تجزیه و تحلیل عناصر بافتی در بوکسیت های کارستی جاجرم: ترکیب و شرایط تشکیل

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 10، مرداد 1393، صفحه 163-176   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v6i1.20786

نویسندگان

الهام حبیب زاده؛ غلامحسین شمعانیان^* ؛ هادی عمرانی

گلستان

چکیده

کانسار بوکسیت کارستی جاجرم در 175 کیلومتری جنوب غرب بجنورد واقع شده است. این کانسار به شکل یک افق چینه سان بین دولومیت های تریاس و شیل و ماسه سنگهای ژوراسیک تشکیل شده است. در این تحقیق، عناصر بافتی بوکسیت های جاجرم بر پایه معیارهای ریخت شناسی و پیدایشی به عناصر بافتی زمینه و متمایز تقسیم شد. بافتهای پلیتومورفیک و میکروگرانولار از فراوانترین عناصر بافتی زمینه و اووئیدها، پیزوئیدها، پلت ها و رخدادهای ثانویه از مهمترین عناصر بافتی متمایز می باشند. تجزیه و تحلیلهای بافتی نشانگر هر دو خاستگاه برجازا و نابرجازا برای بوکسیت های جاجرم است. در مطالعات دقیق پتروگرافی دو نوع اووئیدو پیزوئید بر مبنای ویژگیهای ریختی و انتظام لامینه ها شناسایی شد. نوع A با لامینه های نازک، منظم و پیوسته مشخص می شود، در حالیکه نوع B دارای لامینه های ضخیم، نامنظم و ناپیوسته است. اووئید ها و پیزوئید ها بهطور عمده از تناوبی از لامینه های کائولینیت- هماتیت و دیاسپور- گوتیت تشکیل شده اند که به سمت لامینه های بیرونی بر مقدار Al2O3 افزوده می شود. تناوب بسیار ظریف این لامینه ها در اووئیدها و پیزوئیدها نشانگر نوسانات اقلیمی در فصول خشک و مرطوب است. عناصر بافتی ثانویه به طور عمده دارای تظاهر رگه‌چه ای بوده و غنی از SiO2 و Al2O3 می باشند.

کلیدواژه‌ها

عناصر بافتی؛ اووئید، پیزوئید؛ نوسانات اقلیمی؛ بوکسیت کارستی؛ جاجرم

مراجع

[1] Bardossy G., Melfi A. J., Carvalio A., "A Comparison of the Main Lateritic Bauxite Region of Our Globe", in Proceedings of the 2nd International Seminar on the Lateralization Processes (1983) 15–51.

[2] Taylor G., Truswell E. M., Mcqueen K. G., Brown M. C., "Early Tertiary paleogeography, landform evolution, and paleoclimates of the southern Monaro", NSW, Australia. Paleogeography paleoclimatology paleoecology 78 )1990 (109-134.

[3] Valeton I., "Saprolite bauxite facies of ferralitic duricrusts on paleosurfaces of former Pangaea", In: Thiry M., Simon Coincon R. (Eds.), paleoweathering, paleosurfaces and Related Continental Deposits. Association of sedimentologists, Spectral Publications, Blackwell Science. Alden Press 27 (1999) 153-188

[4] Bardossy G., Aleva G. J. J., "Lateritic bauxite", Elsevier, Amsterdam (1990) 624 p.

[5] Price G. D., Valdes P. J., Sellwood B. W., "Predication of modern bauxite occurrence: implications for climate reconstruction", Paleogeography Paleoclimatology Paleoecology 131 (1997) 1-13.

[6] Bardossy G. Y., Combes P. J., "Karst bauxites: interfingering ofdeposition and palaeoweathering", In: Thiry, M., Simon-Coinc¸on, R. (Eds.), Palaeoweathering, Palaeosurfaces and Related Continental Deposits, Association of Sedimentologists, Special Publications, Blackwell Science, Alden Press 27 (1999) 189-206.

[7] اسماعیلی د.، اثنی عشری ا.، رحیم‌پور بناب ح.، امینی فضل ع.، "زمین شیمی عناصر خاکی کمیاب (REE) در کانسار بوکسیت جاجرم (شمال خاوری ایران)"، مجله علوم زمین، شماره 62 (1385) ص 2-13.

[8] Taylor G., Eggleton R. A., Foster L. D., Tilley D. B., Le Gleuher m. & Morgan C. M.," Nature of the Weipa Bauxite deposit, northern Australia", Australian Journal of Earth Sciences 55 Supplement (2008) 45–70.

[9] امینی ل.، شمعانیان غ. ح.، رقیمی م.، جعفرزاده ر.، "بررسیهای کانی شناسی، زمین شناسی و پیدایشی کانسار های بوکسیت کارستی جاجرم"، مجله بلورشناسی وکانی شناسی ایران، شماره 3 (1390) ص413-426.

[10] Reolid M., Abad I., Martin Garcia J. M.,"palaeoenvironmental implications of ferruginous deposit related to a Middle-Upper Jurassic discontinuity (Prebtic Zone, Betic Cordillera, Southern Spain)", Sedimentary Geology 203 (2008) 1-16.

[11] Horbe A., Anand R. R., "Bauxite on igneous rocks from Amazonia and Southwestern of Australia: Implication for weathering process", Journal of Geochemical Exploration 111 (2011) 1-12.

[12] Bardossy G., "Karst Bauxites–Bauxite deposits on carbonate rocks", Developments in Economic Geology, Elsevier, Amsterdam (1982) 441 p.

