جایگاه چینه ای، خاستگاه و ویژگیهای افقهای کانه زایی منگنز در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین، جنوب - جنوب غرب سبزوار

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 2، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، دی 1393، صفحه 201-216   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v6i2.21070

نویسندگان

سجاد مغفوری¹؛ ابراهیم راستاد^{* 1}؛ فردین موسیوند²

¹تربیت مدرس

²صنعتی شاهرود

چکیده

توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین در جنوب- جنوب غرب سبزوار میزبان کانه زاییهای متعدد منگنز است. این توالی را می توان از جهت موقعیت چینه ای، سن و جنس سنگها به دو بخش پایینی و بالایی تقسیم کرد. بخش زیرین یا واحد K2tv به‌طور عمده از رسوبات عمیق دریایی با میان‌لایه هایی از سنگهای آتشفشانی تشکیل یافته است. سنگهای رسوبی این بخش شامل توفهای سیلیسی، چرت، شیل و ماسه سنگ بوده و سنگهای آتشفشانی آن شامل پیروکلاستیک هایی با ترکیبات مختلف و گدازه های ریولیتی، داسیتی تا آندزیتی می باشد. بخش بالایی یا واحد LMV از سنگهای آهکی- مارنی- آتشفشانی تشکیل یافته و به صورت هم شیب بر روی بخش زیرین (K2tv) قرار می گیرد.
کانه زاییهای منگنز در توالی آتشفشانی- رسوبی میزبان بر اساس جایگاه چینه ای، سن نسبی و نوع سنگ میزبان ماده معدنی در دو افق قرار می گیرند: افق اول (Mn Ia, Ib) که کانسارهای بنسبرد، چشمه فریزی، گفت، منگنز گستر خاور زمین، همایی و نوده را در بر‌می‌گیرد، در بخش زیرین توالی (واحد K2tv) قرار داشته و سنگ میزبان ماده معدنی در آن واحدهای توفی قرمزرنگ است. افق دوم (Mn II) که دربردارندهء کانسارهای منگنز ذاکری، چشمه سفید، محمدآباد عریان و چاه ستاره است، در بخش بالایی توالی (واحد LMV) قرار می گیرد. سنگ میزبان ماده معدنی در این افق توف مارنی-کربناتی می باشد.
ژئومتری و شکل پیکره های معدنی در کانسارهای مختلف به‌صورت چینه سان و لایه ای شکل و همخوان و هم‌روند با لایه‌بندی سنگهای میزبان بوده و بافت ماده معدنی شامل توده ای، عدسی شکل، نواری، لامینه و دانه پراکنده می باشد. کانی‌شناسی ماده معدنی در دو افق کانه دار ساده و تقریباً مشابه هم بوده و به‌طور عمده شامل پیرولوزیت، پسیلوملان و براونیت است. کانیهای باطله عمدتاً شامل کانیهای تشکیل‌دهنده سنگ میزبان یعنی کوارتز، فلدسپار و کلریت می باشند. داده‌های ژئوشیمی، ساخت و بافت، موقعیت چینه ای و ویژگیهای سنگ شناسی سنگهای میزبان کانسارها نشان‌دهنده تشکیل ذخایر منگنز منطقه جنوب- جنوب غرب سبزوار به‌صورت رسوبی- برون‌دمی است.

کلیدواژه‌ها

توالی آتشفشانی- رسوبی؛ کرتاسه پسین؛ کانه زایی منگنز؛ چینه سان؛ سبزوار

مراجع

Badakhshan, G. and Baniadam, F., 1997. Exploration studies report of Darin, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran, Tehran, 365 pp. (in Persian)

Choi, J.H. and Hariya, Y., 1992. Geochemistry and depositional environment of Mn oxide deposits in the Tokoro belt, northeastern Hokkaido, Japan. Economic Geology, 87(5): 1265–1274.

Dekov, M. and Vesselin Savelli, C., 2004. Hydrothermal activity in the SE Tyrrhenian Sea: an overview of 30 years of research. Marine Geology, 204(1-2): 161–185.

Eshagabadi, S., 1997. Exploration project in geological map of Soltanabad, scale 1:100,000 using the satellite data and geophysics. Geological Survey of Iran, Tehran, 250 pp. (in Persian)

Franklin, J.M., Gibson, H.L., Galley, A.G., and Jonasson, I.R., 2005. Volcanogenic massive sulfide deposits. In: J.W. Hedenquist, J.F.H. Thompson, R.J. Goldfarb, and J.P. Richards (Editors), Economic Geology 100th Anniversary Volume. Society of Economic Geologists, Littleton, Colorado, pp. 523–560.

