تأثیر واحدهای رسوبی در ترکیب و کیفیّت آب: مثالی از حوضه آبریز کارده، شمال شرق مشهد، ایران

رخساره‌های رسوبی

مقاله 3، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 22، شهریور 1398، صفحه 35-52   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v12i1.67331

نویسندگان

مهدی رضا پورسلطانی^* ؛ نسترن کاظمی زنجانی لطف آبادی؛ محمد ابراهیم فاضل ولی پور

دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

چکیده

کارده یکی از مهمترین حوضه­های آبریز در استان خراسان رضوی است که در شمال شرق شهرستان مشهد قرار دارد و تأمین کننده قسمتی از آب شرب و کشاورزی منطقه محسوب می‌گردد. بخش عمده منطقه توسط سازندهای کربناته مزدوران و سیلیسی آواری شوریجه و بخش کمتر توسط رسوبات نئوژن و عهد حاضر پوشیده شده است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه کیفیّت آب‌های سطحی و تأثیر سنگ شناسی منطقه بر آن است. بر اساس آنالیزهای نمونه‌های سنگی واحدهای کربناته، سیلیسی آواری و تبخیری، منشأ احتمالی افزایش غلظت کاتیون‌های کلسیم، منیزیم، آهن، سدیم، آلومینیم و همچنین آنیون‌های سولفات و بیکربنات محسوب می‌گردند. بر اساس نتایج حاصل از مطالعات انجام شده و مطابقت آنها با استاندارهای بهداشت جهانی و ایران و استفاده از نمودارهای شولر، ویلکاکس و پاپیر، وجود مقدار ‌یون‌های کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، کلر و سولفات و همچنین میزان اسیدیته، مواد جامد محلول در آب و سختی کل، سبب گردیده که آب حوضه آبریز کارده به دلیل خورندگی و رسوب‌گذار بودن جهت مصارف صنعتی مناسب نباشد. همچنین برخی نمونه‌های آبی، گرچه از نظر وجود کاتیون‌های سدیم و منیزیم و آنیون سولفات خوب تا قابل قبول بوده، اما به دلیل وجود TDS و TH بالا از نظر شرب انسانی نامناسب هستند. از سویی، عمده آب‌های حوضه آبریز کارده دارای کیفیّت خوبی بوده و به طور عمده سولفات و کلسیم ‌یون‌های غالب محسوب می‌گردند. لذا نوع آب به طور عمده سولفاته کلسیک است. در نهایت عمده نمونه‌های آب حوضه آبریز کارده در کلاس C2S1 طبقه‌بندی شده که جهت استفاده کشاورزی مناسب هستند.

کلیدواژه‌ها

حوضه آبریز کارده؛ خراسان رضوی؛ لیتولوژی؛ کیفیت آب

مراجع

پورسلطانی، م. ر. موسوی حرمی، ر. 1386. مطالعات آبشناسی حوضه آبریز سنگرد در سبزوار، فصلنامه زمین شناسی کاربردی، شماره2: 110-118.

پورسلطانی، م.ر. و قطبی راوندی، م.ر. 1393. تاریخچه دیاژنز ماسه سنگهای کامبرین زیرین، در رخنمون گزوئیه، ایران مرکزی: نشریه پژوهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی، 4: 103-125.

حیدر زاده، م. محمد زاده، ح. 1391. مطالعه مکانی و فصلی تغییرات هیدروشیمیایی و بررسی عوامل موثر بر کیفیت آب رودخانه کارده (شمال شهر مشهد). نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 91 -9: 1170-1161.

