سنگ چینه نگاری و زیست چینه نگاری سازند دلیچای در جنوب شهرستان بابل (البرز شمالی)

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 11، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 163-180   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v11i2.68413

نویسندگان

زینب اصغرنیا روشن^{* 1}؛ محمود رضا مجیدی فرد²؛ احمد رئوفیان³؛ نادر کهنسال قدیم‌وند⁴

¹آزاد اسلامی

²آزاداسلامی

³فرهنگیان

⁴دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

برای نخستین بار مطالعات سنگ چینه نگاری و زیست چینه نگاری سازند دلیچای در البرز شمالی در دو برش کریوش و ‌کنف‌جار (جنوب بابل) و برش وانا (جاده هراز) به انجام رسیده است. سنگ شناسی سازند دلیچای در بخش­های شمالی البرز عمدتاً شامل مارن، سنگ­آهک مارنی، سنگ­آهک پبلی ماسه­ای و سنگ­آهک می­باشد. در این منطقه سازند دلیچای به صورت ناهمساز بر روی سازند سیلیسی آواری شمشک قرار گرفته و در بخش بالایی نیز به صورت پیوسته، هم‌شیب و تدریجی به سازند آهکی لار ختم می­شود. ستبرای سازند دلیچای در برش کریوش 3/21 متر، در برش ‌کنف‌جار 9/18 متر و در برش وانا 69 متر اندازه‌گیری شده است که نشان دهنده ستبرای بسیار کمتر این سازند نسبت به بخش‌های جنوبی البرز است. تغییرات ستبرای سازند دلیچای در بخش‌های شمالی و جنوبی پهنه ساختاری البرز می­تواند به دلیل شرایط تکتونیکی حاکم  بر منطقه و وجود یک فاز کششی و نایکنواختی شرایط رسوب‌گذاری و کف بستر در طی زمان تشکیل آن باشد. مطالعه زیای آمونیتی موجود به شناسایی 18 جنس و 26 گونه منجر شده است. بر اساس مجموعه فسیلی موجود 8 زون زیستی آمونیتی تشخیص داده شده است که نشان دهنده سن باژوسین پسین ـ کالووین پسین برای سازند دلیچای در البرز شمالی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آمونیت؛ ژوراسیک میانی؛ سازند دلیچای؛ زیست چینه نگاری؛ سنگ چینه نگاری؛ البرز شمالی

مراجع

شفیع زاد، م.، سیدامامی، ک.، 1384. سنگ چینه شناسی و زیست چینه شناسی سازند دلیچای در باختر شاهرود (البرز خاوری). علوم زمین، 55:113- 98.

شمس، م.، 1386. مطالعه چینه شناسی و فسیل شناسی سازند دلیچای در منطقه پرور، شمال سمنان، البرز مرکزی با توجه خاص به فون آمونیتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 264 صفحه.

نیک نهاد، م.، 1386. مطالعه چینه شناسی و فسیل شناسی سازند دلیچای در جنوب خاوری مراغه (البرز باختری) با توجه به فون آمونیتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 151 صفحه.

Alavi-Naini, M., 1972. Etude geologique de la region de Djam,Geol. Surv. Rep. No. 23, 293 p.

Alavi-Naini, M., Hajian, J., Amidi, M., Bolourchi, M.H., 1982, Geology of Takab Saein-Qaleh, Geol. Surv. Iran. Rept. No, 50, 99 p.

Allenbach, P., 1966. Geologie und Petrographie des Damavand und seiner Umgebung (Zentral-Elburz) Iran. Diss. ETH Zürich, 145 p.

Annelles, R. N. et al., 1975. Explanatory text of the Qazvi and Rasht Quadrangle Map, 1:250000, Geol. Surv. Iran. Quadrangles E3 and E4, 1-94.

Assereto, R., Barnard,P.D.N., Fantini Sestini, N., 1968. Jurassic stratigraphy of the Central Elborz (Iran). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 74, 3–21.

Bolourchi, M.H., 1977. Etude geologi quede La region d’Avaj, stratigraphic and tectonique. Geological Survey of Iran. Report. 45.

