الگوهای زمانی و مکانی رشد ریشه ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.) در شرایط تنش غرقابی

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 15، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، 1386، صفحه 343-356   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v5i2.1156

نویسندگان

علی گنجعلی^{* 1}؛ هایرو پالتا²؛ نیل ترنر³

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²ایالت استرالیای غربی

³دانشکده کشاورزی دانشگاه وسترن استرالیا

چکیده

تغییرات زمانی و مکانی صفات مربوط به ریشه در ژنوتیپ‌های نخود شامل، Rupali (تیپ دسی) و Flip 97-530 (تیپ کابلی) در شرایط تنش غرقابی و بدون تنش (شاهد) در گلخانه تحقیقاتی CSIRO در ایالت وسترن استرالیا مورد مطالعه قرار گرفتند. جعبه‌های مخصوص مطالعه ریشه به ابعاد100 × 24 ×10 سانتی‌متر که یک دیواره آن شیشه‌ای بود به عنوان واحدهای آزمایشی انتخاب شدند. هنگامی که طول ریشه اولین ژنوتیپ آن به 50 سانتی‌متری سطح خاک رسید، تنش غرقابی به مدت 12 روز اعمال و پس از مدت مذکور دریچه خروج آب باز و زهکشی انجام شد. سرعت رشد ریشه با استفاده از اطلاعات ثبت شده بر روی فیلم های ترانس پرانسی، محاسبه شد. همبستگی خطی، مثبت و بسیار معنی‌داری بین صفات ریشه در اندازه‌گیری‌های مستقیم (داخل خاک) و غیر مستقیم (فیلم‌های ترانس پرانسی) وجود داشت. پوسیدگی و مرگ ریشه‌ها در دوره تنش غرقابی باعث افت سریع رشد ریشه در دوره تنش و پس از آن شد، اما در مراحل انتهایی دوره بازگشت، رشد سریع ریشه‌ها مجدداً در لایه 40 - 0 سانتی‌متری سطح خاک افزایش یافت. الگوهای زمانی و مکانی متفاوتی از نظر رشد ریشه مشاهده شد. سرعت رشد ریشه در هر لایه پروفیل خاک با یک اختلاف زمانی و با یک مقدار معین که برای هر لایه خاک متغیر بود، به حداکثر رسید. هم در شرایط تنش و هم بدون تنش، تراکم طول ریشه با افزایش عمق خاک در هر دو ژنوتیپ کاهش یافت. نتایج بررسی‌ها نشان داد که استراتژی رشد ریشه‌ها در گیاه نخود، گسترش بیشتر آنها در لایه‌های سطحی خاک (40 – 0 سانتی‌متری) است. در طول دوره رشد، ژنوتیپ Flip 97-530 از نظر صفات مربوط به ریشه از قابلیت‌های بالاتری نسبت به ژنوتیپ Rupali برخوردار بود. بنابراین، استفاده از این ژنوتیپ برای مناطق دارای تنش غرقابی امید بخش تر به نظر می‌رسد.