تحلیل کنش‌گفتار تعارفات در فارسی، انگلیسی و فرانسه از منظر اجتماعی‌فرهنگی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 2، دوره 51، شماره 1، فروردین 1397، صفحه 19-46   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v51i1.73880

نویسنده

صمد میرزاسوزنی^*

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

چکیده

هدف اصلی مقالة پیش رو، واکاوی کنش‌گفتار تعارفات در فارسی، انگلیسی و فرانسه از منظر اجتماعی‌فرهنگی است تا به تنویر دیدگاه‌ها نسبت به آئین‌های قراردادی جهان‌شمول فرهنگی و زبان‌شناختی در فارسی، انگلیسی و فرانسه بپردازد و در پی ایجاد ارتباط بین کاربردشناسی اجتماعی زبان و  ترجمه باشد. بدین‌منظور، 87 اصطلاح مربوط به کنش‌گفتار تعارفات در سه زبان فارسی، انگلیسی و فرانسه که به‌ترتیب شامل تعارفات مربوط به احوال‌پرسی (18 اصطلاح) و تعارفات مربوط به مراودات اجتماعی (69 اصطلاح) بودند، مورد مطالعه قرارگرفت و با روش تحلیل‌گفتار به واکاوی و بررسی آن‌ها از منظر اجتماعی و فرهنگی پرداخته شد. نتایج نشان داد که در فارسی، برخلاف انگلیسی و فرانسه، شرط ادب گوینده اغلب بر نفی یا رد تعارف طرف مقابل قرار می‌گیرد. به‌علاوه، گویشوران فارسی در گفتار خود متواضع‌تر، غیرصریح تر، ایهام‌آمیزتر، مبهم‌تر و پرگوتر از گویشوران انگلیسی و فرانسوی‌اند، به‌طوری که اغلب بر طبق عادات فرهنگی و اجتماعی خود جواب تعارفات را تا حدودی مبهم باقی گذاشته و از بیان گزاره‌های مستقیم و قطعی اجتناب می‌کنند. از سوی دیگر، تعارفات به‌عنوان بخشی از هنجارهای اجتماعی‌فرهنگی فرانسه، برخلاف فارسی، فلسفی و طولانی نبوده و در عین حال به صراحت و اختصار تعارفات انگلیسی نیستند و در بسیاری موارد به‌کارگیری کلام تعارف‌آمیز در فرانسه در مقایسه با انگلیسی رسمی‌تر به‌نظر می‌رسد و در مجموع نامحتمل نیست که چنین تفاوت‌های فرهنگی باعث نوعی برگردان منفی در هر یک از این زبان‌ها گردد. یافته‌های این مقاله اطلاعات مفیدی را در خصوص مشکلات تلاقی فرهنگی در هنگام ترجمة گفتار تعارف‌آمیز فراهم آورده و از ارزش خاصی برای علاقه‌مندان در زمینة ترجمه و حوزه‌های کاربردشناسی زبان برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

تعارفات؛ مشکلات بین فرهنگی؛ اجتماعی-فرهنگی؛ عدم تطابق؛ کنش گفتار

مراجع

افقری، ا.، و کاویانی، و. (1384). بیان عذرخواهی در زبان فارسی به‌عنوان یک کنش زبانی. زبان‌شناسی کاربردی، 8(2) ، 1-28.

پیش‌قدم، ر. (1392). معرفی زباهنگ به‌عنوان ابزاری تحول‌گرا در فرهنگ‌کاوی زبان. مطالعات زبان و ترجمه، 45(4) ، 47-62.

پیش‌قدم، ر.، و عطاران، آ. (1392). نگاهی جامعه‌شناختی به کنش گفتاری قسم: مقایسه زبان‌های فارسی و انگلیسی. مطالعات زبان و ترجمه، 46(4) ، 25-50.

پیش‌قدم، ر.، و وحیدنیا، ف. (1394). کاربردهای «دعا» در فیلم‌های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز. جستارهای زبانی، 6(28)، 53-72.

شفقی، م.، و تمیم‌داری، ا. (1394). بررسی مشخصه‌های کنش‌گفتاری معذرت‌خواهی با مخاطب خداوند «توبه» در زبان‌های فارسی و روسی. جستارهای زبانی، (26)، 285-304.

صفا، پ.، و زمانی، م. (1391). بررسی مقایسه‌ای «باهم‌آیی‌ها» در کنش زبانی بیان شدت در فرانسه و فارسی. پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 3(11)، 123-141.

صفا، پ.، و قائمی، س. (1393). بررسی کنش بیانی امر در دو زبان فرانسه و فارسی. زبان‌پژوهی ، ۶(۱۱) 120-134.

متقی‌طبری، ش.، و بوزل، ل. (1390). بررسی مقابله‌ای پاسخ به تعریف و تمجید توسط ایرانیان و استرالیایی‌ها: تأثیر قرار گرفتن در معرض فرهنگ جامعه کلامی جدید. تحقیقات کاربردی در زبان انگلیسی، 1، 21-42.

میرزاسوزنی، ص. (1385). بررسی مقابله‌ای کلام تعارف‌آمیز در فارسی و انگلیسی، مطالعات ترجمه، 4(13)، 41-54.

 

Chesterman, A. (1993). From 'is' to 'ought': Laws, norms and strategies in translation studies. Target, 5(1), 1-20.

Even-Zohar, I. (2000). The position of translated literature within the literary polysystem. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 192-197). London: Routledge.

Galisson, R. (1991). De la langue à la culture par les mots. Paris: CLE International.

Gentzler, E. (2001). Contemporary translation theories. London: Routledge.

Hardwick, L. (2000). Translating words, translating cultures. London: Duckworth.

Hermans, T. (1999). Translation in systems: Descriptive translation and system-oriented approaches explained. Manchester: St Jerome.

Holmes, J. (1978). Describing literary translations: Models and methods. In J. Holmes, J. Lambert, & R. Van den Broeck (Eds.), Literature and translation: New perspectives in literary studies (pp. 69-82). Leuven: Acco.

Mirza Suzani, S., & Armiun, N. (2011). A CDA approach to the cross-cultural aspects of compliments in Persian, English, and French. Paper presented in the TELLSI9 Conference, Ilam University, Ilam, Iran.

Newmark, P. (1988). A textbook of translation. London: Prentice Hall International.

Nida, E. (1964). Principles of correspondence. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 126-140). London: Routledge.

Porcher, L. (1995). Français comme langue etrangère. Paris: Hachette.

Robinson, D. (2002). Performative linguistics: Speaking and translating as doing things with words. London: Routledge.

Toury, G. (1995). The nature and role of norms in translation. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 189-211). London: Routledge.

Vermeer, H. (1989). Scopes and commission in translational activity. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 221-232). London: Routledge.