بررسی تأثیرات ارتفاعات زاگرس بر چرخه عمر سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس غرب ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18، تیر 1395، صفحه 87-104   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v5i2.53241

نویسندگان

داریوش یاراحمدی¹؛ سعید بساطی^{* 1}؛ بهروز نصیری¹؛ سمیه رفعتی²

¹دانشگاه لرستان

²دانشگاه سیدجمال الدین اسدآبادی

چکیده

در ایران موضوع وقوع مخاطرات طبیعی به‌ویژه سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس به علت افزایش تهدیدها و خسارات ناشی از آن‌ها از اهمیت بالایی برخورداراست. بدین منظور چرخه عمر سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس غرب ایران در دوره زمانی 2001 تا 2005 با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و شاخص تغییرات مساحت و آستانه‌های دمای درخشندگی 224 و 242 کلوین شناسایی گردید. با توجه به اینکه اگر سامانه‌ای از اشتقاق به وجود بیاید یا با ادغام خاتمه یابد، تشخیص مراحل چرخه عمر آن غیرممکن است؛ لذا سامانه‌هایی انتخاب شدند که بدون رخداد ادغام یا اشتقاق بودند. بنا بر اهمیت سامانه همرفتی میان‌مقیاس روز هفتم و هشتم دسامبر 2001، چرخه عمر و شرایط دینامیک سیکل زندگی آن به‌صورت موردی بررسی گردید و تأثیرات ارتفاعات زاگرس بر چرخه عمر آن‌ از طریق مدل RegCM4 موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد مدل قابلیت آشکارسازی اثر ارتفاعات بر چرخه عمر سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس دارد. در اجرای مرجع مراکزی از کمیت‌های تاوایی، همگرایی- واگرایی و سرعت قائم در زاگرس و غرب آن تشکیل که باعث بارش در این منطقه شده است. در مقابل در اجرای بدون کوهستان این مراکز به‌هم‌خورده و هسته بارش به شرق ارتفاعات زاگرس جابجا شده است؛ به‌گونه‌ای که سامانه در مرحله بلوغ تضعیف و در مرحله زوال، دشت‌های مرکزی ایران از بارش بیشتری برخوردار بوده‌اند. همچنین الگوی میدانی کمیت‌ها از الگوی ناهمواری‌ها تبعیت کرده است.

کلیدواژه‌ها

سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس؛ چرخه عمر؛ غرب ایران؛ دمای درخشندگی

مراجع

ایران‌نژاد، پرویز؛ فرهنگ، احمدی گیوی؛ روزبه، پازوکی؛ 1388. نقش روش‌های متفاوت پارامتر سازی همرفت در شبیه‌سازی میدان‌های دما و بارش زمستانی با مدل منطقه‌ای- اقلیمی RegCM در ایران. مجله فیزیک زمین و فضا. شماره 1. صص 101-120.

بابائیان، ایمان؛ راحله، مدیریان؛ کریمیان، مریم؛ حبیبی، نوخندان؛ 1386. شبیه‌سازی بارش ماه‌های سرد سال‌های 1376 و1379با استفاده از مدل اقلیمی RegCM3. مجله جغرافیا و توسعه. شماره پیاپی 10. صص 72-55.

تاج‌بخش، سحر؛ پروین، غفاریان؛ ابراهیم، میرزایی؛ 1388. روشی برای پیش‌بینی رخداد توفان‌های تندری با طرح دو بررسی موردی. مجله فیزیک زمین و فضا. دوره 35. شماره 4. صص 166-147.

حجازی زاده، زهرا؛ مصطفی، کریمی؛ پرویز، ضیاییان؛ سمیه، رفعتی؛ 1393. بررسی سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس با استفاده از تصاویر دمای درخشندگی در جنوب غرب ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 3. صص 69-45.

زرین، آذر؛ ۱۳۸۶. تحلیل پرفشار جنب‌حاره‌ای تابستانه بر روی ایران، رساله دکتری جغرافیای طبیعی– گرایش اقلیم‌شناسی. راهنما: قائمی. دانشگاه تربیت مدرس تهران.

