مرجان‌های پرمین عضو باغ‌ونگ سازند جمال در شمال طبس، جایگاه چینه شناختی و زیست جغرافیای دیرینه

رخساره‌های رسوبی

مقاله 5، دوره 11، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 250-271   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v11i2.76213

نویسندگان

محمد رضا عطایی¹؛ عباس قادری^{* 1}؛ علیرضا عاشوری¹؛ مهدی بادپا²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه پیام نور قم

چکیده

در این پژوهش، مرجان‌‌های عضو باغ‌ونگ سازند جمال در دو برش چینه شناسی کوه باغ‌ونگ و کوه شش انگشت مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. عضو باغ‌ونگ متشکل از توالی از شیل و سنگ آهک مارنی فسیل‌دار است که در بخش ابتدایی خود واحد آواری از ماسه سنگ آهکی و کنگلومرا دارند و بر روی شیل‌های سبز رنگ سازند سردر قرار گرفته‌اند. این عضو در بالا نیز به واسطه یک افق کنگلومرایی، توسط سنگ آهک‌های چرت‌دار ادامه سازند جمال پوشیده می‌شود. مرجان‌های به دست آمده از عضو باغ‌ونگ مشتمل بر 27 جنس، 2 زیرجنس، 35 گونه و 6 زیرگونه متعلق به 20 خانواده مختلف از فرم‌های روگوزای منفرد و کلنی سریوئید و فاسیکولیت و نیز فرم‌های تابولاتا هستند و مشابه با فونای پرمین پیشین (ساکمارین تا کنگورین) در نواحی مختلف سرزمین‌های سیمرید می‌باشند. این مرجان‌ها در قالب دو فون کلی واگینوفیلوم و سیاتاکسونیا قابل دسته بندی بوده، اگرچه فونای سیاتاکسونیا مجموعه غالب توالی از نظر تنوع و فراوانی هستند. از دیدگاه پراکنش زیست جغرافیایی دیرینه، جنس‌های کلنی فاسیکولیت و سریوئید فون واگینوفیلوم مؤید آب‌های گرم و کم‌عمق نواحی گرمسیری ـ استوایی حوضه تتیس در پرمین و جنس‌های روگوزای منفرد کوچک، نشانگر فون سیاتاکسونیا و یادآور آب‌های سرد و معتدل ایالت وراگرمسیری تا دوقطبی شمالی ـ جنوبی می‌باشند. بر این اساس، فونای سیاتاکسونیای مورد مطالعه در عضو باغ‌ونگ قابل مقایسه با قلمروی پری­گندوانا و واگینوفیلیدهای به دست آمده مشابه با فرم‌های معرفی شده از چین شمالی و جنوبی در ایالت گرمسیری هستند. لذا فون مرجانی پرمین پیشین ایران مرکزی، مجموعه پیچیده و مخلوطی از فونای معتدل/سرد سیاتاکسونیا با فونای حاره‌ای واگینوفیلوم می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

پرمین؛ مرجان؛ روگوزا؛ تابولا؛ عضو باغ‌ونگ؛ برش شش‌انگشت؛ سازند جمال

مراجع

آقانباتی. ع.، 1387. فرهنگ چینه شناسی ایران، جلد دوم (دونین ـ پرمین). سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 1297 ص.

احمدزاده هروی، م.، خاکسار، ک.، 1377. مجموعه‌ای از مرجان‌های ایران همراه با اطلس آن‌ها. سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور، 355 ص.

بادپا، م.، 1394. مطالعه مرجان‌های کربنیفر ایران مرکزی در کوه‌های ازبک‌کوه و برش‌های رامشه و انارک. پایان نامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.

بادپا، م.، خاکسار، ک.، عاشوری، ع.، بادپا، م.، 1392. اولین گزارش از مرجان‌های سازند خان. سی و دومین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور.

پرتوآذر، ح،. 1374. زمین شناسی ایران: سیستم پرمین در ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور، 340 ص.

پرتوآذر،م.، حمدی، ب.، آقانباتی، ع.، 1393. مطالعه سیستم پرمین در برش باغ‌ونگ، جنوب ناحیه شیرگشت (ایران مرکزی). فصلنامه علوم زمین، 102: 53-62.

