بازشناخت شخصیت و گونه‌شناسی روایات «بُکَیر بن اعین»بازشناخت شخصیت و گونه‌شناسی روایات «بُکَیر بن اعین»

علوم قرآن و حدیث

مقاله 12، دوره 51، شماره 1، مرداد 1398، صفحه 263-287   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v51i1.58222

نویسنده

سید جواد یوسفی^*

حوزه علیمه قم

چکیده

«بُکَیر بن اَعیَن» جزو راویان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و از خاندان عالم‌پرور «اعین» در کوفه است. صاحبان فهرست وی را صاحب اثر ندانسته‌ و به همین دلیل از حیطه داوری آنان برکنار مانده است. تعداد 114 روایت غیر تکراری از او در کتب اربعه نقل شده و مورد فتوای مؤلفان آن کتاب‌هاست، این میزان استفاده و تعامل آنها با روایت‌های «بکیر»، بررسی روایت‌های وی را ضروری می‌نماید. هدف نگاشته حاضر، ارتقای سطح اعتماد به «بکیر» است. نوشتار پیش‌ رو به معرفی «بکیر»، خاندان و گونه‌شناسی روایت‌های وی پرداخته است. روایت‌های او در موضوع‌های فقه، اخلاق و کلام جمع‌آوری گردیده و در هر موضوع، باب‌های مختلف، بررسی و روایات آن باب تفکیک شده‌اند. اعتبار و اهمیت روایت‌ها نزد صاحب کتاب بررسی گردیده و نشان داده شده که مؤلف بر طبق آن فتوا داده یا به‌عنوان مؤید نظر خویش آورده است.

کلیدواژه‌ها

ابوالجَهِم؛ سُنسُن؛ زُراری؛ آل اعین؛ کتب اربعه؛ راوی شناسی؛ علوم حدیث

مراجع

ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، محقق/ مصحح: على اکبر غفارى، قم:‏ دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین‏، 1413 ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم،‏ لسان العرب‏، تحقیق: جمال الدین میردامادى، بیروت‏: دارالفکر، 1414 ق.

ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه: م. رضا تجدد، تهران: بانک بازرگانی ایران، 1346.

ابوغالب زراری، احمد بن محمد، رسالة أبی غالب الزراری إلى ابن ابنه فی ذکر آل أعین‏ و تکملتها، تحقیق: محمد‌رضا حسینی، قم‏: مرکز البحوث و التحقیقات الإسلامیة، 1369.

احسانی‌فر، محمد مهدی، ملاک‌های اعتبارسنجی منابع حدیث شیعه، پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشکده علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، 1389.

اردبیلى، محمد بن على، ‏جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، بیروت: دار الأضواء، 1403 ق‏.

بحرالعلوم، محمد مهدی، الفواید الرجالیه، تهران: منشورات مکتبۀ الصادق ‌علیه‌السلام، 1363 ق.

برقى‏‏، احمد بن محمد، الرجال (برقی)‏، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.

تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1418 ق.

تقى الدین حلى، حسن بن على، الرجال ( ابن داود)‌، تهران: دانشگاه تهران، 1342.

حسینی جلالی، محمدرضا، معجم الاعلام من آل اعین الکرام، قم: مرکز بحوث و تحقیقات اسلامی، 1369.

خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، بی‌نا، 1403 ق.

دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، 1377.

سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم: جامعه مدرسین، 1426 ق.

سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، بیروت: نشر دار الجنان، 1408 ق.

صاحب ‌المعالم، حسن بن زین‌الدین، التحریر الطاوسی لکتاب الاختیار من کتاب أبی عمر الکشی، تحقیق: فاضل الجواهری، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی، 1411 ق.

طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، محقق/ مصحح: حسن مصطفوی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348.

طوسی، محمد بن حسن ، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق/ مصحح: حسن موسوى ‏خرسان، تهران‏: دارالکتب الإسلامیة، 1390 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام، محقق/ مصحح: حسن موسوى‏ خرسان، تهران: ‏دارالکتب الإسلامیه، 1407 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، رجال الطوسی، نجف: بی‌نا، 1380 ق.

طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعۀ و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، نجف: محمد صادق آل بحرالعلوم، 1356.

علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصۀ الاقوال، قم: دار الذخائر، 1411 ق.

کلینى، محمدبن یعقوب، الکافی، محقق: على اکبر غفارى، و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیة‏، 1407 ق.

ماحوزی، سلیمان بن عبدالله، بلغه المحدثین إلی طریقة معرفة المحمدین، تحقیق: عبدالزهراء العویناتی، قم: مطبعه سید الشهدا علیه‌السلام، 1412 ق.

مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، 1419 ق.

مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق و استدراک: محی الدین مامقانی، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1425 ق.

مجلسى، محمدباقر بن محمد تقی، الوجیزة فی الرجال، تحقیق: محمد کاظم رحمان ستایش، تهران: همایش بزرگداشت علامه مجلسى، دبیرخانه، بخش انتشارات،‏ 1420 ق‏‏.

مدنی شیرازی، علی خان بن احمد کبیر، الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مشهد: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث‏، 1384.

مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: على هلالى، و على سیرى‏، بیروت: دارالفکر‏، 1414 ق.

نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.

نعمتی، فرهاد، نقش کوفه در گسترش تشیع تا قرن چهارم هجری، قم: دفتر نشر معارف، 1391.

پایگاه‌های اینترنتی:

اصغری نژاد، محمد، آل اعین هاله‌ای بر گرد آفتاب:

http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/4180/4746/38656

نهاوندیان، زهرا، بکیر بن اعین ابوجهم:

http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1612

پایگاه الموسوعة العربیة:

www.arab-ency.com

پایگاه دانشنامه آزاد ویکی پدیا:

www.fa.wikipedia.org

پایگاه دانش‌نامه جهان اسلام:

www.rch.ac.ir

وبلاگ بنی وایل:

www.baniwael.blogfa.com