بررسی جوانه‌زنی ژنوتیپ‌های عدس (Lens culinaris Medik) تحت رژیم‌های دمایی و تنش خشکی

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 5، دوره 4، شماره 2، آبان 1392   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1392i2.41266

نویسندگان

مهدی پارسا^* ؛ علی گنجعلی؛ عبدالله بیک‌خورمیزی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جوانه‌زنی و سبزشدن سریع بذر، یک عامل مهم تعیین‌کننده عملکرد نهایی گیاهان است. تنش‌های خشکی و دمایی، مهم‌ترین عوامل غیرزیستی تهدیدکننده گیاهان به‌ویژه عدس می‌باشند. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر تیمارهای مختلف دمایی (شامل 5، 10، 15، 20، 25 و 30‌درجة‌سانتی‌گراد) و چهار سطح خشکی (شامل پتانسیل‌های 4- ، 8-، 12- و 16-بار) به‌همراه شاهد (صفر) بر درصد و سرعت جوانه‌زنی ژنوتیپ‌های عدس انجام شد. آزمایش در محیط کنترل‌شده به‌صورت اسپلیت‌پلات‌فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تعداد بذرهای جوانه‌زده به‌صورت روزانه ثبت گردید و درصد و سرعت جوانه‌زنی محاسبه شد. هیچ‌یک از ژنوتیپ‌ها در پتانسیل‌های آب 8- ، 12- و 16-بار، جوانه‌زنی نداشتند و لذا سطوح فوق از آزمایش حذف شدند. نتایج نشان داد که دما، تنش خشکی و برهمکنش دما و تنش خشکی، تأثیر معنی‌داری بر درصد و سرعت جوانه‌زنی ژنوتیپ‌های عدس داشتند. در تیمارهای دمایی پایین و بالا، درصد و سرعت جوانه‌زنی در ژنوتیپ‌های عدس، کاهش یافت. همچنین درصد و سرعت جوانه‌زنی تمام ژنوتیپ‌ها در مواجهه با تنش خشکی نسبت به شرایط مطلوب، کاهش نشان داد. در واقع، تنش خشکی موجب گردید تا فرایندهای فیزیولوژیک و متابولیک جوانه‌زنی، تحت تأثیر قرار گرفته و میزان و سرعت انجام آنها کاهش یابد. از طرفی فرایندهای جوانه‌زنی، اغلب آنزیمی‌و فعالیت آنزیم‌ها نیز متأثر از دما است. به‌طورکلی متوسط دامنه دمای مطلوب برای جوانه‌زنی این ژنوتیپ‌ها در شرایط تنش و بدون تنش، مشابه و حدود 15 تا 20درجة‌سانتی‌گراد برآورد شد.

کلیدواژه‌ها

تنش خشکی؛ رژیم دمایی؛ سرعت جوانه‌زنی؛ عدس