Böhm, F., Ebli, O., Krystyn, L., Lobitzer, H., Rakus, M., Siblik, M., 1999. Fauna, stratigraphy and depositional environment of the Hettangian–Sinemurian (Early Jurassic) of Adnet (Salzburg, Austria). Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt, 56, 143–271.

Cariou, E., Hantzpergue, P., 1997. Biostratigraphie du Jurassique Quest-europeen et Mediterraneen-zonations parallèles et distribution des invertebres et microfossiles. Elf Aquitaine edition, 1-440, 49 pl.; Pau.

Cecca, F., Fourcade, E., Azema, J., 1992. The Disapparence of the ‘‘Ammonitico Rosso”. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology, 99 (1–2), 55–70.

Company, M., Aguado, R., Sandoval, J., Tavera, J. M., Jimenez de Cisneros, C., Vera, J. A., 2005. Biotic changes linked to a minor anoxic event (Faraoni Level, latest Hauterivian, Early Cretaceous), Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 224: 186– 199.

Dedual, E., 1967. Zur Geologic des mittleren und unteren Karaj-Tales, Zentral-Elburz (Iran): Mitt. Geol. Inst ETH u. Univ. Zurich, n.s., 76, 123 pp.

Dietze, V., Seyed-Emami,K., Raoufian, A., 2014. Morphoceras Douville, 1880 and Ebrayiceras Buckman, 1920 from the Dalichai Formation (Lower Bathonian) North and Northeast of Damghan (Northeast Alborz, Iran), Zitteliana, A54, 15-22.

Elmi, S., 1981. Classification typologique et. genetique des Ammonitico-Rosso et des facies noduleux ou grumeleux: essai de synthese. In: Farrinacci, A., Elmi, S. (Eds.), Rosso Ammonitico Symposium Proceedings, Tecnoscienza, Roma, pp. 233–249.

Erni, A., 1931. Decouverte du Bathonian fossilifere dans l’Elbourz. Ecol Geol Helv, 24(2):165–166.

Farinacci, A., Malantrucco, G., Mariotti, N., Nicosia, U., 1981a. Ammonitico Rosso facies in the framework of the Martani Mountains paleoenvironmental evolution during Jurassic. In: Farrinacci, A., Elmi, S. (Eds.), Rosso Ammonitico Symposium Proceedings, Tecnoscienza, Roma, pp. 311–334.

Farinacci, A., Mariotti, N., Nicosia, U., Pallini, G., Schiavinotto, F., 1981b. Jurassic sediments in the UmbroMarchean Apennines: an alternative model. In: Farrinacci, A., Elmi, S. (Eds.), Rosso Ammonitico Symposium Proceedings, Tecnoscienza, Roma, pp. 335–398.

Fernandez-Lopez, S., 2000. Lower Bathonian of Serra de Creu (Tivissa, Catalan Basin, Spain). Revue de Paleobiologie, 8, 45-52, Genève.

Fernandez-Lopez, S., 2001. Upper Bathonian ammonites of the Catalan Basin (Tivissa and Cap Salou, Spain). Hantkeniana 3, 25–39, Budapest.

Fürsich, F.T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Cecca, F., Majidifard, M.R., 2005. The upper Shemshak Formation (Toarcian–Aalenian) of the Eastern Alborz (Iran): Biota and palaeoenvironments during a transgressiv–regressive cycle. Facies, 51, 379–398.

Fürsich, F.T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, M.R., 2009a. Lithostratigraphy of the Upper Triassic–Middle Jurassic Shemshak Group of Northern Iran. In: Brunet, M. F., Wilmsen, M. & Granath, J. W. (eds) South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society, London, Special Publications, 312, 129–160.

Fürsich, F.T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, M.R., 2009b. The Mid-Cimmerian tectonic event (Bajocian) in the Alborz Mountains, Northern Iran: evidence of the break-up unconformity of the South Caspian Basin. In: Brunet, M.-F., Wilmsen, M. & Granath, J. W. (eds) South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society, London, Special Publications, 312, 189–203.

Jenkyns, H. C., 1974. Origin of red nodular limestone (Ammonitico Rosso, Knollenkalke) in the Mediterranean Jurassic: a diagenetic model. Special Publication of International Association of Sedimentologists 1, 249– 271.

