بررسی عملکرد نئوتکتونیک برمخروط افکنه‏ها با تاکید بر توان لرزه‏خیزی گسل‏ها (منطقه مورد مطالعه: دامنه‏های شما لغرب سهند)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18، تیر 1395، صفحه 31-41   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v5i2.51671

نویسندگان

عقیل مددی^{* 1}؛ داود مختاری²؛ حمدیه شیرزادی²؛ ارسلان مهرورز¹

¹محقق اردبیلی

²دانشگاه تبریز

چکیده

مخروطه افکنه ها یکی از اشکال ژئومورفولوژی پایکوهی در مناطق خشک و نیمه‌خشک می باشند که با وجود موقعیت مناسب برای اجرای برنامه های عمران و توسعه سکونتگاهی، نسبت به فرایند های مخاطره آمیز ژئومورفیک ازجمله رخداد زمین لرزه حساس هستند. در پژوهش حاضر سعی بر این است که با بررسی مخروطه افکنه های واقع در دامنه های شمالغرب سهند، توان لرزه زایی گسل ها و پهنه بندی خطرات ناشی از آن را روی مخروطه افکنه ها به‌خوبی نشان داده شود. مخروطه افکنه های منطقه یکی از مراکز مهم تأمین‌کننده نیازهای زراعی و کشاورزی سکونتگاه های اطراف به شمار می آیند. نتایج حاصل از بررسی مخروطه افکنه های منطقه مورد مطالعه حاکی از آن است که این مناطق به‌دلایلی‌چند ازجمله نزدیکی به گسل ها و دارا بودن سازند های سست و متخلخل (آبرفت‌های کواترنر)، در معرض خطرات ناشی از زلزله هستند. توان لرزه زایی گسل ها و پهنه بندی خطر آن‌ها بر روی مخروط افکنه ها با استفاده از روش تحلیل فضایی بربریان می باشد. ابتدا با استفاده از شاخص های ژئومورفیک (VF، B، SMF، FCI) میزان فعالیت تکتونیک در منطقه مورد بررسی قرار گرفت. سپس توان لرزه زایی گسل های موجود در سطح و مجاورت مخروط افکنه ها با روش های زارع، مهاجر- اشجعی، ملویل و اسمیت محاسبه گردید، درنهایت با استفاده از روش تحلیل فضایی بربریان میزان خطر گسل بر روی مخروط-افکنه ها و کاربری های مختلف انسانی موجود بر سطح آن‌ها و درصد تراکم کاربری ها در حریم گسل محاسبه گردید، و همچنین نتایج حاصل از پهنه بندی خطر گسل بر روی مخروط افکنه ها نیز بیانگر آن است که 58 /٠مناطق مسکونی، 69/٠ زمین زراعی، 61/٠ چشمه ها و 39/٠خطوط ارتباطی در حریم ۱٠٠٠متری گسل (محدوده با خطر بالا) قراردارند و قابلیت لرزه زایی گسل‌ها با طول گسل ارتباط مستقیم وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

تکتونیک؛ مخروط افکنه؛ توان لرزه زایی؛ دامنه های کوه سهند

مراجع

پورکرمانی، محسن؛ آرین، مهران؛ 1376. سایزموتکتونیک، شرکت مهندسی مشاور در آب. شماره63. صص 69-55.

رجبی، معصومه؛ آقاجانی، کامیلا؛ ۱۳۸۹. بررسی گسل‌ها، توان لرزه‌زایی و خطر زمین‌لرزه در مخروط افکنه‌های شمال شرق دریاچه ارومیه. فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال سوم. شماره۷. صص ۱۴-۱.

رضایی مقدم، محمدحسین؛ 1374. پژوهشی در تشکیل کوهپایه‌ها و دشت‌های انباشتی دامنۀ جنوبی میشوداغ. پایان نامه دکتری. استاد راهنما: مقصود خیام، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز. صص 180-1.

روستایی، شهرام؛ زمردیان، محمدجعفر؛ رجبی، معصومه؛ مقامی مقیم، غلامرضا؛ ۱۳۸۸. نقش فعالیت‌های تکتونیکی در شکل‌گیری و گسترش مخروط افکنه‌های دامنه جنوبی الاداغ. مجله جغرافیا و توسعه. شماره۱۳. صص۱۵۶-۱۳۷.

شایان، سیاوش؛ زارع، غلامرضا؛ ۱۳۹۲. تعیین محدوده خطر زمین لرزه در مخروط افکنه های فعال با روش تحلیل فضایی بربریان (مطالعه موردی مخروط افکنه گرمسار. مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا. دوره هفدهم. شماره۲. صص120-93.

شرکت صحراکاو؛ 1380. مطالعات ژئوالکتریک دشت هادیشهر. سازمان منابع آب استان آذربایجان شرقی، طرح مطالعاتی سازمان آب و فاضلاب استان آذربایجان شرقی. شماره34. صص 33-23.

شریفی کیا، محمد؛ افضلی، عباسعلی؛ 1391. پایش و تحلیل روند افزایش شوری خاک در مخروط افکنه دامغان با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دوری و داده‌های پیمایش. مجله مخاطرات مشهد. سال اول. شماره 3. صص87-73.

عابدینی، موسی؛ رجایی، عبدالحمید؛ ۱۳۸۵. بررسی نقش عوامل مؤثر در گسترش و تکامل مخروط افکنه‌های ارتفاعات دره دیز-دیوان داغی بااستفاده از روش‌ها و تکنیک‌های جدید. فصلنامه پژوهش جغرافیایی. شماره ۵۵. صص ۸۹-۷۳.

عباس نژاد، احمد؛ 1376. بررسی نوزمین ساختی مخروطه افکنه های ناحیه کرمان، علوم زمین، شماره26-25.

مختاری، داود؛ خیام، مقصود؛ ۱۳۸۲. ارزیابی عملکرد فعالیت تکتونیکی بر اساس مرفولوژی مخروط افکنه‌ها دامنه شمالی میشو داغ. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی. شماره ۴۴. صص ۱۰-۱.

موسوی حرمی، رضا؛ 1377. رسوب شناسی، انتشارات آستان قدس رضوی. چاپ پنجم. صص1-474.

Andrey Korjenkov., 2004. Morphological response through competing of thrusting and erosion, at basin foothills, the northern Tien Shan, Kyrghyzstan. 268, 50-70.

Bull W. B. and L. D. McFadden., 1977. Tectonic geomorphology of north fault, California in: Doehring, geomorphology of arid regions. Allen and Unwin. London.

Drew,f., 1873.Alluvial and lacustrine deposits and glacial records of the upper Indusbasin,Quarterly Journal of the Geological Society of London, 29, 441-471.

Hooke, R. L., 1972. Geomorphic evidence for lateWisconsin and Holocene tectonicdeformation in Death vally,California.Geological Socity of America Bulletin, 83,2073-2098.

Huggett,r.j., 2003. Fundamaental of geomorphology.Routledge.

Mcpherson,H.J. AND Hirst, F (1972. Sediment changes on two Alluvial fans in the CanadaianCordillerra British Columbia, 14, 161-172.

Mukerji, A. B., 1976. Terminal fans of inlands streams insutlej-yamuna plain, india, zeitschrift fur Geomorphology, 20, 190-204.

Ramirrez-Herrera, M .T., 1998. Geomorphic assessment of active tectonics in the Acambaygarban, Mexican Volcanic belt. Earth surface process and landforms. 23,452.pp 317-322.

Rockwell, T. k. et. Al., 1984. alatePleistocence- Holocence soil chronosquence in theventura basin southern California u.s.aallen and unwin, 16 .476.309-327.