سلطان‌زاده، ایمان؛ فرهنگ، احمدی گیوی؛ پرویز، ایران‌نژاد؛ 1386. بررسی سه ماهة تأثیر رشته‌کوه‌های زاگرس بر جریان‌های میان‌مقیاس منطقه شرق زاگرس با استفاده از مدل منطقه‌ای RegCM. مجله فیزیک زمین و فضا. شماره 1. صص 50-31.

علیزاده، امید؛ مجید آزادی؛ عباسعلی، علی‌اکبری بیدختی؛ 1387. بررسی نقش رشته‌کوه البرز در تقویت سامانه‌های همدیدی. مجله فیزیک زمین و فضا. شماره 1. صص 24-9.

مدیریان، راحله؛ کریمیان، مریم؛ باباییان، ایمان؛ 1384. شبیه‌سازی بارش‌های مونسانی جنوب شرق ایران با استفاده از مدل اقلیمی RegCM3. همایش پیش‌بینی وضع هوا.

مدیریان، راحله؛ کریمیان، مریم؛ باباییان، ایمان؛ 1388. پیکربندی بهینه مدل RegCM3 برای شبیه‌سازی بارش و دما در فصل پاییز منطقه خراسان. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 70. صص 120-107.

Ahmadi Givi, F., Irannejad, P., & Soltanzadeh, I. (2005). A study of the effects of Zagros mountain ranges on mesoscale westerly currents usin RegCM. The First Iran-Korea Joint Workshop on Climate Modeling, November 16-17 2005.

Banta, R. (1990). The role of mountain flows in making clouds. Meteorological Monographs, 23, 229–283.

Barros, P., & Lettenmaier, P.(1994). Dynamic modelling of orographically induced precipitation. Reviews of Geophysics, 32, 265–284.

Futyan, J. M., & Del Genio, A, D. (2007). Deep convective system evolution over Africa and the tropical Atlantic. Journal of Climate, 20, 5041-5060.

Holton, J. R. (2004). An introduction to dynamic meteorology (4th ed.). The Netherlands: Elsevier Academic Press.

Inoue, T, D., Vila, K., Rajendran, A., Hhamada, X., Wu, A.,& Machado, T. (2009). Life cycle of deep convective systems over the Eastern Tropical Pacific observer by TRMM and GOES-W. Journal of the Meteorological Society of Japan, 87 (A), 381-391.

Insel, N., Christopher, J., Poulsen, T., & Ehlers, A. (2009). Influence of the Andes Mountains on South American moisture transport, convection, and precipitation. Climate Dynamic,19, 143-159. DOI 10.1007/s00382-009-0637-1.

Morel, C., & Senesi, S. (2002). A climatology of mesoscale convective systems over Europe using satellite infrared imagery I: Methodology. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 128, 1953–1971.

Morel, C., & Senesi, S. (2002). A Climatology of Mesoscale Convective Systems over Europe using satellite infrared imagery II: Characteristics of European Mesoscale Convective Systems. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 128, 1973–1995.

Pastor, F., Gomez, I., & Estrella, M, J. (2010). Numerical study of the October 2007 flash flood in the Valencia region (Eastern Spain): the role of orography. Natural Hazards and Earth System Sciences, 10, 1331–1345.

Silva Dias, M., & Coauthors, A. (2002). Cloud and rain processes in a biosphere–atmosphere interaction context in the Amazon region. Jornal of Geophys, 107, 8072, doi:10.1029/2001JD000335.

Velasco, J., & Fritsch, M. (1987). Mesoscale convective complexes in the Americas. Journal of Geophysical Research, 92, (8), 9591–9613.

Vila, D, A., Machado, T., Laurent, H., & Velasco, I. (2008). Forecast and Tracking the Evolution of Cloud Clusters (ForTraCC) Using Satellite Infrared Imagery: Methodology and Validation. Weather and Forecasting, 23, 233-245. dio:10.1175/2007WAF2006121.

Wang, Y., Sen, O, L., & Wang, B. (2002). A highly resolved regional climate model and its simulation of the 1998 sever precipitation event over China, Part 1: Model description and verification of simulation. Journal of Climate, 19, 1721-1738.