رشیدی، ک.، پرویزی، ط.، 1392. معرفی و مقایسه میکروفسیل‌های پروبلماتیک نهشته‌های پرمین (سازند جمال و دالان) دو حوضه رسوبی ایران مرکزی و زاگرس مرتفع. پژوهش‌های چینه نگاری و رسوب شناسی، 53: 92-71.

ستوهیان، ف.، رنجبران، م.، 1393. رخساره‌های کربناته، میکروفاسیس‌ها و چینه شناسی سکانسی نهشته‌های پرمین در برش باغ‌ونگ (طبس). رسوب شناسی کاربردی، 4: 104-90.

طاهری، ع.، وزیری مقدم ، ح.، 1387. بررسی فوزولیناسه‌آی بلوک طبس و اهمیت آن‌ها در تفسیر جغرافیا و آب و هوای گذشته قاره سیمری. مجله علوم دانشگاه تهران، 34 : 123-130.

عارفی‌فرد، س.، آدابی، م.، خسرو تهرانی، خ.، آقانباتی، ع.، شیمرانی، ا.، 1385. بیواستراتیگرافی سازند‌های خان و جمال در مناطق کلمرد، شتری و شیرگشت (ایران مرکزی) بر مبنای فرامینیفر‌ها (فوزولینید). مجله زمین شناسی ایران، 2 (4): 3-31.

قادری، ع.، بادپا، م.، عاشوری، ع.ر.، (زیرچاپ). مرجان‌های پرمین در کوه‌های علی باشی، شمال باختری ایران. فصلنامه علوم زمین.

کریمی باوندپور، ع.، حاج حسینی، ا.، 1381. نقشه زمین شناسی طبس، مقیاس 1:100000. سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور.

وزیری‌مقدم ، ح.، طاهری، ع.، 1382. بیواستراتیگرافی سنگ‌های پرمین در برش کوه باغ‌ونگ. هفتمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، اصفهان، 512 ـ520.

Angiolini, L., 1995. Permian brachiopods from Karakorum (Pakistan). Pt. I (With Appendix). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 101 (2): 165- 214.

Angiolini, L., 2001. Permian brachiopods from Karakorum (Pakistan), Pt 3. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 107 (3): 307-344.

Arefifard, S., 2017. Guadalupian cool versus warm water deposits in central Iran: a record of the Capitanian Kamura event. Geology Magazine, Cambridge University, 1 -17.

Aretz, M., 2011. Corals from the Carboniferous of the central Sahara (Algeria): the collection Marie Legrand-Blain. Geodiversitas, 33 (4): 581- 624.

Bagheri, S., & Stampfli, G.M., 2008. The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in central Iran: New geological data, relationships and tectonic implications. Tectonophysics, 451: 123-155.

Bergh, L.S., 1947. Bipolar distribution of organisms and a glacial epoch. In: Bergh, L.S. (ed.), Climate and Life, The Second Issue. Geographgys, Moscow, 128–155.

Berkowski, B., 2012. Life strategies and function of dissepiments in rugose coral Catactotoechus instabilis from the Lower Devonian of Morocco. Acta Palaeontologica Polonica, 57 (2): 391–400.

Chernykh, V.V., 2006. Lower Permian conodonts of the Urals. Institute of Geology and Geochemistry, Urals Branch of RAS. Ekaterinburg, 130 pp. (In Russian).

Choi, D.R., Fujita, T., 1970. On some Middle Permian fossils from the Shirahone Limestone, Nagano Prefecture, Japan. Journal of the Faculty of Science, Hokkaido University, Series 4, Geology and Mineralogy, 14: 365-382.

Delpey, G., 1941. Les gasteropodes permiens du Cambodge, 1. Journal de Conchyologie, 84: 255-278.

Denayer, J., & Hoşgör, I., 2014, Lower Carboniferous Rugose Corals from the Arabian Plate: An insight from the Hakkari Area (SE Turkey). Journal of Asian Earth Sciences, 79: 345-357.

