ریزرخساره‌ها، محیط‌ رسوبى و فرآیندهاى دیاژنزی سازند قم در برش چینه شناسی خانی‌آباد، جنوب خاوری کاشان

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 22، شهریور 1398، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v12i1.70042

نویسندگان

الهام اسدی مهماندوستی^* ؛ جهانبخش دانشیان؛ نعمت الله مارگیر

دانشگاه خوارزمی

چکیده

سازند قم در برش چینه شناسی خانی‎آباد واقع در جنوب خاور کاشان با ستبرای 70 متر از سنگ آهک‌های ستبر، متوسط، نازک لایه، سنگ آهک‌های رسی و دولومیتی به همراه مارن تشکیل شده است. این سازند در رخنمون مورد مطالعه با مرزهای ناپیوسته فرسایشی در میان سنگ‌های قاره‌ای سرخ رنگ (سازندهای سرخ زیرین و بالایی) جای دارد. اگرچه بر روی سازند قم مطالعات مختلفی از نظر چینه‎نگاری و سنگ‎‎شناسی صورت گرفته است، اما با توجه به متغیر بودن شرایط رسوب‌گذاری سازند قم در مکانهای مختلف، نمی‌توان یک محیط رسوب‌گذاری خاص را برای آن در نظر گرفت. بررسی 98 نمونه‌ تهیه شده از این برش خانی‎آباد به شناسایی 9 ریزرخساره در 2 کمربند رخساره‌ای لاگون و سد و یک پتروفاسیس مارنی منجر شد. با توجه به بررسی‌ها و مشاهدات صحرایی (ناپیوسته بودن آثار ریفی)، فراوانی رخساره‎های با بافت پکستونی حاوی موجودات قشرساز لاگون نزدیک ریف مثل جلبک و بریوزوئر، فراوانی رخساره‎های باندستونی مرجانی در حجم کم اما به تعداد زیاد و نبود رسوبات ریزشی در بخش‌های عمیق‌تر حوضه، مدل رسوبی سازند قم در ناحیه خانی‌آباد (جنوب خاور کاشان) یک سکوی کربناتی بدون لبه (شلف باز) در نظر گرفته شده است. از آن جا که بیشتر ته‌نشست کربنات‌ها در این توالی مربوط به بخش کم‌عمق لاگون بوده است، زمینه اغلب ریزرخساره‌ها را میکرایت تشکیل داده است که کمتر تحت تأثیر فرآیندهای دیاژنزی قرار گرفته است. سیمانی شدن و دولومیتی شدن بیشتر در ریزرخساره‎های سدی این برش دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

سازند قم؛ ریزرخساره؛ محیط رسوبى؛ فرآیندهاى دیاژنزی؛ ایران مرکزی

مراجع

آدابی، م.ح.، 1383. ژئوشیمی رسوبی. انتشارات آرین زمین، 476ص

اسدی مهماندوستی، ا.، دانشیان، ج.، مارگیر، ن.، 1397. بررسی داده‎های عنصری و تأثیر وانادیوم، کروم و نیکل در بازسازی شرایط اکسیداسیون احیا قدیمه سازند قم در برش خانی‌آباد، جنوب خاوری کاشان. پژوهش‎های چینه‎نگاری و رسوب‎شناسی، 70: 31-46.

بختیاری، س.، 1384. اطلس راههای ایران با مقیاس 1:1000000. مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، 288 ص.

آقانباتی، ع.، 1385. زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.

جعفریان، م.، طاهری، ع.، وزیری مقدم، ح.، 1385. بی‌مهرگان سنگواره (جلد دوم). انتشارات دانشگاه اصفهان، 360ص.

جلالی، م.، صادقی، ع.، آدابی.، ۱۳۹۶. ریزرخساره‌ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند قم در چاه یورته شاه- 1 و برش سطحی موره‌کوه (جنوب تهران). پژوهش‌های چینه نگاری و رسوب شناسی. 66: 25-48.

حسینی‌پور، ف.، حسنی، م.، داستانپور، م.، 1391. اویسترهای سنگ آهک گوری (میوسن پیشین) در شمال بندرعباس، ناحیه زاده محمود، جنوب خاوری حوضه زاگرس. فصلنامه علوم زمین، 91: 101–110.