Jenkyns, H. C., 2009. Origin of Red Nodular Limestones (Ammonitico Rosso, Knollenkalke) in the Mediterranean Jurassic: A diagenetic model. – In: Hsü, K.j. & Jenkyns, H.C. (eds.): Pelagic Sediments: On Land and under the Sea. doi: 10.1002/9781444855.ch 11; Oxford (Blackwell).

Kandemir, R., Yılmaz, C., 2009. Lithostratigraphy, facies, and deposition environment of the lower Jurassic Ammonitico Rosso type sediments (ARTS) in the Gümüşhane area, NE Turkey: Implications for the opening of the northern branch of the Neo-Tethys Ocean. Journal of Asian Earth Sciences, 34, 586-598.

Lorenz, G., 1964. Die Geologic des oberen Karaj-Tales (Zentra-Elburz), Iran, Ph. D. DISS, Univ. Zuerich, 113p.

Majidifard, M.R., 2003. Biostratigraphy, lithostratigraphy, ammonite taxonomy and microfacies analysis of the Middle and Upper Jurassic of Northeastern Iran. Ph.D. thesis, Julius-Maximilians Universität Würzburg, Germany, 201 p. (Unpublished).

Majidifard, M.R., 2008. Stratigraphy and facies analysis of the Dalichai and Lar formations (Middle-Upper Jurassic) of NNE Iran. Beringeria, 39, 3–49.

Martire, L., 1988. Eta, dinamica deposizionale e possibile organizzazione sequenziale del Rosso Ammonitico dell’Altopiano di Asiago (VI). Bollettino Società Geologica Italiana 11, 231–236.

Martire. L., 1989. Analisi biostratigrafica e sedimentologica del Rosso Ammonitico Veronese dell’Altopiano di Asiago (VI), Ph.D. Thesis, Dissertation, University of Torino. Torino, 166 pp.

Martire, L., 1996. Stratigraphy, facies and synsedimentary tectonics in the Jurassic Rosso Ammonitico Veronese (Altopiano di Asiago, NE Italy). Facies 35, 209–236.

Parent, H., Melendez, G., Falahatgar, M., 2012. Oxfordian ammonites from Rostam Kola, northern East Alborz, North Iran. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 263(2), 133–142.

Rais, P., Lois-Schmid, B., Bernasconi, S. M. & Weissert, H., 2007. Palaeoceanographic and palaeoclimatic reorganization around the Middle-Late Jurassic transition. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 251: 527-546.

Raoufian, A., Joly, B., Seyed-Emami, K., Ashouri, AR., Majidifard, MR., Ameri, H., .2014. Phylloceratoidea du Jurassique moyen et superieur du Nord-Est de l’Iran (Monts Binalud), Annales de palaeontologie, 100(4), 311-325.

Ruiz-Ortiz, P.A., Bosence, D.W.J., Rey, J., Nieto, L.M., Castro, J.M., Molina, J.M., 2004. Tectonic control of facies architecture, sequence stratigraphy and drowning of a Liassic carbonate platform (Betic Cordillera, Southern Spain). Basin Research, 16, 235–257.

Saidi, A., Brunet, M.F., Ricou, L.E., 1997. Continental accretion of the Iran Block to Eurasia as seen from Late Palaeozoic to early Cretaceous subsidence curves. Geodinamica Acta, 10, 189–208.

Santantonio, M., 1993. Facies association and evolution of pelagic carbonate platform-basin system: examples from the Italian Jurassic. Sedimentology, 40, 1039–1067.

Schairer, G., Seyed-Emami, K., Zeiss, A., 1991. Ammoniten aus der oberen Dalichai-Formation (Callov) östlich von Semnan (SE-Alborz, Iran). Mitteilungen Bayerischer Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie, 31, 47-67.

Schairer, G., Seyed-Emami, K., Majidifard, M.R., Monfared, M., 1999. Erster Nachweis von Untertithon in der Chaman Bid Formation an der Typus lokalität bei Bash Kalateh (Zentral-Koppeh Dagh,NE Iran). Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie, 39, 21-32.