کاظمی، ن. پورسلطانی م.ر. فاضل ولی پور م.ا. 1395. مطالعه آبهای سطحی حوضه آبریز کارده، شمال مشهد، ایران، دومین کنفرانس علوم و مهندسی و فناوری های محیط زیست، دانشگاه تهران

مدیریت آبخیزداری سازمان جهاد کشاورزی خراسان، 1383.گزارش فرسایش و رسوب حوضه آبریز سیج و آل (منتشر نشده)

مدیریت منابع طبیعی، اداره مطالعات و هماهنگی ، 1373. مطالعات هیدرولوژی حوضه سد کارده، طرح (منتشر نشده)

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران - استاندارد ملی ایران 1053 تجدید نظر پنجم آب آشامیدنی- ویژگی های فیزیکی و شیمیایی (http://www.environment-lab.ir/ 2016-11-02T09:28:48Z)

De Ros L.F., Morad S., and Al-Aasm I.S. 1997. Diagenesis of siliciclastic and volcaniclastic sediments in the Cretaceous and Miocene sequences of the NW African margin (DSDP Leg 47A, Site 397): Sedimentary Geology, 112: 137-156.

Folk R.L. 1980. Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Publishing, Austin, Texas, USA, 184 pp.

Han G., Tang Y., and Xu Z. 2010. Fluvial geochemistry of rivers draining Karst terrain in southwest China. Journal of Asian earth sciences, 38: 65-75.

Ketzer J.M., De Ross L.F., and Norberto D. 2005. Kaolinitic meniscus bridges as an indicator of early diagenesis in Nubian sandstone, Sinai, Egypt – discussion: Sedimentology, 52: 3213-217.

Li S., and Zhang Q. 2008. Geochemistry of the Han river basin China,1: Spatial distribution of major ion compositions and their controlling factors. Applied geochemistry, 23: 3535-3544.

Liu K.W. 2002. Deep-burial diagenesis of the siliciclastic Ordovician Natal Group, South Africa: Sedimentary Geology, 154: 177-189.

Mansurbeg H., Morada S., Salemc A., Marfild R., El-ghlie M.A.K ., Nystuenf J.P. Cajad M.A., Amorosig A., Garciah D., and La Iglesia A. 2008. Diagenesis and reservoir quality evolution of palaeocene deep-water,marine sandstones, the Shetland-Faroes Basin, British continental shelf: Marine and Petroleum Geology,. 25: 514–543.

Mcbride E.F., Land L.S., and Mack L.E., 1987. Diagenesis, Norphler Formation (Upper Jurassic), Rankin County, Mississippi, and Mobile County, Alabama: American Association of Petroleum Geologists, Bulletin, 71: 1019-1034.

Morad S., and Aldaham A.A. 1986. Diagenetic alteration of detrital biotite in Protrozoic sedimentary rocks from Sweden: Sedimentary Geology, 47: 95-107.

Nabavieh S.M. 1998. Geological map of Kalat, 1:100000, Geological Survey of Iran.

Piper A.M. 1944. A graphic procedure in the geochemical interpretation of water analysis. Trans. American Geophysical Union 25 (6): 914-928.

Poursoltani M.R., and Gibling M.R. 2011. Composition, porosity and reservoir potential of the Middle Jurassic Kashafrud Formation, northeast Iran: Marine and Petrolume Geology, 28: 1094-1110.

Reed J.S., Eriksson K.A., and Kowalewski M. 2005. Climatic, depositional and burial controls on diagenesis of Appalachian Carboniferous sandstones: qualitative and quantitative methods: Sedimentary Geology, 176: 225-246.

Sibley D.F., Greeg J.M., 1987. Classification of dolomite rock textures. J Sediment Petrol 57: 967–975.

Siebert R.M., Moncure G.K., and Lanhann R.W. 1984. A theory of framework grain dissolution in sandstones, In: Clastic Diagenesis (Ed, D. A. Mcdonald and R. C. Surdan). Tulsa, Oklahama, U.S.A.: American Association of Petroleum Geologists, Memoir, 37: 163-176.

Uysal I.T., Golding S.D., and Glikson M. 2000. Petrographic and isotope constraints on the origin of authigenic carbonate minerals and the associated fluid evolution in Late Permian coal measures, Bowen Basin (Queensland), Australia: Sedimentary Geology, 136: 189-206.

Wilcox L.W. 1995. Classification and Use of Irrigation Water, U.S. Department of Agriculture, Washington, Circular, 969 pp.