[13] Oloriz F., Reolid M., Rodriguez-Tovar F. J., "Taphonomic features in Upper Oxfordian ammonite assemblages (Bifurcatus Zone) from the Navalperal section (Internal Prebetic, Betic Cordillera)", In: Renzi, M., Pardo, M. V., Belinchon, M., Peñalver, E., Montoya, P., Marquez-Aliaga, A. (Eds.) Currents topics on taphonomy and fossilization, Col-leccio Encontres Valencia (2002) 215-222.

[14] گزارش اکتشافی وزارت معادن و فلزات.، "طرح تجهیز معدن و احداث کارخانه تولید آلومینا"، (1376) 43 ص.

[15] شرکت آلومینای ایران.، "معرفی مجتمع آلومینای جاجرم"، مجله نظام مهندسی معدن، شماره 5 (1388) ص 26-36.

[16] ملائی ح،. شریفیان عطار ر.، "مطالعه بافت و فازهای کانیهای تشکیل‌دهنده بوکسیت جاجرم، خراسان شمالی، شمال شرق ایران"، مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، شماره2 (1385) ص 366-339.

[17] Esmaeily D., Rahimpour-Bonab H., Esna-ashari A., Kananian A., "Petrography and Geochemistry of the Jajarm Karst Bauxite Ore Deposit, NE Iran: Implications for Source Rock Material and Ore Genesis", Turkish Journal of Earth Sciences 19 (2010) 267-284.

[18] آقانباتی ع.، "زمین شناسی ایران"، سازمان زمین شناسی و اکتشافی معدنی کشور (1383) 586 ص.

[19] درویش‌زاده ع.، "زمین شناسی ایران"، نشر دانش امروز (1370) 901 ص.

[20] Calagari A. A., Abedini A., "Geochemical investigations on permo - triassic bauxite horizon at Kanisheeteh, east of Bukan, west-Azarbaidjan, Iran", Geochemical Exploration journal 94 (2007) 1-18.

[21] Karadag M. M., Kupeli S., Aryk F., Ayhan A., Zedaf V., Doyen A., "Rare earth element (REE) geochemistry and genetic implications of the Mortas Bauxite deposit (Seydisehir/Konya –Southern Turkey)", Chemie der Erde 69 (2009) 143-159.

[22] Guerrak S., "Metallogenesis of the cratonic oolitic ironstone deposits in the Bled el Mass, Azzel Matti, Ahnet and Mouydir basins, Central Sahara, Algeria", Geol.Rundsch 76 (1987) 903-922.

[23] Cotter E., "Diagenetic alteration of chamositic clay minerals to ferric oxide in oolitic ironston", Journal of Sedimentary Petrology 62 (1992) 54-60.

[24] Bunshinsky G. I.,"Geology of Bauxites" Nedra, Moscow (1971) 416 p.

[25] Talor G., Eggleton T.," All pisolithic bauxite deposits are transported-Really?" Australian Regolith and Clays Conference Mildura (2012) 47-49.

[26] Petrascheck W. E., "The genesis of allochthonous karst-type bauxite deposits of southern Europe", Mineralum Deposita 24 (1989) 77-81.

[27] Grubb P. C. L., "Genesis of the Weipa bauxite deposits, N.E. Australia", Mineralum Deposita 6 (1971) 265-274.

[28] Öztrük H., Hein J. R., Hanilci N., "Genesis of the Dogankuzu and Mortaz bauxite deposits, Turides, Turkey, Separation Al, Fe and Mn implication for passive margin metallogeny", Economic Geology 97 (2002) 1063-1077.

[29] Tardy Y., Trolard F., Roquin C., Noveikoff A.,"Distribution of hydrated and dehydrated minerals in latertic profiler and lanscapes", Chemical geology 84 (1990) 133-136.

[30] Dangic A., "Kaolinization of bauxite: a study in the vlasenice bauxite area,

Yugoslavia", Clays and Clay Minerals 33 (1985) 517-524.

[31] Oggiano G., Mameli P., "The bauxite of North-Westhern Sardinia" Rendiconti Semminario Facolta Scienze Universita Cagliari Supplemento 2 (2001) 59-73

[32] Gorecky Y. K., Lavrovich N. S., Lyubimov A. B.," Bauxite", Gosgeoltekhizdat Moscow (1949) 186 p.

[33] Ozlu N., "New facts on diaspora genesis in the Akseki-Seydisehir bauxite deposit (Western Taures, Turkey)", Travaux Du ICSOBA 14-15 (1985) 53-62.

[34] Argenio B., Mindszenty A., "Bauxites and related paleokarst: Tectonic and climatic event markers at regional unconforities", Ecologae Geologicae Helvetiae 88 (1995) 543-499.

[35] Schwertmann U., Murad E., "Effect of pH on the formation of goetite and hematite from ferrihydrite", Clays and Clay Minerals 31 (1983) 277-284.

[36] زراسوندی ع. ر.، پورکاسب ه.، ساکی ع.، سلامب اللهی س.، "محیط رسوبی و تعیین زایش افق بوکسیتی در کانسارهای مندان و دهنو، منطقه دهدشت، استان کهگیلویه و بویر احمد با استفاده از مطالعات کانی شناختی" مجله زمین‌شناسی اقتصادی، شماره 1 (1390) ص13-1.

[37] Herrington R., Boni M., Skarpelis N., Large D.,"Paleoclimate, weathering and ore deposits- a European perspective", proceedings of the Ninth Biennial SGA Meeting, Dublin (2007) 1373-1376.