نقش محبّت در کمال آدمی با تکیه بر آراء سهروردی و ملاصدرا

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 49، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 101-118   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v0i0.33856

نویسندگان

مرتضی شجاری؛ علی فرضی^*

دانشگاه تبریز

چکیده

سهروردی و ملاصدرا بر این باورند که بدون عنصر محبّت، کمال انسان دست نیافتنی است. از نظر سهروردی انوار سافل با محبّت و اشتیاق نسبت به انوار عالی، درصدد نیل به کمال و رفع کاستی‌های رتبی خود هستند. آدمی نیز با ادراک حقایق به عالم نور گرایش پیدا کرده و به نورالانوار نزدیک می‌گردد؛ زیرا محبّت ثمره معرفت است و هر چه محبّت به حق تعالی بیشتر شود، تقرّب به خدا و نهایتاً وصول به کمال آسان‌تر می‌شود. اما ملاصدرا با اثبات محبّت برای تمامی کائنات، بر این باور است که در هر موجود امکانی، عشق به کمال به ودیعه نهاده شده است تا بدین وسیله آن موجود امکانی، هم حافظ کمالات موجود خود باشد و هم مشتاق کمالات مفقود. از نظر وی، هر انسانی به اندازه بهره‌مندی از محبّت به کمال نائل می‌شود؛ چرا که تحوّل جوهری سالکان، یکسان و یکی نیست. از این‌رو، هر متحرّکی به اندازه سعه هستی خود و بر اساس محبّت، به سمتِ کمال حرکت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

محبّت؛ کمال آدمی؛ نور؛ سهروردی؛ ملاصدرا

مراجع

قرآن کریم.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، رساله فی السعاده، رسایل الشیخ الرئیس، قم، انتشارات بیدار، 1400 ق.

ابن عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیه، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

آشتیانی، جلال الدین، شرح بر زاد المسافر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم، 1381.

جعفر بن محمد، مصباح الشریعه، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1400 ق.

جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، 1382.

جوادی آملی، عبدالله، عین نضّاخ تحریر تمهید القواعد، قم، مرکز نشر اسراء، 1387.

خادمی، عین الله، «چیستی سعادت از منظر سهروردی»، اندیشه دینی، دوره 12، شماره 43، 1391، صص 1-26.

روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر، عبهر العاشقین، به اهتمام هنری کربن و محمد معین، منوچهری، تهران، چاپ چهارم، 1383.

سبزواری، هادی بن مهدی، اسرار الحکم، مطبوعات دینی، قم، چاپ اول، 1383.

سبزواری، هادی بن مهدی ، التعلیقات علی الشواهد الربوبیة، مقدمه و تعلیق سید جلال آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم، 1360.

سبزواری، هادی بن مهدی ، شرح الأسماء الحسنی، به تحقیق نجفقلی حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1372.

سعدی، مصلح بن عبدالله، کلیات سعدی، به اهتمام محمد علی فروغی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1356.

سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح هانری کربن، ج 1، 2، 3 و 4، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1373.

شهرزوری، محمد بن محمود، رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیة، تصحیح و مقدمه و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، موسسه حکمت و فلسفله ایران، چاپ اول، 1383.

شهرزوری، محمد بن محمود ، شرح حکمه الاشراق، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1372.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (اسفار اربعه)، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1981 م.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، به تصحیح و تعلیق سید جلال آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم، 1360.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، المبدأ و المعاد، به تصحیح سید جلال آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، ایقاظ النّائمین، مصحح: محسن مؤیدی، بی‌جا، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، بی‌تا.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، تحقیق محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، 1366.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، شرح أصول الکافی لصدر المتألهین، مصحیح محمد خواجوی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1366.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، شرح أصول الکافی، مصحح محمد خواجوی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1383.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، کسر الاصنام الجاهلیة، مقدمه و تحقیق و تعلیق دکتر جهانگیری، تهران، بنیاد حکمت صدرا، چاپ اول، 1381.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، مصحح حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ اول، 1375.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1363.

طبرسی، علی بن حسن، مشکاه الأنوار، ترجمه عطاردی قوچانی، تهران، عطارد، چاپ اول، 1374.

عامری، محمد بن یوسف، رسائل، مقدمه و تصحیح از سحبان خلیفات، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1375.

عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‌الدین، شرح فصوص الحکم، قم، انتشارات بیدار، چاپ چهارم، 1370.

عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر، لمعات، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی، 1363.

فارابی، محمد بن محمد، الاعمال الفلسفیه، مقدمه و تحقیق و تعلیق جعفر آل یاسین، دار المناهل، بیروت، چاپ اول، 1413 ق.

فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1420 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعه لدور الاخبار الائمه الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.

مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، مثنوی معنوی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ اول، 1375.