Schairer, G., Seyed-Emami, K., Fürsich, F.T., Senowbari-Daryan, B., Aghanabati, S.A., Majidifard, M.R., 2000. Stratigraphy, facies analysis and ammonite fauna of the Qal’eh Dokhtar Formation (Middle-Upper Jurassic) at the type locality west of Boshrouyeh (east-central Iran). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 216, 35-66.

Schairer, G., Schlampp, V., 2003. Ammoniten aus dem Ober-Oxfordium von Gräfenberg/Ofr. (Bimammatum-Zone, Hypselum-Subzone, semimammatum Horizont). Zitteliana, (A), 43, 17- 43.

Şengör, A.M.C., 1984. The Cimmeride Orogenic System and the Tectonics of Euraisa. Geological Society of America, Special Paper, 195, 82p.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., Bolourchi, M.H., 1985. Ammoniten aus der unteren Dalichy–Formation (oberes Bajocium bis unteres Bathonium) der Umgebung von Abe–Garm (Avaj, Nw–Zentraliran). Zitteliana, 12, 57–85, München.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., Alavi-Naini, M., 1989. Ammoniten aus der untern Dalichai–Formation (Unterbathon) ostlich von Semnan (SE–Alborz, Iran). Munchner Geowiss. Münchner Geowissenschaftliche Abhandlungen Reihe A: Geologie und Paläontologie, 79–91, 4 Abb., 1 Tab., 3 Taf., München.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., Zeiss, A., 1995. Ammoniten aus der Dalichai–Formation (Mittlerer bis Oberer Jura) und der Lar–Formation (Oberer Jura) N Emamzadeh-Hashem (Zentralalborz, Nordiran). Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie, 35, 39–52, München.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., 2010. Late Jurassic (Oxfordian, Bimammatum Zone) ammonites from the eastern Alborz Mountains, Iran. Neues Jahrbuch Geologie Paläontologie Abhandlungen, 257, 267-281.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., 2011. Late Jurassic (Oxfordian, Bifurcatus and Bimammatum zones) ammonites from the eastern Alborz Mountains, Iran. Neues Jahrbuch Geologie Paläontologie Abhandlungen, 260,11-20.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., Raoufian, A., Shafeizad, M., 2013. Middle and Late Jurassic ammonites from the Dalichai Formation west of Shahrud (East Alborz, North Iran). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 267(1), 43-66.

Seyed-Emami, K., Raoufian, A., Mönnig, E., 2015. Macrocephalitinae (Ammonoidea, Middle Jurassic) from North and Central Iran. Neues Jahrbuch für Geologie und Palontologie,Abhandlungen. 278(3), 257-279.

Seyed-Emami, K., Raoufian, A., 2017. Ammonites from Bathonian and Callovian (Middle Jurassic) North of Damghan,Eastern Alborz, North Iran, Zitteliana, A 89- 253-270.

Stämpfli, G.M, Marcoux, J., Baud, A., 1991. Tethyan margins in space and time. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 87, 373–409.

Stevens, G. R., 1985. A revision of the Lytoceratinae (Subclass Ammonoidea) including Lytoceras taharoaense n. sp., upper Jurassic, New Zealand, New Zealand Journal of geology and geophysics, 28: 153-185.

Steiger, R., 1966. Geologic der west-Firuzkuh area (Zentral Elburz, Iran). Mitt. Geol. Inst. Eth. Univ. Zurich, N. s.; 1-145.

Thierry, J., 2000. Middle Callovian (157–155 Ma). In: Dercourt J, Gaetani M, Vrielynck B, Barrier E, Biju-Duval B, Brunet MF, Cadet JP, Crasquin S, Sandulescu M (eds) Atlas Peri-Tethys, Palaeogeographical Maps. CCGM/CGMW, Paris, 97 p.

Westermann, G., E., G., 1996. Ammonoid life and habitat. In: Landman, N., Tanabe, K., Davis, R., A., (Eds.), Ammonoid Paleobiology. Plenum Press, New York, pp. 607–707.

Wilmsen, M., Fürsich, F.T., Seyed-Emami, K., Majidifard, M.R., Taheri, J., 2009. The Cimmerian Orogeny in northern Iran: tectonostratigraphic evidence from the foreland. Terra Nova, 21, 211–218.