شناسایی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌ها برای خلق ارزش اجتماعی در ایران:نظریه‌پردازی داده‌بنیاد با رویکرد ظاهرشونده (گلیزری)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 35، شهریور 1399، صفحه 141-87   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.29569

نویسندگان

هما کلالیان مقدم¹؛ یعقوب مهارتی^{* 2}؛ مجید اشرفی³؛ علیرضا خوراکیان⁴

¹دانشجوی دکتری کارآفرینی، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران

²استادیار کارآفرینی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³استادیار گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران

⁴استادیار مدیریت نوآوری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کارآفرینی اجتماعی به‌عنوان یک موضوع جدید در عرصة اجتماعی ظهور نموده که با ایجاد ارزش اجتماعی می‌تواند پاسخی به نیازها و چالش‌های جوامع در شرایط کنونی باشد. با این حال، نظریة کارآفرینی اجتماعی هنوز در مرحلة مفهوم‌سازی است و همچون کارآفرینی اقتصادی، مفهوم شناخت فرصت در قلب آن قرار دارد. هدف اصلی این پژوهش‌، شناسایی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌های‌ اجتماعی برای خلق ارزش اجتماعی در ایران است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی انجام شده و راهبرد آن نظریه‌پردازی داده‌بنیاد با رویکرد ظاهرشونده (گلیزری) است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بوده و به منظور گردآوری اطلاعات، با به‌کارگیری روش نمونه‌گیری هدفمند با 19 نفر از خبرگان کارآفرینی اجتماعی و مؤسسان شرکت‌های اجتماعی، مصاحبه انجام شد. در راستای تجزیه و تحلیل داده‌ها در این پژوهش، از بستۀ نرم‌افزاری MAXQDA نسخۀ10 استفاده شده است. جهت بررسی استحکام پژوهش نیز از چهار معیار قابلیت اعتبار، انتقال­ پذیری، قابلیت اطمینان و تأیید‌پذیری استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو مرحلۀ کدگذاری حقیقی و کدگذاری نظری انجام گرفت. نتایج این پژوهش نشان ­دهندۀ استخراج بالغ بر 263 کد یا مفهوم اولیه و نیز احصاء 11 مفهوم از مصاحبه‌ها است که در قالب دو مقولۀ اصلی؛ یعنی «عوامل انگیزشی شامل: انگیزه‌های اجتماعی و فرااجتماعی» و «عوامل زمینه‌ای یا محیطی مشتمل بر پیشینۀ تحصیلی و تجربۀ پیشین، قابلیت‌های کارآفرینانه، ویژگی‌های شخصیتی، عوامل خانوادگی، الگوهای نقش، نظام تربیتی، دولت و خط‌مشی‌ها، عوامل فرهنگی‌- اجتماعی و رسانه‌ها» در شناخت فرصت‌های اجتماعی برای «فرآیند خلق ارزش اجتماعی» ایران تأثیر دارند. پژوهش حاضر می‌تواند بخشی از خلأهای شناختی کارآفرینی اجتماعی در ایران را مرتفع نماید.

کلیدواژه‌ها

فرصت اجتماعی؛ فرآیند خلق ارزش اجتماعی؛ کارآفرین اجتماعی؛ نظریۀ داده‌بنیاد؛ رویکرد ظاهرشونده (گلیزری)