Dixon, M., & Haig, D.W., 2004. Foraminifera and their habitats within a cool-water carbonate succession following glaciation, Early Permian (Sakmarian), Western Australia. Journal of Foraminiferal Research, 34: 308-324.

Douglas, J.A., 1936. Permo – Carboniferous funa from south – West Persia (Iran). Palaeontology Indica, new series, 22 (6): 1-59.

Douglas, J.A., 1950. The Carboniferous and Permian faunas of south Iran and Iranian Baluchistan. Palaeontology Indica, new series, 22 (7): 1- 57.

Ernst, A., & Gorgij, M.N., 2013. Lower Permian bryozoan faunas from Kalmard area, central Iran. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 268 (3): 275–324.

Ernst, A., Senobari-Daryan, B., Rashidi, K., 2006. Lower Permian bryozoan from the Jamal formation of the Bagh e Vang (Shtori Mountains North East Iran). Facies, 52 (1): 627-635

Ezaki, Y., 1991. Permian corals from Abadeh and Julfa, Iran, West Tethys. Journal of the Faculty of Science, Hokkaido University. Series 4, Geology and mineralogy, 23 (1): 53-146

Fedoroweski, J., Wayne, E.B., & Calvin, H.S., 1999. Permian corals of the Cordilleran-Arctic-Uralian Realm. Geologica Polonica, 49 (2): 159-173.

Fedorowski, J., & Bamber, E.W., 2001. Guadalupian (Middle Permian) solitary rugose corals from the Degerböls and Trold Fiord formations, Ellesmere and Melville islands, Canadian Arctic Archipelago. Acta Geologica Polonica, 51 (1): 31-79.

Fedorowski, J., 2010. Does similarity in rugosan characters and their functions indicate taxonomic relationship? Palaeoworld, 19: 374–381.

Flügel, H.W., & Hubmann, B., 1993. Palaontologie und Plattentektonikam Beispiel proto- und palaotethyder Korallenfaunen. Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt, 136: 27-37.

Flügel, H.W., 1964. The geology of the Upper Djadjerud and Lar Valleys (N-Iran). II. Paleontology. Permian corals from Ruteh Limestone. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 70 (3): 403-444.

Flügel, H.W., 1966. Paläozoische Korallen aus der Tibetischen Zone von Dolpo (Nepal). Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt, 12: 101-112.

Flugel, H.W., 1968. Korallen aus der oberen Nesen-Formation (Dzhulfa-Stufe, Perm) des zentralen Elburz (Iran). National library Ceology Paleontology Abhandlungen, l30 (3): 275-304.

Flügel, H.W., 1972. Die palaozoischen Korallenfaunen Ost-Irans, 2. Rugosa Geol. Und Tabulata der Jamal Formahion (Darwasian? Perm). Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt, 115: 49 – 102.

Flügel, H.W., 1990. Korallen aus dem Mittel-Perm Irans. Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt, 133: 523-536.

Flugel, H.W., 1991. Rugosa aus dem Karbon der Ozbak-Kuh-Gruppe Ost Irans (Teil 1). Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt, 134: 657–688.

Flugel, H.W., 1994. Rugosa aus dem Mittel-Perm des Zentralen Elburz (Iran). Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt, 50: 97-113.

Flugel, H.W., 1995. Biostratigraphie unt Korallenfaunen des Jungpaläozoikums Ost-Irans. Geologisch-paläontologische Mitteilungen Innsbruck, 20: 35−49.

Fontaine, H., 1983. Some Permian corals from the Highland of Padang, Sumatra, Indonesia. Publication of the Geological Research and Development Centre, Paleontology, Series 4: 1-31

Fontaine, H., Lys, M., & Tien, N.D., 1988. Some Permian corals from East Peninsula Malaysia: associated microfossils, palaeogeographic significance. Journal of Southeast Asian Earth Sciences, 2 (2): 65-78.

Gallitelli, E.M., 1954. Permiano del Sosio e i suoi coralli. Palaeontographica Italica, 49: 1-98.

He, X.Y., & Weng, F., 1982. Early Permian rugose corals from Ali (Ngari), northern Xizang (Tibet). Earth Science Journal of Wuhan College of Geology 3: 131–142 (in Chinese with English abstract).

