اهمیت اکوتوریسم منابع آبی در توسعه گردشگری مناطق کوهستانی (مطالعه موردی: استان همدان)

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 16، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1396، صفحه 139-150   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v4i2.59783

نویسندگان

علیرضا ایلدرمی^{* 1}؛ محمد قربانی²

¹دانشگاه ملی ملایر

²واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

در سال‏ های اخیر طبیعت‏گردی و گردشگری با محوریت منابع آب مورد توجه قرار گرفته است. در بیشتر دره‏ های کوهستانی ایران طیّ پنجاه سال گذشته، استفاده از منابع طبیعی بویژه آب به طور مداوم افزایش یافته است. افزایش مداوم مصرف و به دنبال آن فشار بر منابع طبیعی زمینه بروز چالش‏ های جدی را در این مناطق به وجود آورده است. هدف این تحقیق شناسایی نقش اکوتوریسم منابع آبی استان همدان در توسعه گردشگری مناطق کوهستانی بوده که از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی برای بررسی این نقش استفاده شده است. نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید توسعه اکوتوریسم منابع آبی استان از طریق مصاحبه‏ بسته با 20 نفر از افراد مطلع محلی و 30 نفر از مسئولین استخراج شده و در قالب پرسشنامه‏ ای در اختیار گردشگران قرار گرفت. براساس نتایج تحلیل SWOT، از بین مجموع عوامل داخلی مؤثر بر توسعه اکوتوریسم منابع آبی در نواحی مورد مطالعه، تعداد 11 عامل به عنوان نقاط قوت و تعداد 8 عامل به عنوان نقاط ضعف مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفتند. همچنین این تحلیل نشان می‏دهد که از بین مجموع عوامل خارجی مؤثر بر توسعه اکوتوریسم منابع آبی در نواحی مورد مطالعه، تعداد 10 عامل به عنوان فرصت خارجی و تعداد 9 عامل به عنوان تهدید خارجی پیش روی این نواحی قرار گرفته ‏اند. همچنین نشان داد اکوتوریسم منابع آبی مناطق مورد نظر قوت بسیار بالایی (3/33 امتیاز از نظر عوامل داخلی و 3/34 امتیاز از نظر عوامل خارجی) را دارا هستند. در محدوده مورد مطالعه ظرفیت ‏های مناسبی برای ایجاد صنایع بسته‏بندی تولیدات زراعی و دامی، صنایع کوچک روستایی و فعالیت ‏های گردشگری وجود دارد که با تکیه بر مدیریت مشارکتی و تدوین و اجرای استراتژی ‏های مناسب بویژه رقابتی، می‏ توان از امکانات بالقوه‏ منطقه جهت ایجاد شغل و درآمد در بخش ‏های غیرکشاورزی به منظور کاهش فشار بر منابع طبیعی به خصوص آب استفاده کرد. نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه‏ ها نشان داده که توسعه اکوتوریسم منابع آبی می ‏تواند باعث حفظ محیط ‏زیست شده بطوریکه بیشترین استفاده با کمترین هزینه را فراهم می‏ آورد.

کلیدواژه‌ها

اکوسیستم آبی؛ اکوتوریسم؛ گردشگری؛ مدل SWOT؛ استان همدان

مراجع

جوزی، ع. 1394. طراحی محیط‏ زیستی پارک کوهستانی با تأکید بر توسعه گردشگری طبیعت، (نمونه موردی: پارک کوهستانی گلابدره منطقه یک تهران). پژوهش‏های محیط‏زیست، 6(11): 3-14.

حیدری، ت. 1392. ارزیابی قابلیت‏ های گردشگری شهر زنجان و راهبردهای تقویت جذب گردشگر. مطالعات گردشگری، 7(21): 29-57.

رمضانی، ب. 1390. ارزیابی آسیب‏ پذیری زیست‏ محیطی گردشگری سواحل بندر انزلی با استفاده از مدلSWOT . علوم و تکنولوژی محیط‏زیست، 16(ویژه ‏نامه شماره 1): 275-287.

ضیایی، م. میرزایی، ر. 1388. چالش‏ های مدیریتی و توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت سواحل جنوبی دریای خزر (مطالعه موردی پناهگاه حیات‏وحش میانکاله). فصلنامه مطالعات جهانگردی، 2: 1-34.

وزین، ن. 1393. تدوین الگوی برنامه ‏ریزی راهبردی توسعه اکوتوریسم تالابی در راستای سلامت اکوسیستم تالاب و پایداری جوامع روستایی، مورد محدوده تالاب‏ های میانکاله و لَپوی زاغْمرز. مجله علمی -پژوهشی برنامه ‏ریزی فضایی، جغرافیا، 4(2)، پیاپی 13: 153-174.

Chang H. and Huang W. 2006. Application of a quantification SWOT analytical method. Mathematical and computer modeling, 43: 158-169.

Lixao-dong L.I. 2005. An application of SWOT analytic way in national parks' traveling programs of Jing Yue-tan [J]. Journal of Changchun University, 6: 23.

Ping R. 2006. SWOT Analysis of Ecotourism Industry in Zipeng Mountain National Forest Park [J]. Chinese Agricultural Science Bulletin, 9: 98.