مراجع

1. بازرگان، ع. (1387). مقدمه‌ای بر روش­های تحقیق کیفی و آمیخته؛ رویکردهای متداول در علوم رفتاری. چاپ اول. تهران: نشر دیدار
2. بهروزآذر، ز. (1388). شناسـایی ویژگـی‌هـای فـردی مـؤثر بـر توسـعۀ کـارآفرینی اجتماعی در سازمان‌های خیریه استان تهران. پایـان­نامـة کارشناسـی ارشد. دانشگاه تهران، ایران.
3. خاکی، غ. (1392). روش تحقیق (با رویکرد گرانددی در پایاننامه نویسی). تهران: انتشارات فوژان.
4. رحیمیان، ح.، احمدپور داریانی، م.، عباس پور، ع.، اعلامی، ف. (1392). «شناسایی عوامل علّی اثرگذار بر شکل‌گیری رفتار کارآفرینان اجتماعی در ایران. توسعة کارآفرینی. 6 (1)، 202-182.
5. ساغروانی، س.، مرتضوی، س.، لگزیان، م.، رحیم‌نیا، ف. (1393). تحمیل نظریه به داده‌ها یا ظهور نظریه از داده‌ها: نظریه‌پردازی در علوم انسانی با روش‌شناسی نظریه داده‌بنیاد. پژوهش‌نامة مبانی تعلیم وتربیت، 4 (1)،170-151.
6. یادگار، ن.، بازرگان، ع.، فقیه، ن. (1390). فرآینـد شـکل‌گیـری ابتکـارات کارآفرینانـۀ اجتمـاعی: الگـویی برگرفته از نظریه برخاسته از داده‌ها». فصل­نامة توسعه کارآفرینی. 4 (13)، 23-7.

 