Hein, J.R., Koschinsky, A., Bau, M., Manheim, F.T., Kang, J.K., Robert, L. (2000). Cobalt- rich ferromanganese crusts in the Pacific. In: D.S. Cronan (Editor), Handbook of Marine Mineral Deposits. CRC Press, Boca Raton, Florida, pp. 239–279.

Imamalipour, A., 2005. Geochemistry, mineralogy and application of Safo manganese resource (north of Chalderan city). Final report of Urmia University, 45 pp. (in Persian)

Maghfouri, S., 2012. Geology, mineralogy, geochemistry and genesis of Cu mineralization within Late Cretaceous volcano-sedimentary sequence in southwest of Sabzevar, with emphasis on the Nudeh deposit. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 312 pp (in Persian with English abstract).

Maghfouri, S., Rastad, A. and Mousivand, F., in press. Nudeh volcanogenic massive sulfide (VMS) deposit, A Besshi-type VMS deposit, southwest Sabzevar. Geosciences Scientific Quarterly Journal (in Persian with English abstract).

Marchig V. and Erzinger J., 1986. Chemical composition of Pacific sediments near 20°S: Changes with increasing distance from the East Pacific Rise. In: D.K. Rea and M. Leinen (Editors), Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project Leg 92. U.S. Gov. Print. Off. pp. 371–381.

Masoudi, M., 2008. Geology, mineralogy, geochemistry and genesis of Benesbourd Mn deposit in the southwest Sabzevar. M.Sc. Thesis, Tehran Islamic Azad University, Iran, 100 pp. (in Persian with English abstract)

Monazami Bagherzadeh, R., 1994. Genesis of Mn Mineralization in the Darab area (Fars province, Iran). M.Sc. Thesis, University of Shiraz, Shiraz, Iran, 180 pp. (in Persian with English abstract)

Nasiri, F., Lotfi, M. and Jafari, M., 2010. Mineralogical studies on the Homaei manganese deposit in southwest of Sabzevar. 30th Symposium on Geosciences, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian)

Nasrollahi, S., Mousivand, F. and Ghasemi, H., 2012. Nudeh Mn deposit in the upper Cretaceous volcano- sedimentary sequence, Sabzevar subzone. 31th Symposium on Geosciences, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian)

Nicholson, K., 1992. Genetic types of manganese oxide deposits in Scotland: Indicators of paleo-Ocean-spreading rate and a Devonian geochemical mobility boundary. Economic Geology, 87(5): 1301–1309.

Nicholson, K., Hein, J.R., Buhn, B., Dsgupta, S., 1997. Manganese mineralization: Geochemistry and mineralogy of terrestrial and marine deposits. Geological Society of London, Special Publication 119, 532 pp.

Rozbeh Kargar, S. and Ghomian, E., 1997. Exploration project in geological map of Bashtin, scale 1:100,000 using the satellite data and geophysics. Geological Survey of Iran, Tehran, 300 pp. (in Persian)

Taghizadeh, S., Mousivand, F. and Ghasemi, H., 2012. Zakeri Mn deposit, example of exhalative mineralization in the southwest Sabzevar. 31th Symposium on Geosciences, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian)

Tatavosian, Sh., Zohrehbakhash, A., Sahandi, M. and Hossaini, A., 1993. Geological map of Sabzevar, scale 1:250,000. Geological Survey of Iran. (in Persian)

Vahdati Daneshmand, F. and Saeidi, A., 1997. Geological map of Darin, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Vatanpour, H., Khakzad, A. and Ghaderi, M., 2009. The Application of PGE in exploration and economic evaluation in the chromite deposits of Sabzevar ophiolite belt. Geosciences Scientific Quarterly Journal, 18(71): 9–12. (in Persian with English abstract)

Winter, L., Tosdal, R., Mortensen, J. and Franklin, J., 2010. Volcanic stratigraphy and geochronology of the Cretaceous Lancones basin, northwestern Peru: Position and timing of giant VMS deposits. Economic Geology, 105(4): 713–742.

Zarasvandi, A., Lentz, D., Rezaei, M. and Pourkaseb, H., 2013. Genesis of the Nasirabad manganese occurrence, Fars province, Iran: Geochemical evidences. Chemie der Erde – Geochemistry, 73(4): 495–508.