| تعداد نشریات | 51 |
| تعداد شماره‌ها | 2,028 |
| تعداد مقالات | 21,110 |
| تعداد مشاهده مقاله | 47,484,519 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 20,369,361 |
تطور مضمون و مدلول قاعده لطف در کلام شیعه | ||
| جستارهایی در فلسفه و کلام | ||
| مقاله 1، دوره 48، شماره 1، شهریور 1395، صفحه 103-123 اصل مقاله (244.43 K) | ||
| نوع مقاله: علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v48i1.31755 | ||
| نویسنده | ||
| موسی ملایری* | ||
| دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز | ||
| چکیده | ||
| با اینکه مضمون قاعده لطف از برخی آیات قرآن کریم و روایات، قابل استنباط است اما از میان فرق کلامی، متکلمان معتزله در استخراج، تدوین و بهره‌وری کلامی از آن پیش‌قدم بوده‌اند. در این مقاله رویکرد متکلمان شیعه به قاعده مذکور در سه دورۀ تاریخی مورد بحث قرار گرفته است. در دورۀ اول که از آغاز کلام شیعه تا زمان خواجۀ طوسی را شامل می‌شود. قاعده مذکور کما بیش به همان ساختار معتزلی خود که در آن لطف به دو قسم مقرِّب و محصِّل تقسیم می‌شد، باقی ماند. در دورۀ دوم یعنی از زمان خواجۀ طوسی به بعد تا اواخر قرن چهاردهم هجری قمری، اقسام دوگانه به یک قسم یعنی لطف مقرِّب تقلیل یافت. در همین دوره علامه حلی اصل ارسال رسل و ابلاغ تکلیف را از مصادیق لطف ندانست. این اقدام علامه حلی در کنار پاره‌ای از شبهات که اصل وجوب لطف بر خداوند را هدف قرار دادند و آن را انکار می‌کردند، باعث شد به تدریج اعتبار منطقی این قاعده در نظر برخی متکلمان برای اثبات ضرورت ارسال رسل، تضعیف شده و از دست برود. گروهی دیگر از متکلمان شیعه که در دورۀ سوم از آن‌ها سخن خواهیم گفت از اواخر قرن چهاردهم هجری قمری تاکنون- قریب به پنج دهه- کوشیده‌اند با عرضه مضمونی جدید از قاعدۀ لطف بر اشکالات مذکور فائق آیند و اعتبار قاعده را بازآفرینی کنند. شرح و بسط دوره‌های سه گانه و پیگیری روند تاریخی تحولات در مقاله خواهد آمد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قاعدۀ لطف؛ لطف مقرب؛ لطف محصل؛ تکالیف عقلی؛ تکالیف سمعی؛ تطور قاعدۀ لطف | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیم بن نو بخت، الیاقوت فی علم الکلام، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1413 ق.
ابن میثم، میثم بن علی، قواعد المرام فی علم الکلام، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1406 ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، تقریب المعارف، قم: انتشارات الهادی، 1404 ق.
اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، آلمان: نشر فرانس شتاینر،1400 ق
اشمیتکه، زابینه، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ترجمه احمد نمایی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1378.
آمدی، علی بن محمد، ابکار الافکار فی اصول الدین، قاهره: دار الکتب، 1423 ق.
حسینی طهرانی، هاشم، توضیح المراد، تهران: انتشارات مفید، چاپ سوم، 1365.
حمصی رازی، محمود بن علی، المنقذ من التقلید، قم: موسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، بی‌تا.
خلعتبری، حسام الدین، «قاعدۀ لطف و مبانی کلامی آن»، فصل نامۀ اندیشه نوین دینی، پاییز و زمستان 85، شماره 6 و 7
ربانی گلپایگانی، علی، القواعد الکلامیة، قم: موسسة امام الصادق (ع)، چاپ اول، 1418 ق.
سبحانی، جعفر، الالهیات، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، چاپ یازدهم، 1412 ق.
سبحانی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم: موسسة الامام الصادق (ع)، 1381.
سبحانی، جعفر، المحاضرات فی الالهیات، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1428 ق.
سبحانی، جعفر، الملل و النحل، قم: موسسة النشر الاسلامی - موسسة الامام الصادق (ع)، بی‌تا.
سبحانی، جعفر، تعلیقه بر کشف المراد، (در کشف المراد مع تعلیقات السبحانی)، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1382.
سبحانی، جعفر، رسالة فی التحسین و التقبیح العقلیین، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1420 ق.
سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، قم: موسسة الامام الصادق (ع)، چاپ دوم، 1425 ق.
سبحانی، جعفر، سلسلة المسائل العقائدیة، قم: موسسه امام صادق (ع)، بی‌تا.
شبر، عبد الله، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، قم: انوار الهدی، چاپ دوم، 1424 ق.
طالقانی، نظرعلی بن سلطان، کاشف الاسرار، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول، 1373.
طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الاضواء، چاپ دوم، 1406 ق.
طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم: انتشارات المحبین، چاپ دوم، 1382.
علامه حلی، حسن بن یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم: الشریف الرضی، چاپ دوم، 1363.
علامه حلی، حسن بن یوسف، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، قم: موسسة الامام الصادق ع، چاپ اول، 1426 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم، 1413 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، معارج الفهم، قم: دلیل ما، جاپ اول، 1386.
علامه حلی، حسن بن یوسف، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران: دار الاسوه، چاپ اول، 1415 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، تهران، موسسه مطالعات اسلامی، چاپ اول، 1365.
علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج المسترشدین (در ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین)، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، 1405 ق.
علم‌الهدی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1424 ق.
علم‌الهدی، علی بن حسین، الشافی فی الامامة، تهران: موسسة الصادق ع، چاپ دوم، 1410 ق.
علم‌الهدی، علی بن حسین، أمالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی، 1998 م.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی ره، 1405 ق
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، الانوار الجلالیة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، چاپ اول، 1420 ق.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الالهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1422 ق.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، شرح باب حادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1365.
قاضی عبدالجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاهره: الدار المصریة، 1965- 1962 م.
قاضی عبدالجبار بن احمد، شرح الاصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422 ق.
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ سوم، 1372 ش.
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، گوهر مراد، تهران: نشر سایه، چاپ اول، 1383 ش.
مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الانوار، بیروت: موسسة الوفاء، 1404 ق.
مفید، محمد بن محمد، الحکایات فی مخالفات المعتزلیة من العدلیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.
مفید، محمد بن محمد، النکت الاعتقادیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.
مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.
مفید، محمد بن محمد، تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، 1413 ق.
مفید، محمد بن محمد، عدم سهو النبی، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تجرید الاعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1407 ق.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء، چاپ دوم، 1405 ق.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، قواعد العقائد، لبنان: دار الغربة، چاپ اول، 1413 ق.
نوری طبرسی، اسمعیل بن احمد، کفایة الموحدین، قم: شرکت معارف اسلامیه، 1382 ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,147 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 583 |
||