Hill, D., 1938a. A monograph on the Carboniferous rugose corals of Scotland, Part 1. Palaeontographical Society Monograph, 412: 1–78.

Hill, D., 1938b. Euryphyllum: a new genus of Permian zaphrentoid rugose corals. Proceedings of the Royal Society of Queensland, 49: 23–28.

Hill, D., 1942. Further Permian corals from Western Australia. Journal of the Royal Society of Western Australia, 27: 57–75.

Hill, D., 1954. Contribution to the correlation and fauna of the Permian in Australia and New Zealand. Journal of the Geological Society of Australia, 2: 83–107.

Hill, D., 1981. Coelenterata: Rugosa and Tabulata. In: Teichert, C. (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Geological Society of America and University of Kansas, Boulder and Lawrence, F (1): 1–762.

Hubbs, C.L., 1952. Antitropical distribution of fishes and other organisms. Symposium on problems of bipolarity and of pantemperate faunas. Proceedings of the seventh Pacific Science Congress of the Pacific Science Association, 3: 324-329.

Jeffords, M.R., 1947. Pennsylvanian Lophophillidid corals. University of Kansas Paleontological contributions, 1-81.

Kossovaya, O.L., 2007. Ecological aspects of Upper Carboniferous - Lower Permian Cyathaxonia Fauna taxonomical diversity (the Urals). In: Hubann, B., & Piller, W.E., (eds.), Fossil Corals and Sponges. Proceedings of the 9th International Symposium on Fossil Cnidaria and Porifera, Graz, 17: 383-405.

Kossovaya, O.L., 2009. Artinskian–Wordian antitropical rugose coral associations: A palaeogeographical approach. Palaeoworld, 18: 136–151.

Kossovaya, O.L., Guseva, E.A., Lukin, A.E., & Zhuravlev, A.V., 2001. Middle Artinskian (Early Permian) ecological event: a case study of the Urals and northern Timan. Proceedings of the Estonian Academy of Science, Geology, 50: 95-113.

Kossovaya, O.L., Novak, M., & Weyer, D., 2012. Sloveniaxon, a new genus of ahermatypic Rugosa (Anthozoa) from the basal Permian (Asselian) of Slovenia. Geologica Belgica, 15 (4): 361-369.

Kotlyar G.V., Zakharov, Y.D., Kropatcheva, G.S., Pronina, G.P., Chedia, I.O., & Burago, V.I. 1989. Evolution of the latest Permian biota. In: Midian regional stage in the USSR, Leningrad, 1-184.

Kozur, H., 1988. Division of the gondolellid platform conodonts. 1st. International Senckenberg Conference and 5th European Conodont Symposium (ECOS V). Part 2: Abstracts of Meeting, Courier Forschung-sinstitut Senckenberg, 102: 244- 245.

Kozur, H., 1989. The taxonomy of the gondolellid conodonts in the Permian and Triassic. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 117: 409- 469.

Kozur, H., Wardlaw B.R., & Baud, A., 2001. The Guadalupian smooth Mesogondolella faunas and their possible correlations with the international Permian scale. Permophiles, 38: 15- 21.

Leven E.Ja., & Vaziri-Moghaddam, H., 2004. Carboniferous- Permian Stratigraphy and Fusulinids of Eastern Iran: the Permian in the Baghe-Vang Section (Shirgesht Area). Rivista Italiana di Paleontologia e stratigrafia, 110: 441–465.

Leven, E.J., 1997. Permian Stratigraphy and fusulinida of Afghanistan with Their Paleogeographic and Paleotectonic implications. Geological Society of America, Special Paper, Colorado, 316: 1-150.

Leven, E.Ja. & Gorgij, M.N., 2008. New data about the Permian section and fusulinids in the Kalmard area (Central Iran, Yazd Province). Permophiles, 51: 22-27.

Leven, E.Ja., & Gorgij, M.N., 2007. Fusulinids of the Khan formation (Kalmard region, eastern Iran) and some problems of their paleobiogeography. Russian Journal of Earth Sciences, 9 (ES1004): 1-10.