7. Akar, H. & Doğan, B. Y. (2018). The Role of Personal Values in Social Entrepreneurship.Universal Journal of Educational Research 6(1): 83-90. http://www.hrpub.org .DOI: 10.13189/ujer.2018.060107.
8. Austin, J., Stevenson, H., & Wei Skillern, J. (2006). Social and commercial entrepreneurship: Same, different, or both? Entrepreneurship Theory and Practice, 30(1), 1–22.
9. Barendsen, L., Gardner, H. (2004). Is the social entrepreneur a new type of leader?, Leader to Leader, 43-50.
10. Barringer, B. R., & Ireland, R. D. (2008). Entrepreneurship: Successfully launching new ventures. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
11. Biksea, V., Rivzab, R., & Riemere, I. (2015).The Social Entrepreneur as a Promoter of Social Advancement. Procedia - Social and Behavioral Sciences 185 (2015) 469 – 478, Available online at www.sciencedirect.com.
12. Bloom, P. N., & Dees, J. G. (2008). Cultivate Your Ecosystem,” Stanford Social Innovation Review 6, no. 1, 47-3.
13. Boluk, A., Motiar,   Z. (2014).  Motivations of Social Entrepreneurs: Blurring the social contribution and profts dichotomy. Dublin Institute of Technology ARROW@DIT. School of Hospitality Management and Tourism.
14. Bornstein, D. & Davis, S. (2010). Published by Oxford University Press, Inc 198 Madison Avenue, New York, New York 10016.
15. Bornstein, D. (2004). How to Change the World: Social Entrepreneurs and the Power of New Ideas, Penguin Books.
16. Braga, J. C., Proença, T., & Ferreira, M. R. (2015). Motivations for social entrepreneurship – Evidences from Portugal, Tekhne- Review of Applied Management Studies, vol. 12, no. 1, 11-21, Available through:Lusem Library website http://www.lusem.lu.se/library [Accessed 16 January 2016].
17. Cassons, M. (1982). The entrepreneur. Totowa, NJ: Barnes and Noble Books.
18. Christensen, C., & Raynor, M. (2013). The innovator's solution: Creating and sustaining successful growth. Harvard Business Review Press.
19. Dees, J. G. (1998). The meaning of social entrepreneurship. Paper, Center for the Advancement of Social Entrepreneurship, Fuqua School of Business, Duke University, Durham. Available: http:// www. fuqua. duke. edu/ centers/ case/ documents/dees_SE.pdf.
20. Dees, J.G. (2007). Taking social entrepreneurship seriously. Society, 44(3), 24–31.
21. Dorado, S. (2006). Social entrepreneurial ventures: Dsifferent values so different process of creation, no? Journal of developmental entrepreneurship, 11(4), 319–343.
22. Duke University. (2008). Developing the Field of Social Entrepreneurship. Center for the Advancement of Social Entrepreneurship Duke University, The Fuqua School of Business, Box 90120, Durham, NC 27708 USA, case @fuqua. duke. edu, www.caseatduke.org.
23. Eckhardt, J. & Shane, S. (2003). Opportunities and entrepreneurship. Journal of Management, 29(3), 333–349.
24. Fernández, W. D. (2004, July). The grounded theory method and case study data in IS research: issues and design. InInformation Systems Foundations Workshop: Constructing and Criticising1, 43-59.
25. Glaser, B. G. (1978). Theoretical Sensitivity: Advances in the methodology of grounded theory. Mill Valley, Calif.: Sociology Press.
26. Glaser, B. G., & Holton, J. (2005). Staying open: The use of theoretical codes in grounded theory. The Grounded Theory Review, 5(1), 1-20.
27. Glaser, B. G., & Holton, J. (2007). Remodeling grounded theory, Historical Social Research/Historische Sozialforschung. Supplement 19 (32), 47-68.
28. Hockerts, K. (2006). Entrepreneurial opportunity in social purpose business ventures. In J. Mair, J. Robinson & K. Hockerts (Eds), Social entrepreneurship, 142–154. New York: Macmillan.
29. Humphris, G. (2015). Motivations of social entrepreneurs Gemma Kate.
30. Kedmenec, I., Rebernik, M., & Perip, J. (2015).The impact of individual characteristics on intentions of pursue Social Entrepreneurship, Ekonomski Pregied, 66 (2) 119-137.
31. Kickul, J., & Lyons, T.S. (2012).Understanding Social Entrepreneurship: The Relentless Pursuit of Mission in an Ever Changing World, New York: Routledge.
32. Leadbeater, C. (1997). The rise of the social entrepreneur. London: Demos.Letts, C. W., Ryan, W. P. and Grossman, A. 1999. High performance nonprofit organizations. Managing upstream for greater impact. New York: John Wiley and Sons.
33. Light, P. (2005).Searching for social entrepreneurs: who they might be, where they might be found, what they do, paper presented at the annual meetings of the association for research on nonprofit organizations and voluntary action, Washington D.C, 17-19.
34. Mair, & Noboa, E. (2006). Social entrepreneurship: How intentions to create a social venture are formed.In J. Mair, J. Robinson, & K. Hockerts (Eds.), Social entrepreneurship, 121–135. London: Palgrave.
35. Mair, J. & Marti, I. (2006). Social entrepreneurship research: A source of explanation, prediction, and delight.Journal of World Business, 41, 36–44.
36. Mair, J. (2010). Social entrepreneurship: taking stock and looking ahead.