دانشیان، ج.، اسدی مهماندوستی، ا.، رمضانی‌دانا، ل.، 1396. ریز رخساره، محیط رسوبی و چینه‎نگاری سکانسی سازند قم در برش ده‌نمک، شمال شرق گرمسار. فصلنامه زمین‎شناسی ایران، 41: 23-44

دانشیان، ج.، مشهدی، ع.، باغبانی، د.، اصیلیان، ح.، 1391. بیواستراتیگرافی نهشته‌های سازند قم بر اساس فرامینیفرا در برش کاروانسراسنگی در شمال غرب قم. اولین همایش زمین شناسی فلات ایران، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، صص 69-75.

رحیم پوربناب، ح.، 1389. سنگ شناسی کربناته با نگرشی بر کیفیت مخزنی. انتشارات دانشگاه تهران، 554 ص.

صفری، ا.، عامری، ح.، وزیری، م. ر.، محمدی، ا.، 1392، ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در ناحیه ورکان (جنوب غربی کاشان)، حوضه پیش‌کمان سنندج ـ سیرجان. دیرینه شناسی، 1 (2): 187-204.

صیرفیان، ع.، ترابی، ح.، شجاعی، م.، ۱۳۸۵. میکروفاسیس و محیط رسوبی سازند قم در منطقه نطنز (کوه چرخه). مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان، 33: 137-۱50.

قاسم‬زاده، ش.، 1397. بیواستراتیگرافی و پالئواکولوژی سازند قم بر اساس فرامینیفرا در برش خانی آباد در جنوب شرق کاشان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.

کاروان، م.، 1390. محیط رسوبی، دیاژنز و چینه ‌نگاری سکانسی نهشته‌های سازند قم در شمال‌شرقی دلیجان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 115ص.

علامه، خ.، کنگازیان، ع، بلیوند، ر.، 1390. بررسی ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی نهشته‌های بخش a سازند قم در ناحیه دو چاه (شمال غرب قم)، سوم خرداد. اولین همایش ملی زمین شناسی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، صص 98-104.

محمدی، ا.، صفری، ا.، وزیری مقدم، ح.، محمدی منفرد، م.، 1388. بررسی ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در ناحیه جزه (جنوب کاشان). رخساره‌های رسوبی، 2 (1): 81-94.

نادری، ا.، 1391. زیست چینه نگاری نهشته‌های سازند قم در برش خفر (شمال شرق نطنز). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی. 118ص.

نصیری قره‌شیران، 1395. ریزرخساره‎ها، فرآیندهای دیاژنتیکی و چینه نگاری سکانسی سازند قم در برش آزران، جنوب غرب کاشان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، 131ص.

نوری، م.، زهدی،ا.، کوهستانی، ح.، نباتیان، ق.، مختاری، م.، 1397. چینه شناسی، ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در برش کانسار سلستین مادآباد، جنوب زنجان. رخساره‌های رسوبی، ۱۱ (۲): 288-303.

Adabi, M.H., & Rao, C.H., 1991. Petrographic and geochemical evidence for original aragonitic mineralogy of Upper Jurassic Carbonates (Mozduran Formation), Sarakhs area, Iran. Sedimentary Geology, 72: 253-267.

Adabi, M.H., 2002. Petrography and geochemical criteria for recognition of unaltered cold water and diagenetically altered Neoproterozoic dolomite, western Tasmania, Australia. 16th Australian Geology Convention, Australia (Abstract), p. 350.

Adams, A.E., & MacKenzie, W.S., 1998. A colour atlas of carbonate sediments and rocks under the Microscope. London Manson, p.180

Adey, W.H., 1986. Coralline red algae as indicators of sea-level. In: Van de Plassche, O., (ed.), Sea level research: a manual for the collection and evaluation of data. Free University, Amsterdam, p 229–279.

Al-Aasm, I., 2003. Origin and characterization of hydrothermal dolomite in the Western Canada Sedimentary Basin. Journal of Geochemical Exploration, 78: 9-15.

