلمى، تهران، بی‏تا.

 

خمینى، روح اللّه، کتاب الطهارة، بی‏جا، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، بی‏تا.

 

خمینى، مصطفى، تحریرات فی الأصول، بی‏جا، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1418ق.

 

خویى، ابو القاسم، الهدایة فی الأصول، بی‏جا، مؤسسه صاحب الأمر (ع)، 1417ق.‏

 

خویى، ابو القاسم، فقه الشیعة - کتاب الطهارة، قم، مؤسسه آفاق، 1418‍ق.

 

خویى، ابو القاسم، مصباح الأصول، بی‏جا، کتابفروشى داورى، 1417ق.‏

 

رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی، بدائع الأفکار، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1313ق.

 

رضوى کشمیرى، محمد باقر، الروضة الغنّاء فی عدم جواز استماع الغناء، قم، مرصاد، 1418ق.

 

سبحانى تبریزى، جعفر، ضیاء الناظر فی أحکام صلاة المسافر، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1418ق.

 

سیفى مازندرانى، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم، بی‏تا.

 

شبیرى زنجانى، موسى، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، لبنان، بی‏تا.

 

صافى گلپایگانى، لطف الله، فقه الحج، قم، مؤسسه حضرت معصومه سلام الله علیها، 1423ق.

 

صدر، محمد باقر، بحوث فی شرح العروة الوثقى، قم، مجمع الشهید آیة الله الصدر العلمی، 1408ق.

 

طباطبایى حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقى، قم، مؤسسة دار التفسیر، 1416ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1418ق.

 

عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.

 

عبد الرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی‏جا، بی‏تا.

 

عراقى، ضیاء الدین، نهایة الأفکار، دفتر انتشارات اسلامى، بی‏جا، 1417ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، مبادئ الوصول، بی‏جا، چاپخانه علمیّه، 1404ق.

 

فاضل تونی، محمدحسین، الوافیة فی الأصول، بی‏جا، مجمع الفکر الإسلامی، 1415ق.

 

کاشف الغطاء، حسن، أنوار الفقاهة - کتاب الزکاة، نجف، 1422ق.

 

گلپایگانى، محمد رضا، الدر المنضود فی أحکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، 1412ق.

 

مجاهد، سید محمد، مفاتیح الأصول، بی‌جا، مؤسسه آل البیت (ع)، بی‏تا.

 

محقق حلی، جعفر بن حسن، معارج الأصول، بی‏جا، مؤسسه آل البیت(ع)، 1403ق.

 

محقق داماد، محمد، کتاب الصلاة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.

 

مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.

 

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، بی‏جا، انتشارات اسماعیلیان، بی‏تا.

 

منتظرى، حسینعلى، کتاب الزکاة، قم، مرکز جهانى مطالعات اسلامی، 1409ق.

 

موسوى قزوینى، على، ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1424ق.

 

موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.

 

نائینى، محمد حسین، أجود التقریرات، قم، انتشارات مصطفوى، 1368.

 

نائینى، محمد حسین، رسالة الصلاة فی المشکوک، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1418ق.

 

نائینى، محمد حسین، فوائد الأصول، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.‏

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1415ق.

 

هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع)، 1426 ق.

 

همدانی، رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.