تحلیل حقوقی و اقتصادی خسارت تنبیهی

دانشنامه حقوق اقتصادی

مقاله 7، دوره 24، شماره 11، اردیبهشت 1396، صفحه 132-159   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/le.v24i11.63012

نویسندگان

کامران آقایی؛ نوید برومند بارده^*

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

خسارت تنبیهی، نوعی غرامت پولی است که خوانده به خاطر شیوۀ انجام فعل زیان‌بار علاوه‌بر خسارت جبرانی در یک دادرسی مدنی باید به حکم دادگاه به خواهان بپردازد. به‌خاطر ماهیت غیرترمیمی خسارت تنبیهی، توجه دادگاه به خواهان دعوا و صدمۀ وارد بر او نیست، بلکه توجه دادگاه به خوانده و مخالفت با رفتار اوست؛ به‌همین‌خاطر در خسارت تنبیهی تنبیه خوانده مدنظر است و نه جبران خسارت خواهان. بطور کلی خسارت تنبیهی دارای دو هدف گستردۀ اجتماعی است، که حقوقدانان بیشتر به هدف مجازات و تحلیل‌گران اقتصادی با استفاده از نگرش تحلیل اقتصادیِ حقوق به هدف بازدارندگی آن علاقه نشان داده‌اند. هدف مجازات، درپیِ تنبیه رفتار قابل‌سرزنش است ولی هدف بازدارندگی برای جلوگیری از ارتکاب آسیب‌های عمدی یا آسیب‌هایی است که خوانده توانایی فرار از مسؤولیت در قبال آن‌ها را دارد. از دیدگاه بازدارندگی، خسارت تنبیهی درصدد تحصیلِ بازدارندگیِ مطلوب است اما باید نگران بازدارندگیِ بیش‌ازحدی نیز بود که این نهاد می‌تواند برای فعالان اقتصادی ایجاد کند. آنچه که در حقوق ایران ذهن نویسندگان را به خود مشغول داشته، قابلیت پذیرش آن در نظام داخلی است، که پذیرش آن با ‌توجه‌ به توجیهات خسارت تنبیهی و بررسی آثار مطلوب آن در پژوهش حاضر حاصل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

خسارت تنبیهی؛ خسارت جبرانی؛ بازدارندگی مطلوب؛ قابلیت سرزنش رفتار؛ فرار از مسؤولیت

مراجع

[1] Aghaei, Kamran. (2013). Schools of Interpretation in the Law on the Basis of Legal Hermeneutics, Mizan Legal Foundation, Tehran. (in Persian)

[2] Badini, Hassan. (2013). Philosophy of Tort Law, Enteshar Publication co., Tehran. (in Persian)

[3]Calabresi, Guido & A. Douglas Melamed, (1972). Property Rules, Liability Rules, and Inalienability: One View of the Cathedral", Harvard Law Review, Vol.85, No.6.

[4] Calabresi, Guido, (1970). The Cost of Accidents: A Legal and Economic Analysis, New Haven: Yale University Press.

[5]Coase, Ronald H. (1960). The Problem of Social Cost, Journal of Law and Economics, Vol. 3.

[6] Cooter, Robert & Ulen, Thomas. (2012). Law and Economics, Translated by Yadollah Dadgar and Hamedeh Akhavan, Tarbiat Modares University Press, Tehran. (in Persian)

[7] Cooter, Robert. (1982). "Economic Analysis of Punitive Damages", University of Southern California Law Review 56.

[8] Darabpour, Mehrab & Soltani Ahmadabad, Saied.( 2015). The Legal Concept and the Nature of Punitive Damages, International Law Review, Vol. 52. (in Persian)

[9] Eisenberg, Theodore, John Goerdt, Brian Ostrom, David Rottman & Martin T. Wells, (1997). The Predictability of Punitive Damages, The Journal of Legal Studies, Vol. 26, No. S2.

[10]Ellis, Jr., Dorsey D., (1982). Fairness and Efficiency in the Law of Punitive Damages", Southern California Law Review, Vol. 56.

[11] Habibi, Behnam. (2010). Economic Analysis of Private Law, Majd Publications, Tehran. (in Persian)

[12] Katouzian, Nasser. (2011). Product Liability, University of Tehran Press, Tehran. (in Persian)

[13] Khodabakhsi, Abdollah. (2013). Legal and Jurisprudencial Analysis about Non-litigious Matters its Impact in Jurisprudence, Khorsandy Publication, Tehran. (in Persian)

[14] Koziol, Helmut. Wilcox, Vanessa (eds.), (2009). Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, SpringerWienNewYork.

[15] Krier, James E. & Schwab, Stewart J., (1995). Property Rules and Liability Rules: The Cathedral in Another Light", University of Michigan Law School, Vol.70, No. 2.

[16] Landes, William M., Posner, Richard A., (1987). The Economic Structure of Tort Law, Harvard University Press.

[17] Martha T. Roth. (2001). Eshnunna laws: souvenir Ancient lawyers, Translated by Hossein Badamchi, The Judiciary Law Journal, Vol. 37. (in Persian)

[18] Naeemi, Hadi. (2014).Claimable Damages in the Contractual Liability Iran, England and America, PhD Dissertation, Shahid Beheshti University. (in Persian)

[19] Nodrati Kalvanagh, Akbar.(2007). Comparative Study of Punitive Damage, Master Thesis, University of Tehran. (in Persian)

[20] Owen, David G., (1994).A Punitive Damages Overview: Functions, Problems and Reform, Villanova Law Review, Vol. 39.

[21] Owen, David G., (1989). The Moral Foundations of Punitive Damages", Alabama Law Review, Vol. 40.

[22] Polinsky, A. Mitchell., and Shavell, Steven, (1998). Punitive damages: an economic analysis", Harvard Law Review, Vol. 111.

[23] Safai, Sayyed Hossein & Rahimi, Habiboallah. (2014). Civil Liability (Non-Contractual Obligations), Samt Press, Tehran. (in Persian)

[24] Sebok, Anthony J., (2007). Punitive Damages: From Myth to Theory", Brooklyn Law School, Legal Studies Research Paper Series, No.59.

[25] Shavell, Steven. (2009). Foundations of Economic Analysis of Law, Translated by Mohsen Smaeili, Majlis Research Center, Tehran. (in Persian)

[26] Zaheri, Alireza. (2004). Developments in the Rule of State Immunity, International Law Journal, Vol. 30. (in Persian)