37. Manner, S. (2017). Motivations for social entrepreneurship in Finland.
38. Mariotti, S. (2007). Entrepreneurship: Starting and operating a small business. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
39. McClelland, D.C. (1961).The Achieving Society, Van Nostrand, New Jersey.
40. Mirvis, P.H. (1994). Environmentalism in progressive businesses, Journal of Organizational Change Management, 7(4): 82-100.
41. Moon, C.W., Koh, Y.S. (2015). Compassion, Pro-social Motivation and Social Entrepreneurship:An Empirical Investigation, Proceedings of the Third Asia-Pacific Conference on Global Business, Economics, Financeand Banking (AP15Singapore Conference) ISBN: 978-1-63415-751-3 17-19 July 2015 Paper ID: S580, www.globalbizresearch.org
42. Nga, J.K.H., Shamuganathan, G. (2010). The inßuence of personality traits and demographic factors on social entrepreneurship start up intentions, Journal of business ethics, (95), 259-282.
43. Park, J. Y., Sung, C. S., & Im, I. (2017). Does Social Media Use Influence Entrepreneurial Opportunity? A Review of its Moderating Role. mdpi.com/journal/sustainability
44. Peredo, A. & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of World Business, 41, 56–65.
45. Prabhu, G.N., (1999), Social entrepreneurship leadership. Career Development International 4 (3), 140–145.
46. Rametse, N. & Shah, H. (2011). Investigating Social Entrepreneurship in Developing Countries, Electronic copy available at: http:// ssrn. com/ abstract =2176557.
47. Renko, M. (2013). Early Challenges of Nascent Social Entrepreneurs, Entrepreneurship: Theory & Practice, vol. 37, (5), 1045-1069, Available through: LUSEM Library website http://www.lusem.lu.se/library [Accessed 2 February 2016].
48. Robinson, J. (2006). Navigating social and institutional barriers to markets: How social entrepreneurs identify and evaluate opportunities. In J. Mair, J. Robinson, & K. Hockerts (Eds.), Social entrepreneurship, 95–120. New York: Palgrave Macmillan.
49. Ruskin, J., Seymour, R.G., & Webster, C.M. (2016). Why Create Value for Others? An Exploration of Social Entrepreneurial Motives, Journal of Small Business Management, DOI: 10.1111/jsbm.12229
50. Sarif, S. M., Sarwar, A. & Ismail, Y. (2013). Practice of Social Entrepreneurship among the Muslim Entrepreneurs in Malaysia, Middle-East Journal of Scientific Research 14 (11): 1463-1470.
51. Schonfelder, W. (2011). CAQDAS and qualitative syllogism logic - NVivo 8 and MAXQDA 10 compared Forum: Qualitative Social Research 12 (1): Art 21. Retrieved from www. qualitative -research.net/index.php/fqs/article/ view / 1514/3134
52. Shane, S. & Venkataraman, N. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of Management Review, 25(1), 217–226.
53. Shaw, E. & Carter, S. (2007). Social entrepreneurship: Theoretical antecedents and empirical analysis of entrepreneurial processes and outcomes. Journal of Small Business and Enterprise Development, 14(3), 418–434.
54. Singh, A.(2016).The Process of Social Value Creation,A Multiple-Case Study on Social Entrepreneurship in India.Centre for Social Entrepreneurship, School of Management and Labour Studies. © Springer India 2016. Contributions to Economics, DOI 10.1007/978-81-322-2827-1.
55. Singh, R. (2001). A comment on developing the field of entrepreneurship through the study of opportunity recognition and exploitation. Academy of Management Review, 26(1), 10–12.
56. Speziale, HS, Streubert, HJ, & Carpenter, DR. (2011). Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative. Lippincott Williams & Wilkins.
57. Strauss, A. & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory, 2nd Edition, Sage. Thousand Oaks, CA.
58. Thompson, J. (2002).The world of the social entrepreneur. International Journal of Public Sector Management, 15(5), 412–431.
59. Volkmann, C. K., Tokarski, K. O. & Ernst, K. (2012). Social Entrepreneurship and Social Business An Introduction and Discussion with Case Studies, Bern University of Applied Sciences, Switzerland, University of Wuppertal, Germany ISBN 978-3-8349-7093-0 (eBook).
60. Wong, L., Tang, J. (2006). Dilemmas confronting social entrepreneurs: Care homes for elderly people in Chinese cities. Pacific Affairs, No. 79, 623-640.
61. Wongphuka, K., Teeradej, C. A., Supavan, P. & Piyawat, B. L. (2017). Social entrepreneur competencies of social activists involved with children and youths: A case study of Nan province, Thailand, journal homepage: http://www.elsevier.com/locate/kjss
62. Wronka–Pospiech, M. (2016). The identification of skills and competencies for effective management in social enterprises. Management 2016, 20(1).
63. Zahra, S. A., Gedajlovic, E., Neubaum, D., Shulman, J. M. (2009). A typology of social entrepreneurs: Motives, search processes and ethical challenges. Journal of Business Venturing 24 (2009) 519–532.
64. Żur, A. (2015). Social problems as sources of opportunity–antecedents of social entrepreneurship opportunities. Entrepreneurial Business and Economics Review, 3(4), 73-87.