Minato, M., & Kato, M., 1965. Waagenophyllidae. Journal of the Faculty of Science, Hokkaido University, Series 4, Geology and Mineralogy, 12 (3/4): 1- 241.

Nassichuk, W.W., & Davies, G.R., 1975. The Permian Belcher Channel Formation at Grinnell Peninsula, Devon Island. Geological Survey of Canada Paper, 75 (1): 267-277.

Newell, N.D., Rigby, J.K., Driggs, A., Boyd, D.W. & Stehli, F.G., 1976. Permian reef complex, Tunisia. Brigham Young University Geology Studies, 23 (1): 75-112.

Partoazar, M.R., Hamdi, B., & Aghanabati, S.A., 2014. New approach on biostratigraphy of Permian deposits of Jamal formation in Bagh Vang section, Shirgesht area (central Iran). Geopersia. 4: 141-154.

Ruttner, A., Nabavi, M.H., & Hajian, J., 1968. Geology of the Shirgesht area (Tabas area, East Iran). Geological Survey of Iran, 4: 1-133.

Sando, W., 1980. The paleoecology of Mississippian corals in the western conterminous United States. Acta Palaeontologica Polonica, 25: 620-631.

Scrutton, C.T., 1998. The Palaeozoic corals, II: structure, variation and palaeoecology. Proceedings of the Yorkshire Geologyical Society, 52 (Pt. 1): 1–57.

Senowbari-Daryan, B., Kuoorosh, R., & Hmadani, A., 2005. Sponge assemblage from the Permian reefal limestone of Kuh-e-Bagh-e-Vang, Shotori Mountains (eastern Iran). Geologica Carpathica, 56 (5): 381-406.

Somerville, I.D., Rodriguez, S., Said, I., & Cozar, P., 2012. Mississippian coral assemblages from Tabainout mud-mound complex, Khenifra area, Central Morocco. Geology Beltiga, 15 (4): 308-316.

Stepanjants, S.D., Cortese, G., Kruglicova, S.B., & Bjorklund, K.R., 2006. A review of bipolarity concepts: history and examples from Radiolaria and Medusozoa (Cnidaria). Marine Biology Research, 2: 200-241.

Termier, G., Termier, H., Lapparent A.F., & Marin, P., 1974. Monographie du Permo-Carbonifère de Wardak (Afghanistan Central). Documents des Laboratoires de Geologie de la Faculte des Sciences de Lyon, Hors, 2: 1-165.

Vuolo, I., 2014. Conodont biostratigraphy from Carboniferous and Permian successions of Pamir, Central Iran and Tunisia. Ph.D Thesis. Università Degli Studi Di Milano. 308 p.

Wang, X.D., & Sugiyama, T., 2002. Permian coral faunas of the eastern Cimmerian Continent and their biogeographical implications. Journal of Asian Earth Sciences, 20: 589-597.

Wang, X.D., Lin, W., Shen, S.Z., Chaodumrong, P., Shi, G.R., Wang, X.J., & Wang, Q.L., 2013. Early Permian rugose coral Cyathaxonia faunas from the Sibumasu Terrane (Southeast Asia) and the southern Sydney Basin (Southeast Australia): Paleontology and paleobiogeography. Gondowana Research, 24: 185-191.

Wang, X.D., Shen, S.Z., Sugiyama, T., & West, R.R., 2003. Late Palaeozoic corals of Tibet (Xizang) and West Yunnan, Southwest China, successions and palaeobiogeography. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 191: 385-397.

Wang, X.D., Yao, L., & Lin, W., 2017. Permian rugose corals of the world. In: Lucas, S.G., & Shen, S.Z. (eds.), The Permian Timescale. Geological Society of London, Special Publications, 450 (1): 165-184.

Wang, X.D., Zhang, Y.Q., Lin, W., 2010. Carboniferous-Permian rugose coral Cyathaxonia faunas in China. Science China, Earth Sciences, 53: 1864–1872.

Willson, E., 1991. Permian corals from the Spring Mountains Nevada. Journal of Paleontology, 65: 727-741.