Bathurst, R.G.C., 1985. Carbonate sediments and their diagenesis. Elsevier, North Holland, p. 658

Bosence, D.W.J., 1991. Coralline algae: mineralogy, taxonomy and palaeoecology. In: Riding, R., (ed.), Calcareous algae and stromatolites. Springer, p. 98–113.

Braga, J.C., & Aguirre, J., 2001. Coralline algal assemblages in Upper Neogene reef and temperate carbonates in Southern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 27–41.

Brandano, M., Frezza, V., Tomassetti, L., & Cuffaro, M., 2008. Heterozoan carbonates in oligotrophic tropical waters: The attard member of the Lower coralline limestone Formation (Upper Oligocene, Malta). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 272: 1-10.

Bjørlykke, K., 2014. Relationships between depositional environments, burial history and rock properties. Some principal aspects of diagenetic process in sedimentary basins. Sedimentary Geology, 301: 1-14.

Choquette, P.W., & Pray, L.C., 1975. Geologic nomenclature and classification of porosity in sedimentary carbonates, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 54: 207-250.

Cook, M.L., Simo, J.A., Underwood, C.A., & Rijken, P., 2006. Mechanical stratigraphic controls on Fracture patterns within carbonates andimplications for groundwater flow. Sedimentary Geology, 184: 225-239.

Dickson, J.A.D., 1965. A modified staining Technique for Carbonate in thin Section. Nature, p. 205.

Dix, G.R., & Parras, A., 2014. Integrated diagenetic and sequence stratigraphy of a late Oligocene–early Miocene, mixed-sediment platform (Austral Basin, southern Patagonia): Resolving base-level and paleoceanographic changes, and paleoaquifer characteristics. Sedimentary Geology, 307: 17-33

Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E., (ed.), Classification of Carbonate Rocks- A symposium. American Association Petroleum Geologist, 1: 108-121.

Embry, A.F., & Klovan, J.E., 1971. A Late Devonian reef tract on northeastern Banks Islands, Northwest Territories. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19: 730-781.

Flugel, E., 2010. Microfacies of Carbonate Rocks, Analysis, Interpretation and Application. Springer- Berlin, 984p.

Folk, R.L., 1974. Petrology of sedimentary Rocks. Hemphill Publication Company, Austin, Texas, 182p.

Guzzy-Arredondo, G.S., Murillo-Muñeton, G., Moran-Zenteno, D.J., Grajales-Nishimura, J.M., Martinez-Ibarra, R., & Schaaf, P., 2007. High-temperature dolomite in the Lower Cretaceous Cupido Formation, Bustamante Canyon, northeast Mexico: petrologic, geochemical and microthermometric constraints, Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 24: 131-149.

Geel, T., 2000. Recognition of stratigraphic sequence in carbonate platform and slope deposits: empirical models based on microfacies analysis of Palaeogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 155: 211-238.

Gregg, J.M., Bish, D.L., Kaczmarek, S.E., & Machel, H.G., 2015. Mineralogy, nucleation and growth of dolomite in the laboratory and sedimentary environment: A review. Sedimentology, 62 (6): 1749-1769

Hardwood, G.M., 1988. Principles of sedimentary petrography. In: Tucker, M.E., (ed.), Technique in Sedimentology. Blackwell, Oxford. p. 108-174.

Hood, S.D., Nelson, C.S., & Kamp, P.J.J., 2004. Burial dolomitisation in a non tropical carbonate petroleum reservoir: the Oligocene Tikorangi Formation, Taranaki Basin, New Zealand. Sedimentary Geology, 172: 117-138.

Hou, Y., Azmy, K., Berra, F., Jadoul, F., Blamey, N.J.F., Gleeson, S.A., & Brand, U., 2016. Origin of the Breno and Esino dolomites in the western Southern Alps (Italy): implication for a volcanic influence. Marine and Petroleum Geology, 69: 38-52. 

Houshmand-Zadeh, A., & Nabavi, M.H., 1999. Geological Map of Kuh-e-Latif, 1:100000 scale. Geological Survey of Iran.

Kabanov, P.B., 2000. Grain micritization as facial indicator in shallow water marine carbonate rocks: Byulleten’ Moskovskogo Obshchestva Ispytateley Prirody. Otdel Geologicheskiy, 75 (4): 39–48.

