خوشه‌بندی سوره‌های قرآن با تکنیک‌های داده‌کاوی

علوم قرآن و حدیث

مقاله 5، دوره 50، شماره 2، دی 1397، صفحه 103-120   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v50i2.44674

نویسندگان

محسن صوفی¹؛ علیرضا علی احمدی^{* 1}؛ حسین علی احمدی¹؛ بهروز مینایی²

¹دانشگاه علم و صنعت ایران

²دانشگاه علم صنعت ایران

چکیده

قرآن معجزه جاوید پیامبر اسلام و کتاب آسمانی مسلمانان است. این کتاب مقدس از 114 سوره تشکیل شده که هر سوره در بر دارنده موضوعات مختلفی است. بیشتر موضوعاتی که قرآن به آن‌ها پرداخته است در بیش از یک سوره مطرح شده‌اند و این موضوعات مشترک بین سوره‌ها، نشانه ارتباط بین آن‌ها است. شناخت این ارتباطات موضوع مهمی است که می‌تواند به فهم بهتر قرآن کمک نماید. در این مقاله با کمک یکی از تفاسیر قرآن (تفسیر راهنما)، موضوعات مطرح شده در هر یک از سوره‌ها شناسایی گردیده و میزان شباهت بین سوره‌ها بر اساس موضوعات مشترک آن‌ها، با استفاده از معیاری کمّی و بهره‌گیری از روش‌های داده‌کاوی محاسبه گردیده است. در نهایت درختواره شباهت موضوعی سوره‌ها بر اساس معیار کمّی مورد نظر ترسیم و با استفاده از آن سوره‌های قرآن به خوشه‌هایی افراز گردیده‌اند.

کلیدواژه‌ها

فهم قرآن؛ فناوری اطلاعات؛ داده کاوی؛ خوشه بندی؛ شباهت موضوعی سوره ها

مراجع

باربور، ایان، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، 1393.

پهلوان، منصور، و سعید شفیعی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، دو فصلنامه پژوهش‌های قرآن و حدیث، دفتر 1، پاییز و زمستان 1388، صص 57-76.

خلیفه، رشاد، معجزة القرآن الکریم، بیروت: دارالعلم للملایین، 1983 م.

سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، چاپ سوم، 1360.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1417 ق.

طباطبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1374.

عطایی، شروان، «تدبر در قرآن مجید به کمک روش‌های داده‌کاوی»، چهارمین کنفرانس داده کاوی، 9-10 آذر، تهران، ایران، 1389.

معارف، مجید، «شناخت قرآن»، مجله گلستان قرآن، شماره 128، (1381)، صص 42-46.

ناصحیان، علی‌اصغر، «شناخت مکی و مدنی در پرتو احادیث»، مجله سفیر، شماره 1، 1386، صص 5-32.

نوفل، عبدالرزاق، الاعجاز العددی للقرآن الکریم، چاپ پنجم، بیروت، دارالکتاب العربی، 1987 م.

هاشمی‌ رفسنجانی، علی‌اکبر، تفسیر راهنما، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1379.

Aldhlan, Kawther. A., Zeki, Ahmed. M. & Zeki, Akram. M., "Datamining and Islamic knowledge extraction: alhadith as a knowledge resource", In Information and Communication Technology for the Muslim World (ICT4M), 3rd International Conference on ICT4M 2010, p H-21.

Ali, Imran, "Application of a Mining Algorithm to Finding Frequent Patterns in a Text Corpus: A Case Study of the Arabic", International Journal of Software Engineering and Its Applications, (2012), 6(3),pp 127-134.

Fayyad, Usama M, Piatetsky-Shapiro, G., & Smyth, P., "The KDD process for extracting useful knowledge from volumes of data", Communications of the ACM, (1996), 39(11),pp 27-34.

Khalifa, Rashad, Quran: Visual Presentation of the Miracle, USA, (1982).

Mahmood, T., Atique, N., Razzaq, A., Kazmi, M., & Akhtar, R., "Mining Topical Clusters and Topical Associations from the Holy Qur’an", International Conference on Advances in Information Technology for the Holy Quran and Its Sciences, Tibah University (2013).

Pang-Ning, T., Steinbach, M., & Kumar, V., Introduction to data mining, Boston, USA, Addison-Wesley, (2005).

Sharaf, A. B. M., & Atwell, E., "QurSim: A corpus for evaluation of relatedness in short texts", In LREC, (2012), pp 2295-2302.