ضرورت وجود انسان کامل در نظام هستی در عرفان نظری با تکیه بر آراء امام خمینی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 48، شماره 1، شهریور 1395، صفحه 65-84   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v48i1.18357

نویسندگان

سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ راضیه نیکی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

چهر یک از اصحاب کلام، فلسفه و عرفان به روش خاص خویش به تبیین و اثبات ضرورت وجود انسان کامل پرداخته‌اند. متکلمان به «قاعده لطف» استناد کرده‌اند. فلاسفه به وسیله «قوه قدسیه حاصل شده برای عقل مستفاد» و نیز «حکمت خدا» وجود انسان کامل را اثبات می‌کنند، اما عرفا این دلیل وجود را ضرورت ظهور غیب‌الغیوب و عیان شدن تفصیلی اسم اعظم «الله» می‌دانند.
از دیدگاه عرفا و از جمله امام خمینی; دلایل ضرورت وجود انسان کامل از این قرار است: ضرورت ظهور ذات حق تعالی در مظهری تام، ضرورت وجود مثل اعلای ذات الهی، ضرورت وجود حلقه اتصال ذات الهی با کثرات، ضرورت ظهور کثرات و کائنات.

کلیدواژه‌ها

ظهور؛ غیب الغیوب؛ انسان کامل؛ حقیقت محمدیه؛ روایات؛ امام خمینی

مراجع

قرآن کریم.

ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، 1962م.

ابن عربی، محمد بن علی، فصوص الحکم، شارح: ابوالعلاء عفیفی، بیروت، دارالکتب العربی، 1365.

آشتیانی، جلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1372.

آملی، حیدر بن علی، جلوه دلدار، ترجمه جامع الأسرار و منبع الأنوار، مترجم سید یوسف ابراهیمیان آملی، رسانش، چاپ اول، 1381.

آملی، حیدر بن علی، مقدمه کتاب نص النصوص در شرح فصوص الحکم محیی الدین ابن عربی، ترجمه محمدرضا جوزی، تهران، روزنه، چاپ اول، 1375.

جامی، عبدالرحمن بن احمد، اشعة اللمعات، تحقیق هادی رستگار مقدم گوهری، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1383.

جامی، عبدالرحمن بن احمد، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، با مقدمه و تصحیح ویلیام چیتیک، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1370.

جعفر ابن محمد، امام ششم، مصباح الشریعه، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1400ق.

جندی، مؤید الدین محمود، شرح فصوص الحکم ابن عربی، به تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1381.

جوادی آملی، عبدالله، تحریر تمهید القواعد، تهران، انتشارات الزهراء، چاپ اول، 1372.

جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1384.

جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول 1383.

جوادی آملی، عبدالله، سرچشمه اندیشه، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1382.

حسن زاده آملی، حسن، انسان کامل از دیدگاه نهج‌البلاغه، انتشارات بنیاد نهج البلاغه، چاپ سوم، 1365.

حسن زاده آملی، حسن، نهج الولایه، قم، الف، لام، میم، 1383.

حسینی شاهرودی، مرتضی، آشنایی با عرفان اسلامی، مشهد، آفتاب دانش، 1384.

حسینی طهرانی، محمد حسین، توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی، تذییلات و محاکمات سید محمد حسین طباطبایی و سید محمد حسین حسینی طهرانی، علامه طباطبایی، مشهد، 1428ق.

خمینی، روح الله، التعلیقۀ علی فوائد الرضویۀ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1417ق.

خمینی، روح الله، آداب الصلوة، آستان قدس رضوی، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1366.

خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، پاسدار اسلام، 1406ق.

خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، به تحریر سید عبد الغنی اردبیلی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1381.

خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378.

خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1377.

خمینی، روح الله، شرح دعای سحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1386.

خمینی، روح الله، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام خمینی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1370.

خمینی، روح الله، مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة، با مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1372.

طباطبایی، محمد حسین، رسائل توحیدی، ترجمه و تحقیق: علی شیروانی هرندی، تهران، انتشارات الزهراء، چاپ اول، 1370.

عین‌القضاه، عبدالله بن محمد، تمهیدات، با تصحیح دکتر عفیف عسیران، دانشگاه تهران، 1341.

فرغانی، سعید بن محمد، مشارق الدراری: شرح تائیه ابن فارض، با مقدمه و تعلیقات سید جلال الدین آشتیانی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، کلمات مکنونه، به تصحیح صادق حسن زاده، قم، مطبوعات دینی، 1386.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، (پنج جلدی)، اسلامی، بی‌تا.

کیاشمشکی، ابوالفضل، ولایت در عرفان با تکیه بر آراء امام خمینی، قم، دار الصادقین، 1378.

مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، الوفاء، 1403 ق.

نسفی، عزیزالدین بن محمد، الانسان الکامل، تصحیح و مقدمه ماریژان موله، ترجمه مقدمه از سید ضیاء الدین دهشیری، انیستیتو ایران و فرانسه، تهران، کتابخانه طهوری، 1377.

همدانی، عبدالصمد بن محمد حسین، بحرالمعارف، تحقیق و ترجمه حسین استاد ولی، تهران، حکمت، 1370.

یثربی، یحیی، فلسفه امامت با دو رویکرد فلسفی و عرفانی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385.