Khan, Z., Sachan, H.K., Ahmad, A.H.M., & Ghaznavi, A.A., 2019. Microfacies, diagenesis, and stable isotope analysis of the Jurassic Jumara Dome carbonates, Kachchh, Western India: Implications for depositional environments and reservoir quality. Geological Journal, 55: 1041-1061.

0;

55

:1041

–1061

Kirmaci, M.Z., & Akdag, K., 2005. Origine of dolomite in late Cretaceous-Paleocene Limestone turbidities, Eastern Pontides, Turkey. Sedimentary Geology, 81: 39-57.

Longman, M.W., 1980. Carbonate diagenetic texture from nearshore diagenetic environment, American Association Petroleum Geologist Bulletin, 64: 461-487.

Lucia, F.J., 2007. Carbonate Reservoir Characterization. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, 331 p.

Machel, H.G., Borrero, M.L., Dembicki, E., Huebscher, H., Ping, L., & Zhao, Y., 2012. The Grosmont: a complex dolomitized, fractured and karstified heavy oil reservoir in a Devonian carbonate-evaporite platform. CSPG/CSEG/CWLS GeoConvention 2012, (Vision) Calgary TELUS Convention Centre & ERCB Core Research Centre, Calgary, AB, Canada, 14-18 May 2012.

Mazzullo, S.J., 1992. Geochemical and neomorphic alteration of dolomite: a review. Carbonates and Evaporites, 7: 21-37.

Moore, C.H., 1989. Carbonate Diagenesis and Porosity. Elsevier, Amsterdam, 338p.

Ngia, N.R., Hu, M., & Gao, D., 2019. Tectonic and geothermal controls on dolomitization and dolomitizing fluid flows in the Cambrian-Lower Ordovician carbonate successions in the western and central Tarim Basin, NW China. Journal of Asian Earth Sciences, 172: 359-382.

Pomar, L., 2001. Ecological control of sedimentary accommodation: evolution from a carbonate ramp to rimmed shelf, Upper Miocene, Balearic Isla lands. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 249- 272.

Pomar, L., Mateu-Vicens, G., Morsilli, M., & Brandano, M., 2014. Carbonate ramp evolution during the Late Oligocene (Chattian), Salento Peninsula, southern Italy. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 404: 109-132.

Reuter, M., Piller, W.E., Harzhauser, M., Mandic, O., Berning, B., Rogl, F., Kroh, A., Aubry, M.P., Wielandt- Schuster, U., & Hamedani, A., 2009. The Oligo-Miocene Qom Formation (Iran): evidence for an early Burdigalian restriction of Tethyan Seaway and closer of its Iranian getaways. International Journal of Earth Sciences, 98: 627-650.

Shinn, E.A., 1969. Submarine Lithification of Holocene Carbonate Sediment in the Persian Gulf. Sedimentology, 12: 109-144.

Sibley, D.F., & Gregg, J.M., 1987. Classificatin of dolomite rock texture. Journal of Sedimentary Petrology, 57: 967-975.

Stocklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: a review. The American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52 (7): 1229–1258

Stocklin, J., & Setudehina, A., 1991. Stratigraphic lexicon of Iran. Geological Survey of Iran. 18: 1–376.

Srinivasan, K., Walker, K.R., & Goldberg, S.A., 1994. Determining fluid source and possible pathways during burial dolomitization of Maryville Limestone (Cambrian), Southern Appalachians, USA. Sedimentology, 41: 293-308.

Tucker, M.E., & Wright, V.P., 1990. Carbonate sedimentology. Blackwell, Oxford, 482 p.

Tucker, M.E., 1991. Sedimentary petrology: an introduction to the origin of sedimentary rocks. Blackwell, Science Publication, London, 260 p.

Wei, L.M., 1995. Study on the micritization of carbonate grains by bacteria and algae. Acta Sedimentologica Sinica, 13 (3): 89–97.

Warren, J.K., 2000. Dolomite: occurrence, evolution and economically important association. Earth Science Reviews, 52: 1-81.

Wilson, J.L., 1975. Carbonate Facies in Geologic History. Springer, New York, 471 p.